Οι κίνδυνοι από τη μη χρήση μάσκας
Της Νικολέττας Ροβίνα
Αρκετές χώρες εφαρμόζουν εξαιρέσεις με τη μάσκα, ωστόσο δεν υπάρχει βιβλιογραφική τεκμηρίωση αυτής της πρακτικής
Από τον Απρίλιο του 2020 το CDC (Centers for Disease Control and Prevention) εξέδωσε οδηγίες για τη χρήση μάσκας με στόχο τη μείωση της διαμόλυνσης στην κοινότητα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ακολούθησε τον Ιούνιο του 2020, όταν διαπιστώθηκε η έκταση της μετάδοσης του ιού από προσυμπτωματικούς ή ασυμπτωματικούς ασθενείς. Είναι γνωστό πως η κοινωνική συμπεριφορά των πολιτών αποτελεί σημαντική παράμετρο στη διασπορά του ιού και την εξάπλωση της νόσου. Εκτός από την υγιεινή των χεριών και την κοινωνική απόσταση, η χρήση μάσκας έχει αναδειχθεί ως βασικό μέτρο ατομικής και συνολικής προστασίας τόσο για τους ασθενείς όσο και για τους επαγγελματίες υγείας με τους οποίους έρχονται σε επαφή. Δεδομένου ότι ο ιός μεταδίδεται αερογενώς και κατά κύριο λόγο μέσω της αναπνευστικής οδού, είναι αυτονόητο η χρήση μάσκας να συστήνεται ως απαραίτητο και βασικό μέτρο προστασίας έναντι του ιού.
Υπάρχουν δύο κύριοι λόγοι για τους οποίους η χρήση μάσκας είναι αποτελεσματική: α) προλαμβάνει την εξάπλωση των μολυσμένων αεροσταγονιδίων από τους ασυμπτωματικούς ασθενείς και β) μειώνει το ιικό φορτίο που ενοφθαλμίζεται στο άτομο που φορά τη μάσκα, με αποτέλεσμα ηπιότερη νόσο.
Αρκετή συζήτηση γίνεται για το εάν οι ασθενείς με χρόνια αναπνευστικά νοσήματα (π.χ. βρογχικό άσθμα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια – ΧΑΠ) θα πρέπει να εξαιρούνται από τη χρήση μάσκας στo πλαίσιο των μέτρων προστασίας εν μέσω της πανδημίας Covid. Αρκετοί ασθενείς με χρόνια αναπνευστικά νοσήματα αναφέρουν πως δυσφορούν και/ή νιώθουν δυσκολία στην αναπνοή με τη χρήση της μάσκας. Είναι γεγονός πως αρκετές χώρες εφαρμόζουν εξαιρέσεις σε σχέση με τη χρήση της μάσκας σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους σε αυτούς τους ασθενείς, ωστόσο δεν υπάρχει βιβλιογραφική τεκμηρίωση που να στηρίζει αυτή την πρακτική. Για παράδειγμα, αν και στην Ισπανία από τον Μάιο του 2020 συστήνεται στους πολίτες να φορούν μάσκα σε δημόσιους χώρους και σε ανοικτά μέρη όπου δεν είναι εφικτή η απόσταση των δύο μέτρων μεταξύ των πολιτών, οι ασθενείς με αναπνευστικά νοσήματα εξαιρούνται από αυτό το μέτρο. Στις ΗΠΑ κυκλοφορούν «κάρτες εξαίρεσης από τη χρήση μάσκας» που χορηγούνται εξατομικευμένα στους ασθενείς από τους θεράποντες ιατρούς.
Η μη χρήση μάσκας μπορεί να θέσει σε αυξημένο κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό SARS-COV-2 τους χρόνιους αναπνευστικούς ασθενείς, που σύμφωνα με την Global Burden of Disease Study εκτιμάται ότι ανέρχονται σε περίπου 545 εκατομμύρια σε παγκόσμιο επίπεδο. Ας μην ξεχνάμε πως εξ ορισμού οι ασθενείς αυτοί ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες για νόσηση από τον ιό και τις ομάδες υψηλού κινδύνου για σοβαρή νόσο Covid-19.
