Το ραδιόφωνο αποκαθιστά την εγγύτητα;
Λόγος για το Μέσο του εγκλεισμού που καταλύει την απομόνωση
Στην πρώτη καραντίνα αναρωτιόμασταν αμήχανοι πώς θα μπούμε στο στούντιο, πώς ηχογραφεί κανείς με μάσκα κι ένα σωρό «αν» που δεν είχαν τρόπο να απαντηθούν. Ευτυχώς, παρά το λουκέτο, το ραδιόφωνο εξαιτίας της φύσης του μπορεί να αντισταθεί στον εγκλεισμό, γιατί τον περιέχει και τον χρησιμοποιεί ως εργαλείο εξόδου και ελευθερίας, κινητοποιώντας δημιουργικά τη φαντασία. Μόνος ηχογραφείς, κλεισμένος στο στούντιο, και έρχεσαι σε επαφή μέσω ραδιοκυμάτων με τους ακροατές, παραμένοντας απρόσιτος και αόρατος. Κι έτσι ελεύθεροι φτιάχνουν τις δικές τους εικόνες και διαδρομές, χωρίς να μπορείς να τους επιβάλεις ούτε καν τα χαρακτηριστικά του προσώπου σου. Ευτυχώς.
Μετά την πρώτη εβδομάδα αποφασίσαμε –ήδη από τον πρώτο εγκλεισμό– να «τολμήσουμε» να «συναντιόμαστε» στο στούντιο, μασκοφόροι, μακριά ο ένας απ’ τον άλλο, σαν μαλωμένοι: ο ηχολήπτης τρέμει για το παιδί του και θέλει να το προστατέψει από τον ιό. Εκείνος έχει σοβαρούς λόγους να τρέμει και το ραδιόφωνο έχει τρόπους να ακυρώνει κάθε εγκλεισμό. Οι εκπομπές άρχισαν να αντιμετωπίζουν καίρια τον φόβο και τον περιορισμό, άλλοτε με ύπουλα χτυπήματα κι άλλοτε κατακούτελα, αποκαθιστώντας την εγγύτητα μέσα από ένα Μέσο από το οποίο δεν κινδυνεύεις να σου μεταδώσει κανέναν ιό· το πιο πιθανό να κολλήσει κανείς ραδιοφωνικά είναι η βλακεία ή η βαρεμάρα. Οι ραδιοφωνικές ταινίες άρχισαν να μοιάζουν με ασφαλή καταφύγια αντίστασης στον φόβο αποτυπώνοντας τον θόρυβο της σιωπής στους έρημους δρόμους, στήνοντας ένα ραδιοφωνικό αντι-Πάσχα, δίνοντας βήμα στους ραδιοφωνικούς ήρωές τους να αντιμετωπίσουν επινοητικά τη νέα κατάσταση, γιατί η μουσική μοιάζει ουσιαστικό μέσο διαχείρισης προσωπικών και συλλογικών κρίσεων.
Τόσα χρόνια κρύβομαι πίσω από ένα ραδιόφωνο και λέω τις ιστορίες μου αόρατος. Παρά την απόσταση, πολλοί ακροατές έγιναν συνενοχικοί συμπαίκτες σε αυτές τις ραδιοφωνικές ταινίες κι ας μη συναντηθήκαμε ποτέ. Η σχέση αυτή άντεξε και διαρκεί και ίσως είναι μια ουσιαστική απάντηση σε κάθε εγκλεισμό με όποιον τρόπο κι αν έρθει. Γιατί μάλλον δεν θα ξεμπερδέψουμε εύκολα από τους εγκλεισμούς, τους αποκλεισμούς, τα περιοριστικά στερεότυπα και τα φοβισμένα σύνορα. Γι’ αυτό προτείνω να εξερευνήσουμε διεξοδικά τις ραδιοφωνικές μεθόδους που εξασφαλίζουν την ελευθερία και την εγγύτητα, μπας και πατεντάρουμε τις αναγκαίες λύσεις για όσα έπονται. Και μη φοβάστε. Επρεπε να απειληθεί η εγγύτητα για να επανεκτιμηθούν οι τρόποι που το ραδιόφωνο δύναται να την αποκαθιστά· το Μέσο που έμοιαζε να πεθαίνει με την κυριαρχία της τηλεόρασης παίρνει το αίμα του πίσω τελευταία μεταμφιεσμένο σε podcast και άλλα αμετάφραστα κόλπα που δεν κρύβουν πίσω τους τίποτε περισσότερο από την
παραδοσιακή ραδιοφωνική διαδικασία. Γιατί το ραδιόφωνο κατέχει και επιτρέπει σε πομπό και δέκτη τον βασικό κανόνα ελευθερίας: επιτρέπει να φαντάζεσαι, να ονειρεύεσαι, να μπορείς και να δρας άμεσα ακυρώνοντας τις αποστάσεις, τα σύνορα και τους περιορισμούς.
Για παράδειγμα το ξέσπασμα του ήρωα εναντίον της καραντίνας: «Ο ήρωας της σημερινής ραδιοφωνικής ταινίας πασχίζει να αποκαταστήσει την εγγύτητα αλλά διαπιστώνει πως οι απόντες έγιναν πλέον πιο πολλοί από τους εναπομείναντες. Ζώντας περιορισμένος σε προστατευτική απομόνωση, διαπιστώνει πως το σκούπισμα είναι πράξη ανατρεπτική· κι ενώ η σιωπή αποκτά τον θόρυβό της στις κάποτε πολύβουες μεγαλουπόλεις, εκείνος δηλώνει με κάθε τρόπο και με σαφήνεια μέσα από μια δική του αυτοσχέδια συχνότητα: ιχνηλατήστε λοιπόν τις επαφές μου· έτσι θα μάθετε κι εσείς μαζί μου τι είναι αληθινό και τι ψεύτικο. Πού δικαιώθηκα και πού προδόθηκα. Τι φοβάμαι και τι με μπλοκάρει κάθε μέρα. Τι ελπίζω και τι ονειρεύομαι. Κι ίσως έτσι να παρακινηθείτε κι εσείς και να αφυπνίσετε και τις δικές σας ελπίδες. Ισως ψάχνοντας ποιους συναναστρέφομαι να με βοηθήσετε να επανεκκινήσω μια ζωή που σταμάτησε αιφνίδια. Κι αν με εμποδίσετε, ίσως αυτό να με βοηθήσει να γίνω πιο ταχύς και πιο αποτελεσματικός. Γιατί εγώ δεν ντρέπομαι για τις επαφές μου. Και γιατί όσοι φοβούνται δεν θα του γλιτώσουν του εχθρού».