Διάλογος εν μέσω πιέσεων
Yπό το βάρος διεθνών παραγόντων ξεκινούν οι διερευνητικές επαφές με την Τουρκία, χωρίς προκαθορισμένη, αυστηρή ατζέντα και σε ασφυκτικό χρονικό πλαίσιο
Εν συντομία
Αυξάνεται η πίεση του διεθνούς παράγοντα για έναρξη των συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Ωστόσο, η όλη διαδικασία μοιάζει καταδικασμένη σε αποτυχία.
Γιατί ενδιαφέρει
Η Τουρκία από το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 και μετά αναζητεί αφήγημα και πιέζει τους γείτονές της κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου. Για την Αθήνα το πραγματικό ερώτημα είναι πώς θα ξαναμπεί η γειτονική χώρα στις ράγες της νομιμότητας.
Σε προδιαγεγραμμένη αποτυχία οδηγούνται προτού ακόμη εκκινήσουν οι διερευνητικές επαφές μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας λόγω του πλαισίου εντός του οποίου είναι υποχρεωμένοι να κινηθούν οι διπλωμάτες των δύο χωρών.
Δύο αιίτες αποτυχίας
Πρώτον, η απουσία προκαθορισμένης και αυστηρής ατζέντας
δυναμιτίζει τον όποιο διάλογο. Η Αθήνα επιθυμεί διάλογο για την υφαλοκρηπίδα και τα ύδατα άνωθεν αυτής, δηλαδή τις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες (ΑΟΖ). Η Αγκυρα προσέρχεται στον διάλογο με μια ευρεία ατζέντα θεμάτων – διεκδικήσεων που φτάνουν έως την αμφισβήτηση διεθνών συνθηκών. Ακόμη κι αν πιεστεί η Ελλάδα (συμβαίνει ήδη από τις ΗΠΑ και τη Γερμανία) να καθίσει στο τραπέζι του διαλόγου, είναι απίθανο έως εξαιρετικά δύσκολο να «χωνέψει» η ελληνική κοινή γνώμη και ακόμη περισσότερο οι ένοικοι της δεξιάς πολυκατοικίας μια συζήτηση, για παράδειγμα, για την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, ακόμη και αν αυτή αμπαλαριστεί ως μερικός αφοπλισμός και από τις δύο πλευρές του Αιγαίου. Για τον απλό και μόνο λόγο ότι οι αμφισβητήσεις βρίσκονται από τη μια πλευρά και ουδείς λογικός άνθρωπος διανοήθηκε ότι η Ελλάδα διεκδικεί μέρος των μικρασιατικών παραλίων. Είναι κοινή η εκτίμηση στις διεθνείς συναντήσεις ότι κάτι τέτοιο μπορεί να προκαλέσει αλυσιδωτές πολιτικές αντιδράσεις στην Ελλάδα, οι οποίες θα οδηγήσουν σε αλλαγή στάσης της Αθήνας στα ελληνοτουρκικά.
Δεύτερον, το ασφυκτικό χρονικό πλαίσιο εντός του οποίου οι διπλωμάτες πρέπει να κινηθούν. Οι πληροφορίες που έρχονται από την Ουάσινγκτον και κυρίως από το Βερολίνο θέλουν εκείνους που κινούν τα νήματα να επιθυμούν να υπάρξει γρήγορα μια κατάληξη των επαφών, σε αντίθεση με ό,τι γινόταν μέχρι το 2016, όταν και διακόπηκαν οι συνομιλίες, όπου επί της ουσίας μιλούσαμε για μια ατέρμονη διαδικασία με συνεχείς επαφές που έθεταν μεν το πλαίσιο της μιας και της άλλης πλευράς, δεν έμπαιναν ποτέ όμως στα βαθιά νερά των πολύ δύσκολων θεμάτων. Αυτά ήταν μια υπόθεση που οι δύο χώρες κρατούσαν σε βαθιά κατάψυξη και έπρεπε να έρθει η αποτυχημένη απόπειρα του στρατιωτικού πραξικοπήματος του 2016 στη γειτονική χώρα για να ανασύρει από το χρονοντούλαπο τις Ιστορίας τις νεοοθωμανικές φιλοδοξίες του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ως ανάχωμα στις έξωθεν και έσωθεν πιέσεις.
Ιστορία γεμάτη παρασκήνια
Οι διερευνητικές επαφές μεταξύ των δύο χωρών ξεκίνησαν την άνοιξη του 2002 και πέρασαν από διάφορα στάδια. Στις 23 Δεκεμβρίου του 2015 διεξάχθηκε στην Κωνσταντινούπολη ο 59ος γύρος των διερευνητικών επαφών των δύο χωρών. Ο προηγούμενος είχε διεξαχθεί τον Σεπτέμβριο του 2014. Εναν μήνα πριν ο Αλέξης Τσίπρας ενημερωνόταν από τον Νίκο Κοτζιά στο νεοκλασικό της Βασιλίσσης Σοφίας για τον φάκελο των διερευνητικών επαφών Ελλάδας – Τουρκίας.
Ετσι ή κάπως έτσι ο τότε πρωθυπουργός έδινε τη συγκατάθεσή του για την επανεκκίνηση των επαφών. Ουδείς τότε γνώριζε ότι έναν χρόνο και κάτι μετά, τον Φεβρουάριο του 2016, οι επαφές των δύο χωρών θα οδηγούνταν σε αδιέξοδο λόγω της παραμέτρου του προσφυγικού (που μπήκε αίφνης στη ζωή μας) και του μάλλον οριστικού εκτροχιασμού της ευρωπαϊκής προοπτικής της γειτονικής χώρας. Το κυριότερο όμως, όπως λέει στο Documento ανώτατη πηγή της τότε κυβέρνησης, λόγω της αποτυχημένης απόπειρας πραξικοπήματος στην Τουρκία τον Ιούλιο του 2016. Από τότε «σταμάτησαν όλα με την Τουρκία». Η ίδια πηγή λέει και κάτι πιο ενδιαφέρον. Οτι τον Φεβρουάριο του 2016 η Αθήνα είχε διαμηνύσει στην άλλη πλευρά την απόφασή της να προχωρήσει στην επέκταση των χωρικών μας υδάτων στο Ιόνιο πέλαγος στα 12 ναυτικά μίλια και η απάντηση που έλαβε από τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου ήταν «στο Ιόνιο κάντε ό,τι θέλετε». Αυτό πολλοί και στην Ελλάδα (για παράδειγμα ο Ευάγγελος Βενιζέλος) το ερμήνευσαν ως αλλαγή στάσης της Αθήνας που οδήγησε και στο ναυάγιο των συνομιλιών.
Ωστόσο, η εντολή που είχε δοθεί από την τότε κυβέρνηση και το Μαξίμου (και ορθώς) ήταν προτού ξεκινήσει οποιαδήποτε κύρια διαπραγμάτευση για οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας η όλη συζήτηση να επιστρέψει στο προηγούμενο πλαίσιο της επέκτασης των χωρικών μας υδάτων.