Η μεγάλη προσφορά των αιρετικών

Αγαπητέ Αλέξανδρε,

Εγινες πυρ και μανία με τον Αντώνη Λιάκο, παρότι είπε κάτι βαθιά ανθρώπινο. Οτι και ο ίδιος θα έβαζε φωτιά στη Μόρια, αν ήταν στη θέση των νεαρών που ζουν χαμόσυρτη ζωή χωρίς προοπτική, εγκλωβισμένοι στην αθλιότητα του φρικώδους αυτού «στρατοπέδου».

Η αξία της εναντίωσης στα κοινώς ισχύοντα είναι το θέμα ετούτης της επιστολής. Η τόλμη των ετερoδόξων. Η εμμονή των αιρετικών να βάζουν φωτιά στα φρύγανα του δεδομένου. Ειδικά όταν αδιαφορούν για το τίμημα και υπομένουν στωικά τις επιπτώσεις – ύβρεις, χλευασμοί, αποκλεισμοί και λοιπά.

Παλιότερα πλήρωναν ακόμη και με τη ζωή τους οι αιρετικοί. Οπως ο Τζορντάνο Μπρούνο. Ασε δε την κατακραυγή, τους αφορισμούς, τις φυλακίσεις και την απομάκρυνση από την κοινότητα. Ενδεικτικώς να σου θυμίσω τις περιπέτειες του Μπαρούχ Σπινόζα και του Γαλιλαίου.

Ας αφήσουμε όμως στην αιώνια δόξα τους όλους αυτούς που ανά τους αιώνες πήγαν κόντρα στο ρεύμα της εποχής τους. Κι ας έρθουμε στα σημερινά, τα δικά μας, με αφορμή αιρετικές θέσεις στα εθνικά, στην ιστορία, στο προσφυγικό κ.α.

Καταρχάς ελπίζω να συμφωνήσουμε

σε κάτι κρίσιμο: η αλήθεια δεν τρέχει από τα μπατζάκια κανενός. Επομένως, εκάς το απόλυτον. Επίσης, ο κόσμος των ετεροδόξων έχει κάτι που λείπει από τον κατεστημένο λόγο και τις κοινά παραδεκτές θέσεις, π.χ. για την επίσημη ιστορία.

Αυτό το «κάτι», ακόμη και όταν διατυπώνεται προκλητικά και προβοκατόρικα, είναι συχνά πολύτιμο. Φωτίζει υποφωτισμένες γωνιές, λειτουργεί ερεθιστικά για τη σκέψη, ενισχύει το φιλέρευνον του καθενός και υποβοηθεί εν υπνώσει προβληματισμούς.

Ακόμη και όταν μας εξοργίζει αυτό το «κάτι», δημιουργικό είναι. Διότι ωθεί στην επανεξέταση απαρασάλευτων θεωρήσεων. Και ενδεχομένως στην ευλογία της αναθεώρησης. Αλλά και αυτά να μη συμβούν μέσα μας, οι αιρετικές απόψεις μέσω της ενεργοποίησης των αντανακλαστικών εισφέρουν στη δική μας βελτίωση.

Μαθαίνουμε να ακούμε, γυμνάζουμε την ενδοσκόπηση, ενισχύουμε τη συγκρότησή μας περιδιαβάζοντας δύσβατες γνωστικές διαδρομές, αλλότριες μέχρι τότε στον δικό μας κόσμο. Ακόμη κι αν δεν υιοθετήσεις εξολοκλήρου τις αιρετικές απόψεις, αλλά ένα ψήγμα, ένα «κάτι», γόνιμο είναι.

Βέβαια, οι αιρετικοί χάνουν συχνά το δίκιο τους όταν η θαρραλέα εναντίωση μετατρέπεται στην επιθετικού χαρακτήρα «τέχνη» της πρόκλησης. Το κάνουν για να ακουστούν. Αλλά δεν αντιλαμβάνονται ότι η απουσία αγαπητικής διάθεσης δυσκολεύει ή καθιστά αδύνατη την προσπέλαση των θέσεών τους στην κοινωνία.

Θυμίζουν κατηχητές που φέρονται οιηματικά, περιφρονώντας το πόπολο. Εχουν μονίμως υψωμένο το φρύδι του ειδήμονα και βλέπεις να περισσεύει η αυτάρκεια του εμμονικού διδακτισμού τους που δεν αναγνωρίζει τίποτε θετικό στους άλλους, στους απέναντι.

Να σου πω ένα παράδειγμα. Για σκέψου έναν πανεπιστημιακό που υπερασπίζεται την ενσωμάτωση μεταναστών και προσφύγων αντί να καταγγέλλει την κοινωνία που αντιδρά με χαρακτηρισμούς από τη φαρέτρα της τοξικής κοινοτοπίας να κάνει το εξής.

Να υπενθυμίσει τι έλεγε ο Παπαρρηγόπουλος, ο πατέρας της επίσημης ιστορίας μας: «Τα μάλιστα μεγαλουργήσαντα των εθνών υπήρξαν προϊόν επιμειξίας». Τι λες; Δεν θα προκαλούσε δημιουργικό σοκ στους πεπεισμένους;

Γενικά, έχει σημασία το πώς λες κάτι. Λόγου χάριν, ο «συνωστισμός στη Σμύρνη» εξαγρίωσε τον κόσμο και δεν του επιτρέπει να δει με άλλο μάτι και να διερευνήσει σε βάθος τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Ενδεικτικώς αυτά, φίλε μου. Δεσμεύομαι ότι θα επανέλθω.

Ο κόσμος των ετεροδόξων έχει «κάτι» που λείπει από τον κατεστημένο λόγο. Ακόμη κι όταν διατυπώνεται προκλητικά, αυτό το «κάτι» είναι συχνά πολύτιμο