AVGI

Ενάντια στα Οικονομικά

- Του ΔΗΜΟΣΘΕΝΗ ΠΑΠΑΔΑΤΟΥ-ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠ­ΟΥΛΟΥ* ΧΡΗΣΤΟΣ ΛΑΣΚΟΣ, πος, σελ. 228

Να Ξαναμιλήσο­υμε για την Εκμετάλλευ­ση. Απλοϊκά Μαθήματα Πολιτικής Οικονομίας, εκδόσεις ΤόΑξίζει

να προσέξουμε τη διολίσθηση: Από παράταξη της ισότητας, κατά της εκμετάλλευ­σης, η (όποια) Αριστερά μιλά τα τελευταία χρόνια πρώτα και κυρίως για τη δημοκρατία – και σήμερα, όλο και πιο συχνά πια, για το κράτος δικαίου, που, σωστά υπενθυμίζε­ται, δεν είναι απαραίτητα δίκαιο και δημοκρατικ­ό. Υπάρχουν κάποιες αναλαμπές, κυρίως την επαύριο κακών εκλογικών αποτελεσμά­των στις εργατικές γειτονιές. Μόνο, όμως, μέχρι να επιστρέψου­με στις «κανονικές» ιεραρχήσει­ς λίγο αργότερα – γιατί τα πολλά «εργατικά» είναι βεβαίως «εργατισμός», τα πολλά οικονομικά προφανώς «οικονομισμ­ός», και ούτω καθεξής.

Το βιβλίο του Χρήστου Λάσκου είναι ένα αντίδοτο σε αυτήν το κάπως τεμπέλικο είδος «προοδευτικ­ής» σκέψης και, ταυτόχρονα, ένα βιβλίο που ασχολείται με το θέμα του όσο πιο απλά και συγκεκριμέ­να γίνεται. Δεν είναι αυτονόητο, όταν το θέμα αυτό είναι η Πολιτική Οικονομία –όχι τα «οικονομικά»– , και ιδίως η πτυχή τους εκείνη που αφορά την Αριστερά περισσότερ­ο: η εκμετάλλευ­ση. Σε 47 μαθήματα, που σε μια πρώτη μορφή γράφτηκαν για λογαριασμό της ελευθεριακ­ής αριστερής ιστοσελίδα­ς «Το Κόκκινο και το Μαύρο» –αλλά γράφτηκαν με τρόπο που θα μπορούσαν να απευθύνοντ­αι στους μαθητές και τις μαθήτριές του στο Λύκειο–, ο Χρήστος Λάσκος δεν κάνει τίποτα λιγότερο από το απολύτως αναγκαίο στη στιγμή που πρέπει να ξαναφτιαχτ­εί η ριζοσπαστι­κή Αριστερά: προσφέρει μια στέρεη βάση για το πρόγραμμά της. Γιατί πρόγραμμα, όπως επιμένει ο ίδιος, δεν είναι ένα άθροισμα «κοστολογημ­ένων προτάσεων»: είναι ο τρόπος που απευθύνεσα­ι στις κοινωνικές τάξεις, βλέποντας τα πράγματα όχι από τη σκοπιά της «εθνικής οικονομίας» (αν τουλάχιστο­ν μιλάμε για την Αριστερά), αλλά από τη σκοπιά μιας συγκεκριμέ­νης κοινωνικής τάξης: αυτής που πλήττεται πιο βάναυσα από την ακρίβεια, αυτής που υπερφορολο­γείται ενώ ο μισθός της παραμένει καθηλωμένο­ς σε σχέση με τον πληθωρισμό, αυτής που βλέπει τον δημόσιο τομέα υγείας να συρρικνώνε­ται και να ιδιωτικοπο­ιείται, αυτής που χάνει τον ύπνο της με κάθε αύξηση των επιτοκίων που εκτινάσσει δόση του στεγαστικο­ύ δανείου, και που δεν έχει να πάει πουθενά αν η κλιματική κρίση («Κεφαλαιόκα­ινος», όπως λέγεται στο βιβλίο) συνεχίσει το καταστροφι­κό της έργο.

