Στη σκιά της Covid-19
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες και ο κίνδυνος της τέταρτης ματαίωσης
2021 Το μεγάλο στοίχημα του Τόκιο
Η ολυμπιάδα του ανατέλλοντος ηλίου δίνει τη θέση της στους Αγώνες της πανδημίας και του κορονοϊού και ο ήλιος απειλεί να δύσει πριν από την ώρα του. Ποιος φανταζόταν τον Μάρτιο του 2020 ότι το Τόκιο 2020 θα εξελισσόταν σε Τόκιο 2021, ότι οι κερκίδες θα έμεναν μισοάδειες, ότι η άφιξη ξένων επισκεπτών θα απαγορευόταν διά ροπάλου και ότι η διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων θα έμοιαζε αμφίβολη ακόμη και λίγες εβδομάδες προτού ανάψει η φλόγα;
Το φιλόδοξο σχέδιο των Ιαπώνων για οικονομική ανάκαμψη μέσω των πέντε κύκλων τινάχτηκε στον
αέρα από το φιτίλι που άναψε ο αόρατος εχθρός. Η ΔΟΕ θα είχε κατεβάσει προ καιρού τα ρολά εάν υπήρχε τέτοια πολυτέλεια. Οι Αγώνες του Τόκιο θα είναι οι Αγώνες της έκτακτης ανάγκης. Οταν ο κόσμος καίγεται, ο ακοντισμός, το αρασέ και το μπάντμιντον περνούν σε τρίτη μοίρα. Τα μοναδικά ρεκόρ που έχουν αξία τους τελευταίους 18 μήνες είναι εκείνα του εμβολιασμού.
Οι Γιαπωνέζοι υστέρησαν απελπιστικά σε αυτό το ζωτικής σημασίας «άθλημα». Μέχρι τον Απρίλιο του 2021 το ποσοστό των εμβολιασμένων πολιτών της
χώρας παρέμενε καθηλωμένο κάτω από το 2%. Οι πρώτοι εμβολιασμοί διενεργήθηκαν μόλις τον Φεβρουάριο, πολύ πιο αργά από άλλες χώρες, ενώ μέχρι τον Μάιο είχε εγκριθεί αποκλειστικά το εμβόλιο της Pfizer.
«Θα κάνουμε τα δικά μας τεστ για να είμαστε σίγουροι» ανακοίνωσε το υπουργείο Υγείας. Οι παραδοσιακά δύσπιστοι Ιάπωνες δεν εμπιστεύονταν για τη χορήγηση του εμβολίου κανέναν άλλο εκτός από γιατρούς και νοσοκόμους.
Η εντολή που δόθηκε από την κυβέρνηση για επίσπευση της σχετικής διαδικασίας –ιδίως στις μεγαλουπόλεις Τόκιο και Οσάκα– ανέβασε τους δείκτες σε επίπεδο που πλησιάζει το σχεδόν ικανοποιητικό 17% στα τέλη Ιουνίου. Στο διαπιστευμένο προσωπικό προστέθηκαν οδοντίατροι και παραϊατρικοί, ενώ η Moderna και η AstraZeneca έλαβαν έγκριση.
Ωστόσο ήταν αργά για να καλυφθεί το χαμένο έδαφος. Σε προηγμένες χώρες της Δύσης, όπως οι ΗΠΑ, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, το ποσοστό των πολιτών που έχουν λάβει τουλάχιστον μία δόση του εμβολίου ξεπερνάει κατά πολύ το 50%.
Απτόητη από τον υψηλό μέσο όρο ηλικίας και τον ακραίο συνωστισμό στα αστικά κέντρα, η Ιαπωνία προσπάθησε να αντιμετωπίσει την πανδημία χωρίς εγκλεισμούς και δρακόντεια μέτρα. Η συμμετοχή σε προγράμματα τύπου «Μένουμε σπίτι» υπήρξε εξαρχής εθελοντική, ενώ έκλεισαν προσωρινά επιχειρήσεις των οποίων η λειτουργία δεν κρίθηκε αναγκαία.
Οι αρχικοί δείκτες υπήρξαν ενθαρρυντικοί, ίσως επειδή οι Ιάπωνες ούτε φιλιούνται ούτε αγκαλιάζονται ούτε έχουν την απειθαρχία στο DNA τους. Στη χώρα δεν υπάρχουν πολλοί παχύσαρκοι, καρδιοπαθείς ή διαβητικοί. Μάσκες φορούσαν οι πάντες χωρίς δεύτερη κουβέντα.
