Προσευχή σε λα μινόρε
Φοβούνται οι προσευχές τις κραυγές του έρωτα και αυτό γεννά την ταπεινότητά τους. Γι’ αυτό οι άνθρωποι προσεύχονται σιωπηλοί, σκυμμένοι και με φόβο. Δεν είναι «φόβος Θεού», είναι ο φόβος πως μπορεί να φανερωθούν ως αδύναμη φύση και φθαρτή. Η μεγάλη αδυναμία του ανθρώπου είναι η ανάγκη του να υπάρχει για πάντα. Η άρνησή του να κάνει την αυταπόδεικτη παραδοχή πως έρχεται και παρέρχεται και γι’ αυτό στο μεσοδιάστημα οφείλει να ζήσει ως φθαρτή ύλη.
Δεκάδες θεοί δημιουργήθηκαν για να συνδράμουν την ανθρώπινη εμμονή στην αιωνιότητα. Επιστρατεύτηκαν άγιοι, προφήτες, βασανιστές, λιοντάρια, ιεροί παρηγορητές και ανίεροι τιμωροί. Φτωχοί υπέμεναν την αδικία με την υπόσχεση και την προσμονή μιας δεύτερης ζωής και πλούσιοι καθαγίαζαν το έγκλημα με τάματα και ύμνους. Σατανάδες και άγγελοι στοίχειωσαν και στοιχειώνουν την ανθρώπινη ιστορία σε μια αέναη αλλά πάντα δίμορφη διαμάχη. Το καλό και το κακό. Η εμπειρική παραδοχή της διαλεκτικής, που καταλήγει στη μεταφυσική του θαύματος και στο θαύμα των θαυμάτων, την Ανάσταση.
«Αν κάποιος πιστεύει, τότε ο Θεός υπάρχει. Αν όχι, δεν υπάρχει» έλεγε ο Αντρέι Ταρκόφσκι. Ο Θεός είναι αναμφίβολα και πάνω απ’ όλα η ανάγκη των ανθρώπων να μην είναι μόνοι και εγκαταλελειμμένοι και κυρίως να δίνουν ερμηνείες που δεν μπορούν ή δεν θέλουν.
Τα παιδικά μου χρόνια είναι γεμάτα με αναμνήσεις από ξωκλήσια, με φτερωτούς προστάτες των παιδικών ονείρων που σήμερα θα παρομοίαζα άνετα με σούπερ ήρωες, με προσευχές για να μην καταλάβει η μάνα μου ποιος έφαγε το γλυκό και με Αναστάσεις όπου με το φως της λαμπάδας προσπαθούσα να φωτίσω το βλέμμα κάποιας Ελενίτσας ή Μαρίας. Οταν μεγάλωσα κάπως με ενθουσίαζε περισσότερο η ανθρώπινη και ανυπότακτη φύση του Χριστού απ’ ό,τι η υποσχετική μοιρολατρία που η γιαγιά μου συνέδεε με τον πάνσοφο Πατέρα. Η Παναγιά, αχ η Παναγιά, ήταν πάντα η μάνα. Αμόλυντη, στωική, παρούσα, άξια πάντα να υμνολογηθεί.
Στο νησί είχαμε είχαμε μια ιδιομορφία. Οι άγιοι ήταν αψιοί και τιμωροί. Ο Αγιος Χαράλαμπος και ο Ταξιάρχης εμφανίζονταν λέει στον ύπνο σου και ήταν ικανοί να σε σπάσουν στον ξύλο, χωρίς να χρειάζεται να περιμένουν τη Δευτέρα Παρουσία για να λύσουν λογαριασμούς αμαρτιών. Αμάρτανες; Εβρισες τη μάνα σου; Δεν τήρησες τον λόγο σου; Η αμαρτία έπρεπε να εξαργυρωθεί με συνοπτικό τρόπο που δεν προέβλεπαν τα Ευαγγέλια.
Στη σκληρή ενηλικίωση έμελλε να γίνουν οι μεγάλες γνωριμίες με τον Θεό. Αρχιεπίσκοποι, μουφτήδες, σαμάνοι , χριστιανοί, βουδιστές, μάγοι, ακόμη και κάποιοι ζωροάστρες και Γεζίντι στο μακρινό Ιράν. Ανάμεσά τους πιστοί που ήταν ικανοί να σκοτώσουν για να δείξουν πόσο καλός είναι ο Θεός τους. Ενα περίεργο μείγμα ανθρώπων και θεωριών που αγνοεί πόσο αλληλένδετο είναι και πόσο ανθρώπινα θεϊκό, με βάση τις ανάγκες του για ελπίδα.
Στα χρόνια της ωριμότητας έμαθα πως το πιο ιερό πράγμα στη ζωή των ανθρώπων δεν είναι ο Θεός, αλλά η πίστη πως υπάρχει. Ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι βγαίνουν από τον εαυτό τους και τον αφήνουν στην άκρη (έστω με την προσμονή της αποκατάστασης στο μακρινό μέλλον της Δεύτερης Παρουσίας) για να παραδοθούν στην αγάπη. Η αγάπη, ναι, είναι Θεός. Δεν είναι παντοδύναμη, αλλά είναι δύναμη. Ναι, θεωρώ πως στον Χριστό ταιριάζει περισσότερο το μπουζούκι και ο αμανές από τα εξαπτέρυγα. Τον Ιούδα τον φαντάζομαι να χτυπάει παλαμάκια.