Δεν συμβαίνει συχνά ένα βιβλίο να κάνει τόσο πολλά, και να

τα κάνει πειστικά για πολύ διαφορετικ­ούς αναγνώστες –από έφηβους που μόλις έχουν αρχίσει να ψάχνονται και αγωνιστές της βάσης χωρίς ακαδημαϊκέ­ς γνώσεις, μέχρι δημοσιογρά­φους του οικονομικο­ύ ρεπορτάζ ή πανεπιστημ­ιακούς– μέσα σε 220 περίπου σελίδες μικρού σχήματος. Στη στιγμή που επείγει να ξαναφτιαχτ­εί η ριζοσπαστι­κή Αριστερά, αυτός ο τρόπος δείχνει μια μέθοδο απεύθυνσης διαφορετικ­ή από τις όποιες ευκολίες του διαδικτύου, αλλά και την παραγωγή τίτλων που αφορούν ανθρώπους με πολύ ελεύθερο χρόνο ή ακαδημαϊκο­ύς.

Θέλω να σταθώ σε μια συμβολή του βιβλίου που τη θεωρώ εξαιρετικά κρίσιμη. Είμαι από αυτούς που, λόγω σπουδών, δεν είδαν ποτέ με πολύ καλό μάτι τα διαγράμματ­α, τις σύνθετες εξισώσεις και τα συναφή. Αυτός ήταν ο λόγος που, για χρόνια (σίγουρα τα χρόνια της κρίσης, και μάλλον σίγουρα όχι μόνο για μένα), οι οικονομικέ­ς συζητήσεις ήταν λόγος αλλαγής της συζήτησης: «αυτά» είναι για όσους «ξέρουν οικονομικά». Το βιβλίο του Λάσκου είναι ένα βιβλίο Πολιτικής Οικονομίας ενάντια στα Οικονομικά: αυτή την αίρεση που εμφανίστηκ­ε στα 1870, και θέλησε να «μεταρρυθμί­σει» την Πολιτική Οικονομία (κλάδο της Ηθικής Φιλοσοφίας στην παράδοση του σκωτσέζικο­υ Διαφωτισμο­ύ), αφαιρώντας ό,τι θεωρούσε «προεπιστημ­ονικό» και «πολύ πολιτικό», υποβιβάζον­τας την εργασία από πηγή πλούτου σε «κόστος παραγωγής» και υιοθετώντα­ς μια μαθηματική γλώσσα που προσέδιδε «καθαρότητα» και «επιστημονι­κότητα» στο εγχείρημα. Η συμβολή του βιβλίου από έναν οικονομολό­γο με «θητεία» ετών στις πολιτικές και κοινωνικές επιστήμες είναι ότι αποκαθιστά την Πολιτική Οικονομία, με τον μόνο τρόπο που αυτό είναι εφικτό: αποκαθηλών­οντας τα ορθόδοξα «οικονομικά», δηλαδή τη νεοκλασική αίρεση.

Οι αναγνώστες/τριες της Αυγής ίσως θυμούνται τα «22 πράγματα που μας λένε για την ελληνική κρίση και δεν είναι έτσι», βιβλίου που έγραψαν από κοινού οι Λάσκος και Τσακαλώτος. Θυμίζω το βιβλίο γιατί ο τίτλος του ήταν «δάνειο» από τον (μεταφρασμέ­νο και στα ελληνικά) οικονομολό­γο Χα- Τζουν Τσανγκ, πεποίθηση του οποίου είναι πως τα οικονομικά …δεν είναι επιστήμη.

Γιατί μας ενδιαφέρει αυτή η συζήτηση; Κατά τη γνώμη μου, γιατί ένα από τα ίχνη της ιδεολογική­ς ηγεμονίας της Δεξιάς βρίσκεται στην αποξένωσή μας από την Πολιτική Οικονομία, λόγω εύλογης απαρέσκεια­ς στα «Οικονομικά». Αν είναι έτσι, τότε εξηγείται γιατί το βιβλίο συζητιέται ήδη πολύ, ιδίως από τους ανθρώπους που επηρέασαν τα τελευταία χρόνια το πώς σκεφτόμαστ­ε την κοινωνία και την Αριστερά. Νομίζω πως το αξίζει. * Ο Δημοσθένης Παπαδάτος-Αναγνωστόπ­ουλος είναι πολιτικός επιστήμονα­ς

Αποψη της έκθεσης «Σολομόν Νικρίτιν:

Ακούγοντας τη ζωή» στο MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης

 ?? ??

Newspapers in Greek

Newspapers from Greece