Μολαταύτα, η παγκόσμια έκρηξη της πανδημίας καθιστούσε αδύνατη τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών Αγώνων στις προγραμματισμένες ημερομηνίες το 2020. Οι μετακινήσεις από χώρα σε χώρα ήταν από προβληματικές έως αδύνατες, πολλές χώρες βρίσκονταν σε απελπιστική κατάσταση, ενώ η αθλητική δραστηριότητα είχε διακοπεί πλήρως.
«Προχωράμε κανονικά» ήταν η αρχική θέση των Ιαπώνων και της ΔΟΕ. Η Κατερίνα Στεφανίδη ήταν μία από τις πρώτες πρωταθλήτριες που ξεσπάθωσαν ενάντια στην ανευθυνότητα. Ανάλογα διαβήματα έγιναν όχι μόνο από μεμονωμένους αθλητές αλλά και από εθνικές ολυμπιακές επιτροπές με βαρύνουσα γνώμη, όπως εκείνη των ΗΠΑ. Η αντίστοιχη ελληνική προτίμησε τη σιβυλλική σιωπή.
Παρά τις αρχικές διαψεύσεις, και έπειτα από ολιγοήμερες
ζυμώσεις, η αναβολή των Αγώνων για ένα χρόνο ανακοινώθηκε στις 24 Μαρτίου 2020, «ώστε να προασπιστεί η υγεία των αθλητών και όλων των εμπλεκομένων». Στη δραματική διάσκεψη μετείχαν ο τότε πρωθυπουργός της Ιαπωνίας Σίνζο Αμπε, ο τότε πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής Γιοσίρο Μόρι (που αργότερα ατιμάστηκε και αντικαταστάθηκε) και ο «αθάνατος» πρόεδρος της ΔΟΕ Τόμας Μπαχ. Ναι, και οι πανίσχυροι σπόνσορες.
Για ματαίωση δεν ήθελαν ούτε να ακούσουν, αφού μια τόσο δραστική κίνηση θα προκαλούσε τρομακτική απώλεια στήριξης στην ιαπωνική οικονομία καθώς και στην ίδια τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή. Μελετήθηκαν και απορρίφθηκαν εναλλακτικά σενάρια, όπως η διεξαγωγή των Αγώνων κεκλεισμένων των θυρών ή με λιγότερα αθλήματα και περιορισμένο αριθμό αθλητών. Η προκριματική διαδικασία είχε ήδη ολοκληρωθεί σε βαθμό 57%.
«Τώρα μπορούμε να αφοσιωθούμε στην προετοιμασία μιας ολυμπιάδας που θα παρουσιάσει το αληθινό πρόσωπο της Ιαπωνίας, χωρίς την πίεση του κορονοϊού. Οι αθλητές θα έχουν τη δυνατότητα να προετοιμαστούν όσο γίνεται καλύτερα» τόνισε ο Σίνζο Αμπε. Τόσο η ΔΟΕ όσο και οι Ιάπωνες έσπευσαν να δώσουν στους Αγώνες του 2021 συμβολική σημασία. «Μέσα από την απρόσκοπτη διεξαγωγή τους θα μεταδώσουμε την ελπίδα σε όλο τον πλανήτη και θα δείξουμε ότι η πανδημία μπορεί να νικηθεί».
Στο παρελθόν οι Ολυμπιακοί Αγώνες είχαν ματαιωθεί τρεις φορές λόγω των παγκόσμιων πολέμων (1916, 1940, 1944), αλλά ουδέποτε άλλοτε αποφασίστηκε αναβολή της διοργάνωσης, για οποιονδήποτε λόγο. Η ιδέα για «κυλιόμενη μετάθεση» των επόμενων ολυμπιάδων (Τόκιο 2024, Παρίσι 2028, Λος Αντζελες 2032 κ.ο.κ.) απορρίφθηκε ως ανεδαφική. Η Χειμερινή Ολυμπιάδα του Πεκίνου το 2022 βρίσκεται κι αυτή επί θύραις.
Το ζητούμενο εξαρχής ήταν να αποφευχθεί η ματαίωση. Οι Ιάπωνες έχουν επενδύσει γύρω στα 12,5 δισ. δολάρια στην ομαλή διεξαγωγή των Αγώνων, αλλά εκφράστηκαν φόβοι ότι το κόστος θα διπλασιαζόταν σε περίπτωση ματαίωσης. Σύμφωνα με τους ντόπιους «γκουρού» της οικονομίας, το ναυάγιο θα προκαλούσε άμεσες απώλειες ύψους 13-15 δισ. δολαρίων και θα ναρκοθετούσε τις προσδοκίες για επιστροφή στην ανάπτυξη. Η ιαπωνική οικονομία βρίσκεται σε διαρκή ύφεση τα τελευταία χρόνια και το γεν παραπαίει.