Αν και οι μάσκες αδιαμφισβήτητα αυξάνουν τις αντιστάσεις κατά την αναπνοή, ο βαθμός δυσφορίας που προκαλούν εξατομικεύεται. Η δύσπνοια και/ή η «δυσκολία να αναπνεύσουν» που περιγράφονται από τους ασθενείς μπορεί να μην οφείλονται αποκλειστικά στο υποκείμενο νόσημα, αλλά να προκαλούνται ενίοτε από το αίσθημα άγχους ή κλειστοφοβίας που προξενείται από τη μάσκα. Η ομάδα ειδικών Respiratory Effectiveness Group θεωρεί πως ασθενείς με νοσήματα όπως το άσθμα, η ΧΑΠ αλλά και άλλες χρόνιες αναπνευστικές νόσοι δεν θα πρέπει να εξαιρούνται από τις γενικές συστάσεις για τη χρήση μάσκας, εκτός από την περίπτωση της οξείας παρόξυνσης με οξεία αναπνευστική δυσχέρεια. Θα πρέπει να ενθαρρύνεται η τήρηση του μέτρου χρήσης της μάσκας μια και αποτελεί τεκμηριωμένα αποτελεσματικό μέτρο προστασίας έναντι της μόλυνσης του ασθενούς ή της διασποράς του ιού. Επίσης, θα πρέπει να συστήνεται η προσαρμογή των δραστηριοτήτων των ασθενών αυτών, ούτως ώστε να είναι όσο το δυνατόν μικρότερος ο χρόνος που απαιτείται να φορούν τη μάσκα (π.χ. λιγότερος χρόνος σε δημόσιους χώρους).
Πολλοί οργανισμοί και εταιρείες, όπως ο ΠΟΥ, το American College of Chest Physicians, η American Lung Association, η American Thoracic Society και το COPD Foundation, προτείνουν για τους αναπνευστικούς ασθενείς τη χρήση μασκών από υλικό που διευκολύνει την αναπνοή. Τέτοιες μάσκες είναι οι απλές χειρουργικές και οι υφασμάτινες. Δεν συστήνονται οι μάσκες N95.
Σε μια μελέτη φάνηκε πως ασθενείς με σοβαρή νόσο ΧΑΠ που υποβλήθηκαν στη δοκιμασία βάδισης έξι λεπτών walk (6MWΤ) φορώντας χειρουργική μάσκα δεν παρουσίασαν σημαντικές αλλαγές στην ανταλλαγή αερίων αίματος (δεν υπήρξε υπερκαπνία ή σημαντική υποξυγοναιμία). Ωστόσο ανασκοπώντας τη βιβλιογραφία φαίνεται πως η παρατεταμένη χρήση μάσκας Ν95 σχετίζεται με αυξημένα επίπεδα εκπνεόμενου διοξειδίου του άνθρακα.
Επίσης συστήνεται η σωστή χρήση της μάσκας (όχι σφιχτό δέσιμο, για παράδειγμα), ώστε να μην επηρεάζονται η οξυγόνωση ή τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα και να μην πυροδοτείται αίσθημα δύσπνοιας.
Η νόσος Covid-19 είναι μια νέα, ωστόσο δυνητικά προλαμβανόμενη νόσος, άρα είναι ύψιστης προτεραιότητας ο συνδυασμός λήψης μέτρων που ελαχιστοποιούν την κοινωνική και οικονομική αποσταθεροποίηση, εξασφαλίζοντας επαρκή έλεγχο στην εξάπλωση της νόσου. Είναι σημαντικό για τους ασθενείς με χρόνια αναπνευστικά νοσήματα να φορούν μάσκα όταν βρίσκονται σε δημόσιους χώρους όπου οι αποστάσεις δεν μπορούν να εφαρμοστούν εύκολα. Ισως ο σχεδιασμός μασκών ειδικά προσαρμοσμένων στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες των αναπνευστικών ασθενών να διευκόλυνε και να διεύρυνε περαιτέρω τη χρήση τους.