Μια συστημική ρήξη με προϊστορία και μέλλον…
Ησημερινή κατάσταση στην Ουκρανία είναι το αποτέλεσμα μιας κρίσης η οποία ξεδιπλώνεται από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, δόγμα Πριμακόφ. Θα ήταν αδύνατον να αποφευχθεί, διότι οι πολιτικές επιλογές από όλους τους παράγοντες των τελευταίων τριών δεκαετιών μας έχουν οδηγήσει εδώ. Θα ήταν λάθος να ψάχνουμε για θύτες και θύματα, εκτός από τα εκατομμύρια των εκτοπισμένων προσφύγων και μεταναστών από το Ιράκ και το Αφγανιστάν και τώρα από την Ουκρανία. Η Ουκρανία είναι το πιο πρόσφατο μέτωπο μιας γεωπολιτικής σύγκρουσης, η οποία έχει δρομολογηθεί τουλάχιστον από το 2004, όταν είχαν αρχίσει κιόλας οι ψίθυροι από πολλαπλούς αναλυτές σε διάφορα φόρουμ και δημοσιεύσεις για την υποχώρηση της Αμερικής από την «ηγεμονική θέση» που είχε επιβάλει, από τη δεύτερη τετραετία του Κλίντον, μετά το Ντέιτον και το Kόσοβο. Η 11η Σεπτέμβρη ήταν καταλυτική στο να ωθήσει την αμερικανική εξωτερική πολιτική σε επιλογές οι οποίες σε άλλες ιστορικές στιγμές θα είχαν πιο σθεναρό αντιπολιτευτικό λόγο. Δυστυχώς η 11η Σεπτέμβρη απελευθέρωσε αντανακλαστικά και δυναμικές στο εσωτερικό των ΗΠΑ οι οποίες είχαν οραματιστεί την ηγεμονική Αμερική
στον αιώνα που ανέτειλε. Δεν είναι τυχαίο ότι το 2002, με την εφαρμογή του δόγματος της προληπτικής δράσης (preemptive action), εδραιώνεται και το μοντέλο των νέων συντηρητικών ηγεμονικών (neoconservative) εξουσιών σε άλλα σημεία του πλανήτη, οι οποίες άρχισαν να οραματίζονται σφαίρες επιρροής στα πρότυπα των Ηνωμένων Πολιτείων και της κυβέρνησης Μπους. Ηγεσίες, όπως ο Πούτιν στη Ρωσία, οι οποίες ακολούθησαν το νέο συντηρητικό μοντέλο που υλοποιήθηκε εμπράκτως με τον ηγεμονικό «συνασπισμό των προθύμων» (coalition of the willing.) Ενώ οι ΗΠΑ ήταν απασχολημένες στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, είχαμε την εδραίωση ισχυρών ανδρών που άδραξαν την ευκαιρία του αναθεωρητισμού. Η Ρωσία ασπάστηκε πλήρως το νέο συντηρητικό μοντέλο, το οποίο αξιοποίησε σε εσωτερικό και περιφερειακό επίπεδο για να αναθεωρήσει «ιστορικές αδικίες.» Ο Πούτιν παρακολούθησε με ικανοποίηση τις κυβερνήσεις στην Ουάσινγκτον να πειραματίζονται και να προσπαθούν να επαναπροσδιορίσουν την εξωτερική τους πολιτική, από την προώθηση της δημοκρατίας της Αραβικής Ανοιξης στην Περιστροφή προς την Ασία (Pivot to Asia). Πολιτικές επιλογές οι οποίες είχαν αποτέλεσμα τη διάσπαση της προσοχής και μια αλλοπρόσαλλη εξωτερική πολιτική, την κόπωση της αμερικανικής
κοινωνίας, την άνοδο της διακυβέρνησης του προέδρου Τραμπ και την περαιτέρω εσωστρέφεια με δραματικά αποτελέσματα.
Η Ουκρανία μετά την άνοδο του Πούτιν στην εξουσία ήταν αναπόφευκτα πεδίο διαμάχης και αντιπαράθεσης μιας Ρωσίας που είχε προτεραιότητα την επαναφορά από την περιθωριοποίηση που υπέστη με την πτώση της Σοβιετικής Ενωσης. Το 2008 η προτεινόμενη επέκταση του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι ήταν η αρχή της αντιπαράθεσης όχι μόνο Αμερικής και Ρωσίας, αλλά και εσωτερικά της δυτικής συμμαχίας. Η αντίδραση στην πρόταση του Αμερικανού προέδρου Μπους ήρθε αρχικά από τους Ευρωπαίους εταίρους Μέρκελ και Σαρκοζί, τον Απρίλιο του 2008, μήνες πριν από την εισβολή της Ρωσίας στη Γεωργία τον Αύγουστο του ίδιου έτους, ενώ η Αμερική ήταν εν μέσω προεκλογικής περιόδου και ένα μήνα πριν από την οικονομική κρίση της Lehman Brothers.
Τα γεγονότα του 2014 και του 2015 όχι μόνο στην Ουκρανία αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, από τη Συρία μέχρι την Ελλάδα και από τη Λιβύη μέχρι τον Κόλπο ήταν στο πλαίσιο της ίδιας κρίσης και είχαν τα χαρακτηριστικά μιας αναμενόμενης σύγκρουσης. Μια σύγκρουση η οποία μάλλον αναβλήθηκε προσωρινά με την εκλογή
Τραμπ στον προεδρικό θώκο της Αμερικής το 2016. Η εκλογή Μπάιντεν και η ρητορική της δημιουργίας συνασπισμού των δημοκρατικών χωρών, αλλά και οι πολιτικές επιλογές από το καλοκαίρι του 2021, με τη Νέα Χάρτα του Ατλαντικού, τη ραγδαία αποχώρηση από το Αφγανιστάν, αλλά και τη δημιουργία της συμμαχίας Ηνωμένου Βασιλείου, Ηνωμένων Πολιτειών και Αυστραλίας (AUKUS) μπορεί σήμερα, ένα χρόνο μετά, να αξιολογηθούν ως προετοιμασία της αναπόφευκτης μετωπικής σύρραξης στην Ουκρανία. Είναι κοινό μυστικό πλέον ότι τα αμερικανικά κέντρα πληροφοριών γνώριζαν με ακρίβεια και τις κινήσεις, αλλά και τις προθέσεις της Ρωσίας, μήνες πριν από την 24η Φεβρουαρίου 2022 και την εισβολή στην Ουκρανία.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ήταν αναμενόμενη και αναπόφευκτη και είναι αποτέλεσμα υπεροπτικών και λανθασμένων επιλογών δεκαετιών και μιας γενικότερης διπλωματικής αποτυχίας. Το πλέον σίγουρο είναι ότι πρόκειται για συστημική σύρραξη, με πιθανές προεκτάσεις σε άλλες περιοχές και παρενέργειες σε επίπεδα τα οποία δεν είναι ακόμη ορατά. Πέρα από τα προβλήματα τροφοδοσίας, ενέργειας και διατροφής, οι επιπτώσεις θα είναι τεράστιες, ενώ είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα έχουμε και γεωπολιτικές ανακατατάξεις.