«Η μόνη ελπίδα είναι να διεξαχθούν κανονικά οι Αγώνες χωρίς να προκαλέσουν νέα ακραία επιβάρυνση στο σύστημα υγείας της χώρας. Μια τέτοια εξέλιξη θα ακύρωνε τα όποια οφέλη» δήλωσε στο Bloomberg
o κορυφαίος οικονομολόγος Τοσιχίρο Ναγκαχάμα.
Η διεξαγωγή ορισμένων πολυάνθρωπων διοργανώσεων σε συνθήκες «φούσκας» το καλοκαίρι του 2020 με οργανωτική και υγειονομική επιτυχία πρόσφερε στους διοργανωτές μια εναλλακτική λύση, που όμως θα ήταν περίπλοκη για το βεληνεκές των Ολυμπιακών Αγώνων (με τους 10.000-12.000 αθλητές, τους αναρίθμητους εθελοντές, τις διαρκείς μετακινήσεις κ.λπ.), πόσο μάλλον των Παραολυμπιακών, με τις ειδικές υγειονομικές συνθήκες. Το ζητούμενο άλλωστε ήταν να γίνουν οι Αγώνες με κόσμο στις εξέδρες ώστε να υπάρξουν έσοδα, ατμόσφαιρα και θετική αύρα.
Η Ιαπωνία δοκιμάστηκε άγρια στα επόμενα κύματα της πανδημίας και η αρχική αισιοδοξία κλειδώθηκε στο χρονοντούλαπο. Τα συνολικά κρούσματα στη χώρα ανέρχονται πια στις 800.000 με έντονη ανοδική τάση μεταξύ Νοεμβρίου – Ιανουαρίου και Μαρτίου – Μαΐου, ενώ οι νεκροί πλησιάζουν τους 15.000 ενώ τα Χριστούγεννα ήταν μόλις 3.000-4.000.
Τον περασμένο Απρίλιο το Τόκιο και εννέα άλλες πυκνοκατοικημένες περιφέρειες τέθηκαν σε κατάσταση συναγερμού, η οποία συνεχίστηκε επί ένα συναπτό δίμηνο στην τελική ευθεία των Αγώνων μέχρι τις 18 Ιουνίου.
Για πρώτη φορά η Ιαπωνία έκλεισε τα σύνορά της για πολίτες από 159 χώρες, στις οποίες περιλαμβάνεται και η Ελλάδα. Οσοι καταφτάνουν στα αεροδρόμια και τα λιμάνια της χώρας υποχρεώνονται σε 14ήμερη καραντίνα, χωρίς να εξαιρούνται οι εμβολιασμένοι ή αυτοί που βγαίνουν αρνητικοί στα τεστ που διεξάγονται ανά τριήμερο.
Ο αποκλεισμός των ξενόφερτων επισκεπτών από τους Ολυμπιακούς Αγώνες ήταν πλέον μονόδρομος. «Στις εξέδρες θα επιτραπεί η παρουσία κατοίκων Ιαπωνίας και μόνο αυτών» ανακοινώθηκε την άνοιξη. Τα ουκ ολίγα προαγορασμένα εισιτήρια για τα γήπεδα εξαργυρώθηκαν, όπως και τα ταξιδιωτικά πακέτα. Οι ξενοδόχοι του Τόκιο ξέγραψαν τα προσδοκώμενα έσοδα από τον αθλητικό τουρισμό του 2021 και αρκέστηκαν στα κρατικά βοηθήματα.
Και οι ξένοι αθλητές; Οι επίσημοι; Οι δημοσιογράφοι; Δεδομένου ότι θα ήταν πρακτικά αδύνατο και άτοπο να υποχρεωθούν σε πολυήμερο εγκλεισμό και μάλιστα με δικά τους έξοδα οι… αναπόφευκτοι επισκέπτες των ανωτέρω κατηγοριών, οι Ιάπωνες και η ΔΟΕ σκαρφίστηκαν ένα μεσοβέζικο πρωτόκολλο για να μετριάσουν τον κίνδυνο.
Οι 14 ημέρες της καραντίνας μειώθηκαν σε τρεις για τους διαπιστευμένους, οι οποίοι ωστόσο θα υποχρεωθούν σε ακραίο περιορισμό κινήσεων για τις πρώτες δύο εβδομάδες.
Απαγορεύεται να χρησιμοποιήσουν μέσα μαζικής μεταφοράς ή ταξί. Απαγορεύεται να κυκλοφορήσουν σε εστιατόρια, μπαρ και καταστήματα. Απαγορεύεται να διαμείνουν σε κατάλυμα που δεν έχει ολυμπιακή πιστοποίηση. Απαγορεύεται να πάνε οπουδήποτε εκτός από ξενοδοχείο και γήπεδο. Θα πρέπει να υποβάλουν 24 ώρες πριν το πρόγραμμά τους και να φέρουν ανιχνεύσιμη συσκευή με GPS. Θα πρέπει να έχουν ένα τρίτο άτομο ως «γκουβερνάντα», που θα θεωρηθεί συνυπόλογο για κάθε παραβίαση. Δεν θα έχουν τη δυνατότητα για τετ α τετ συναναστροφές με αγνώστους (συνεντεύξεις κ.ο.κ.).
