Μέτωπα, μέτωπα παντού

Του Σταύρου Παναγιωτίδη

Τα περισσότερα σοσιαλιστικά κράτη που έχουμε γνωρίσει γεννήθηκαν ως παιδιά της μεγάλης πολιτικής, κοινωνικής και, ασφαλώς, πολεμικής κινητοποίησης που προέκυψε με τους δύο παγκόσμιους πολέμους αλλά και με τους αντιαποικιακούς πολέμους της ανεξαρτησίας. Δηλαδή από τη στάση της κάθε πολιτικής πλευράς στον πόλεμο, τις τακτικές της, τις νέες προοπτικές που δημιούργησαν για τους λαούς τους και τον διαχωρισμό του κόσμου στο σοσιαλιστικό και το καπιταλιστικό στρατόπεδο. Σε μεγάλο βαθμό οι πολιτικές δυνάμεις που κυριάρχησαν στο τέλος δεν ήταν αυτές που είχαν την πλειοψηφία κατά την έναρξη των πολεμικών ενεργειών. Ομως οι πολιτικές τους επιλογές και ειδικά η απόφασή τους να συμμετάσχουν σε ευρύτερα μέτωπα επέτρεψε να εκπληρώσουν τον στόχο τους.

Μάο – Τσανγκ. Από τη συνεργασία στη σύγκρουση

Η πρώτη περίπτωση είναι αυτή της Κίνας. Μετά την πτώση της δυναστείας των Τσινγκ η Κίνα είχε πρόεδρο τον Γιουάν Σι-Κάι. Οταν πέθανε πολλοί αξιωματικοί βρήκαν την ευκαιρία να χωρίσουν την επικράτεια σε τμήματα τα οποία ήλεγχαν προσωπικά οι ίδιοι. Τότε το Κουομιτάνγκ, το αντιμοναρχικό εθνικιστικό κόμμα της Κίνας, αφού ζήτησε βοήθεια από τις ξένες χώρες και τελικά τη δέχτηκε ουσιαστικά μόνο από την ΕΣΣΔ, αποφάσισε να συμμαχήσει με τους κομμουνιστές για να πετύχει την ενοποίηση της χώρας. Ο πόλεμος άρχισε το 1926 και σε δύο χρόνια η Κίνα είχε και πάλι ενοποιηθεί. Ομως στο μεταξύ ο ηγέτης του Κουομιτάνγκ Τσανγκ Κάι-Σεκ είχε αποφασίσει να ξεμπερδέψει τους λογαριασμούς του με τους κομμουνιστές, γι’ αυτό και άρχισε μεγάλες εκκαθαρίσεις εναντίον τους στις περιοχές που καταλάμβανε. Χαρακτηριστικές είναι οι σφαγές της Σανγκάης και της Καντόνας το 1927, μετά την εισβολή του Κουομιτάνγκ στις δύο πόλεις τις οποίες είχαν καταλάβει οι κομμουνιστές και όπου είχαν ιδρύσει σοβιέτ.

Τελικά ο Τσανγκ Κάι-Σεκ ίδρυσε ένα μονοκομματικό καθεστώς το οποίο συνέχισε να εξολοθρεύει εκατοντάδες χιλιάδες κομμουνιστές κάθε χρόνο σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις. Οι κομμουνιστικές δυνάμεις έπρεπε να απεμπλακούν από αυτή την κατάσταση και έτσι ξεκίνησε η Μεγάλη Πορεία (Οκτώβριος 1934 – Οκτώβριος 1935), κατά την οποία οι κομμουνιστές διήνυσαν 12.500 χιλιόμετρα, με αποτέλεσμα από τους περίπου 100.000 στρατιώτες που είχαν ξεκινήσει να φτάσουν στον τελικό τους προορισμό στο Σαανσί μόνο 8-9.000. Εκεί ορίστηκε ως αρχηγός του ΚΚΚ ο Μάο Τσετούνγκ, ως επικεφαλής του μεγαλύτερου τμήματος του κομμουνιστικού στρατού που κατάφερε να φτάσει στο Σαανσί.

Καταλύτης για τις εξελίξεις ήταν η ιαπωνική εισβολή στη Μαντζουρία το 1931. Ο Τσανγκ Κάι-Σεκ αρνήθηκε να συνεργαστεί με τους κομμουνιστές ώστε ενωμένη η Κίνα να αντιμετωπίσει τους Ιάπωνες. Ομως τελικά στις 12 Δεκεμβρίου 1936 στρατηγοί του Κουομιτάνγκ απήγαγαν τον Τσανγκ Κάι-Σεκ και του επέβαλαν να κηρύξει ειρήνη με το ΚΚΚ. Ετσι οι δύο παρατάξεις συμμάχησαν άλλη μια φορά. Ομως το Κουομιτάνγκ αντιμετώπιζε μεγάλες απώλειες στις τακτικές μάχες με τους Ιάπωνες, οπότε ο Τσανγκ άρχισε το 1939 να αποσύρει τις δυνάμεις του, αφήνοντας ουσιαστικά μόνους τους κομμουνιστές να διεξάγουν ανταρτοπόλεμο στα νώτα των

Οι πολιτικές συμμαχιών και η συμμετοχή σε ευρύτερα μέτωπα με διαρκείς αλλαγές συσχετισμών αλλά και ηγεμονικών δυνάμεων ήταν τα στοιχεία που καθόρισαν την έκβαση των αντιαποικιακών πολέμων της ανεξαρτησίας και τους έδωσαν κοινωνικό περιεχόμενο. Κίνα και Κούβα αποτελούν χαρακτηριστικές περιπτώσεις χωρών που διαμόρφωσαν τον μεταπολεμικό κόσμο. Ραούλ Κάστρο και Χο Τσι Μινχ σε διάσκεψη στο Ανόι το 1966

2 1 Ο πρώτος πρόεδρος της Κίνας μετά την πτώση της δυναστείας Γιουάν, Σι-Κάι, με ξένους διπλωμάτες το 1913. Οταν πέθανε η χώρα διασπάστηκε σε τμήματα ελεγχόμενα από διάφορους στρατιωτικούς 2 Η μόνη βοήθεια που έλαβε το αντιμοναρχικό και εθνικιστικό Κουομιτάνγκ ήταν από την ΕΣΣΔ και αποφάσισε να συμμαχήσει με τους κομμουνιστές για να πετύχει την ενοποίηση της χώρας. Ο Σουν Γιατ-Σεν εξέρχεται από το 1ο συνέδριο του κόμματος το 1924 3 Ο Σοβιετικός μπολσεβίκος Μιχαήλ Μποροντίν, απεσταλμένος στην Κίνα το 1926 4 Αποκεφαλισμός κομμουνιστή κατά τη μεγάλη σφαγή της Σανγκάης το 1927, όταν ο ηγέτης του Κουομιτάνγκ Τσανγκ Κάι-Σεκ αποφάσισε να ξεμπερδέψει τους λογαριασμούς του με το ΚΚ Κίνας

1

4

3