Μια ιστορία από τη… Λογοτεχνία

Ο καταραμένος ποιητής της γενιάς του 1920 Μήτσος Παπανικολάου

Η «ποίησή του είναι το πουλί που μας χτύπησε το τζάμι και δεν του ανοίξαμε» γράφει ο ποιητής Γιώργος Μαρκόπουλος για τον Μήτσο Παπανικολάου, έναν από τους ελάσσονες ποιητές της καταραμένης γενιάς του 1920. Γεννήθηκε στην Υδρα το 1900 και έζησε μόλις 43 χρόνια, στα οποία κατάφερε να χωρέσει μια ζωή γεμάτη εμπειρίες αλλά και συντριβές. Μεγάλωσε στον Πειραιά, βίωσε εικόνες προσφυγιάς, υπήρξε μόνιμος θαμώνας των κρασοπουλειών και των χασισοποτείων. Ανθρωπος του κόσμου, ζούσε με πάθος τη ζωή και παρακολουθούσε την ανθρώπινη φύση, την οποία κατέγραψε στα περίπου πενήντα ποιήματα που άφησε πίσω του.

Ολα πεσιμιστικά, θρήνοι για τη νιότη που χάνεται και με διαρκείς αναφορές στο αναπόδραστο της ανθρώπινης μοίρας. Στη νεορομαντική και μετέπειτα νεοσυμβολιστική ποίησή του κυριαρχούν το αδιέξοδο, η απομόνωση και η εγκατάλειψη, ενώ συνεχείς είναι οι αναφορές σε τάφους και νεκροταφεία – το πρώτο ποίημα που έγραψε σε ηλικία επτά ετών είχε θέμα τον θάνατο του Αθανάσιου Διάκου. «Και σκέφτουμαι: αν τώρα μού ’χει λείψει/ η αγάπη σου, η αγνή, η αδελφικιά,/ δεν θα ’ναι πάντα η μοίρα μας κακιά» γράφει αρκετά χρόνια μετά στο πρώτο αυτοβιογραφικό του ποίημα, το οποίο αφιέρωσε στον καλό του φίλο Ναπολέοντα Λαπαθιώτη. Οπως κι εκείνος, ο Παπανικολάου έκανε χρήση ναρκωτικών ουσιών, εξαιτίας των οποίων κλείστηκε κατά τη διάρκεια της Kατοχής στο Δρομοκαΐτειο, όπου και πέθανε από υπερβολική δόση.

Συνεργάστηκε με αρκετά περιοδικά, λογοτεχνικά και μη, εργάστηκε ως δημοσιογράφος, αρχισυντάκτης και διευθυντής αρχικά του μαθητικού περιοδικού του Γαλλικού Λυκείου Αθηνών κι έπειτα του «Μπουκέτου». Ωστόσο δεν εξέδωσε καμία ποιητική συλλογή όσο ζούσε. Η πρώτη απόπειρα να συγκεντρωθούν τα ποιήματά του έγινε το 1966 από τον Τάσο Κόρφη. Σήμερα ανακαλύπτουμε εκ νέου το έργο του, το οποίο είχε πέσει στην αφάνεια, μέσα από το βιβλίο «Μήτσος Παπανικολάου: Ποιητικά έργα και αθησαύριστα πεζά – Απαντα τα ευρεθέντα», το οποίο κυκλοφορεί με αφορμή τη συμπλήρωση 80 χρόνων από τον θάνατό του, σε προσεγμένη έκδοση από το Ογδοο. Το βιβλίο περιλαμβάνει τα ευρεθέντα ποιήματα του Παπανικολάου, τις μεταφράσεις ποιημάτων του Απολινέρ, του Μποντλέρ, του Βαλερί, του Βερλέν κ.ά. καθώς και έντεκα πεζά του.

Το επιμελήθηκε ο Μιχαήλ Χ. Ρέμπας, ο οποίος υπογράφει και την εξαιρετικά διαφωτιστική εισαγωγή. Η έκδοση επίσης περιλαμβάνει δύο από καρδιάς κείμενα του Θωμά Κοροβίνη και του Γιώργου Μαρκόπουλου.

Κατέγραψε την ανθρώπινη φύση στα περίπου 50 ποιήματα που μας άφησε