Ιδιαίτερη αστυνόμευση δεν προβλέπεται, αλλά υπάρχει η προειδοποίηση για εξοστρακισμό από τους Ολυμπιακούς Αγώνες και πιθανόν ποινική δίωξη, ανάλογα με το παράπτωμα. Τα παραπάνω αφορούν τους
πάντες ανεξαιρέτως, εμβολιασμένους και μη, μαζί με μάσκες, αποστάσεις και τα συναφή.
Οι περισσότεροι αθλητές που θα ταξιδέψουν στο Τόκιο θα έχουν κάνει το εμβόλιό τους (αφού άλλωστε οι φαρμακευτικές εταιρείες προχώρησαν σε δωρεές προς τις εθνικές ολυμπιακές επιτροπές μέσω ΔΟΕ), αλλά αυτό δεν είναι υποχρεωτικό. Οι Ελληνες δημοσιογράφοι ματαίωσαν σχεδόν όλοι το ταξίδι στο Τόκιο, με εξαίρεση τους απεσταλμένους της ΕΡΤ.
Οταν πια αποθάρρυναν όσους ήταν να αποθαρρύνουν, οι διοργανωτές προχώρησαν στη μεγάλη απόφαση σχετικά με την παρουσία φιλάθλων: γήπεδα γεμάτα κατά 50% της χωρητικότητας των κερκίδων, με «πλαφόν» τους 10.000 θεατές στο Ολυμπιακό Στάδιο. Η οδηγία των Ιαπώνων λοιμωξιολόγων μία εβδομάδα νωρίτερα για διεξαγωγή των Αγώνων κεκλεισμένων των θυρών αγνοήθηκε, όπως και οι εκκλήσεις κομμάτων της αντιπολίτευσης και άλλων συλλογικοτήτων για νέα αναβολή ή ματαίωση. «Just stop it» είναι το σύνθημα των διαφωνούντων.
«Μόνο αν τα ημερήσια κρούσματα στην πόλη του Τόκιο πέσουν κάτω από τα 100, θα μπορέσουμε να μιλήσουμε για ασφαλείς Αγώνες» προειδοποιούν οι ειδικοί. Λιγότερο από ένα μήνα προτού ανάψει η φλόγα ο αριθμός-κλειδί δεν έλεγε να πέσει κάτω από το 350 στην πόλη-τέρας των 14 εκατ. κατοίκων.
«Τόσες και τόσες διοργανώσεις διεξάγονται με θεατές στον υπόλοιπο κόσμο» δήλωσε η νέα πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής Σέικο Χασιμότο, με το ένα μάτι στο ποδοσφαιρικό Euro και το άλλο στους τελικούς του ΝΒΑ. «Θα τηρήσουμε αυστηρά το πρωτόκολλο και θα τα καταφέρουμε».
Ο νέος πρωθυπουργός Γιοσιχίντο Σούγκα, διάδοχος του Αμπε από τον Σεπτέμβριο του 2020, κάλεσε τον λαό του να παρακολουθήσει τους Αγώνες από την τηλεόραση για να έχει το κεφάλι του ήσυχο. «Και ο αυτοκράτορας Ναρουχίτο ανησυχεί» τόνισαν οι αυλικοί της Αυτού Εξοχότητας, αφού ο ίδιος ο υψηλότατος απαγορεύεται να εκφέρει σχόλια σχετικά με την επικαιρότητα. Σύμφωνα με πρόσφατο γκάλοπ, το 87% των Ιαπώνων φοβάται ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες μπορεί να προκαλέσουν νέα υγειονομική κρίση.
Οι διοργανωτές διευκρίνισαν ότι το πρωτόκολλο θα παραμείνει ρευστό και δυναμικό. «Εάν παρατηρηθεί αύξηση των κρουσμάτων, θα μειωθούν τα διαθέσιμα εισιτήρια» είπαν. Υπολογίζεται ότι ο αριθμός των επισήμων και άλλων προσκεκλημένων στην τελετή έναρξης μπορεί να είναι πενταψήφιος.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα διεξαχθούν από τις 23 Ιουλίου με 8 Αυγούστου, ενώ οι Παραολυμπιακοί έχουν προγραμματιστεί για τις 24 Αυγούστου με 5 Σεπτεμβρίου 2021.