Σοβινιστικό βέτο στην ευρωπαϊκή ανάκαμψη
Το μπλόκο Ουγγαρίας – Πολωνίας στην τελευταία σύνοδο οδηγεί σε «πολλές ταχύτητες»
Εν συντομία
Ουγγαρία και Πολωνία μπλοκάρουν την έγκριση του προϋπολογισμού και του Tαμείου Aνάκαμψης γιατί, όπως ισχυρίζονται, «χάνουν πόρους».
Γιατί ενδιαφέρει
Αλλη μια φορά η Ευρώπη δείχνει μόνο στα λόγια ενωμένη.
Για άλλη μία φορά ενωμένη μόνο στα λόγια εμφανίζεται η Ευρώπη, καθώς Ουγγαρία και Πολωνία παρουσιάστηκαν στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής αντίθετες με τις ρήτρες περί σεβασμού του κράτους δικαίου και άσκησαν βέτο στην κύρωση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού και του Ταμείου Ανάκαμψης συνολικού ύψους 1,8 τρισ. ευρώ.
Οι δύο χώρες διαμαρτύρονται πως οι εν λόγω ρήτρες που απαιτούνται για να εκταμιευτούν τα κονδύλια του προϋπολογισμού στερούν πόρους από τις οικονομίες τους. Η στάση τους αυτή φαίνεται να δημιουργεί ρήγματα, με τους συμμάχους τους στην ομάδα του Βίσεγκραντ, Τσεχία και Σλοβακία, να κρατούν αποστάσεις επικρίνοντας την επιλογή του βέτο. Αντίθετα, η Σλοβενία ακολουθεί μια χλιαρή υποστηρικτική στάση, χωρίς όμως να φτάνει μέχρι το σημείο να ακολουθήσει τους «σκληρούς».
Μηχανισμός
Στον νέο προϋπολογισμό της ΕΕ για τα έτη 2021-2027 προβλέπεται μηχανισμός σύμφωνα με τον οποίο αν μια πλειοψηφία χωρών θεωρήσει ότι ένα μέλος δεν τηρεί τους κανόνες κράτους δικαίου, θα του αφαιρείται το δικαίωμα βέτο και θα στερείται τα ευρωπαϊκά κονδύλια που δικαιούται. Για την ακρίβεια, οι δύο χώρες δεν έχουν ασκήσει βέτο σε όλο τον προϋπολογισμό, αλλά στην επέκταση του πλαφόν των ιδίων πόρων που είναι αναγκαίοι για τη χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης. Επομένως, ο ενδεχόμενος συμβιβασμός που θα ικανοποιεί και τις δύο πλευρές μπορεί να είναι η απαγκίστρωση του Ταμείου Ανάκαμψης από τον προϋπολογισμό.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Γκι Φερχόφστατ πρότεινε τη λεγόμενη ενισχυμένη συνεργασία ως λύση για το Ταμείο Ανάκαμψης. Σύμφωνα με αυτήν τη διαδικασία, εννέα χώρες της ΕΕ μπορούν να προβούν σε «ενισχυμένη ολοκλήρωση ή συνεργασία σε έναν τομέα στο πλαίσιο των δομών της ΕΕ» χωρίς την εμπλοκή άλλων χωρών. Κατ’ αυτό τον τρόπο, η άρνηση των δύο χωρών μπορεί να παρακαμφθεί. Πολωνία και Ουγγαρία μπορεί να προσπαθήσουν να μπλοκάρουν τον υπόλοιπο προϋπολογισμό, αλλά η ΕΕ θα έχει τη δυνατότητα να τις αντιμετωπίσει χωρίς την πίεση της πανδημίας. Η κίνηση αυτή ίσως κοστίσει επικοινωνιακά, καθώς ενδέχεται να ενισχύσει την αίσθηση της Ευρώπης των «πολλών ταχυτήτων».
Δεν είναι η πρώτη φορά που η ΕΕ προβληματίζεται από τη συμπεριφορά των δύο χωρών. Ορμπάν και Καζίνσκι έχουν δεχτεί επικρίσεις για τα καθεστώτα καχεκτικής δημοκρατίας που έχουν εγκαταστήσει σε Ουγγαρία και Πολωνία. Οσον αφορά την Ουγγαρία, η ΕΕ έχει κινήσει τις διαδικασίες που προβλέπονται από το άρθρο 7 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ενωση προκειμένου να αποτραπεί συστημική παραβίαση των αξιών της, όπως η λειτουργία του συνταγματικού και εκλογικού συστήματος, η ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας, η ελευθερία της έκφρασης, το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι, τα δικαιώματα των μειονοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των Ρομά και των εβραίων.
Πόλεμος δηλώσεων
Οι αντιμαχόμενες πλευρές επιδόθηκαν σε έναν καταιγισμό δηλώσεων και ανακοινώσεων, εκφράζοντας η καθεμιά την οπτική της. «Μια ΕΕ στην οποία υπάρχει μια ευρωπαϊκή ολιγαρχία που τιμωρεί τους πιο αδύναμους (από τα κράτη-μέλη) δεν είναι η ΕΕ στην οποία μπήκαμε και δεν είναι μια ΕΕ που έχει μέλλον» δήλωσε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Ματέους Μοραβιέτσκι.
Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπάν σε ανακοίνωσή του που μεταδόθηκε από το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων ΜΤΙ συνέδεσε το κράτος δικαίου με τη μετανάστευση, κάνοντας λόγο για οικονομικό εκβιασμό σε όσες χώρες προστατεύουν τα σύνορά τους. Να σημειωθεί ότι στον προϋπολογισμό δεν γίνεται καμία αναφορά στο μεταναστευτικό ζήτημα.
Ο πρωθυπουργός της Σλοβενίας Γιάνες Γιάνσα, φίλα προσκείμενος στον Ορμπάν, σε επιστολή του προς τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ και την πρόεδρο της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, παρόλο που δήλωσε πως υποστηρίζει το κράτος δικαίου σε όλες τις περιπτώσεις, τόνισε ότι «μηχανισμοί διάκρισης που δεν βασίζονται σε ανεξάρτητη κρίση αλλά σε πολιτικώς υποκινούμενα κριτήρια δεν μπορούν να κληθούν ‘‘κράτος δικαίου’’».
Η συνδιάσκεψη των προέδρων του Ευρωκοινοβουλίου πάντως, σε ανακοίνωσή της, δήλωσε πως «καμιά περαιτέρω υποχώρηση δεν θα γίνει από μέρους μας».
Οι δύο χώρες διαμαρτύρονται ότι οι ρήτρες για την εκταμίευση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού στερούν πόρους από τις δικές τους οικονομίες