Αγροτικό κίνημα ή διαφημιστική φούσκα;
Το κόμμα Αγροτών απειλεί τις παραδοσιακές δυνάμεις με την αμέριστη βοήθεια διαφημιστών
Γιατί ενδιαφέρει
Στις ολλανδικές εκλογές την ερχόμενη Τρίτη για Βουλή και Γερουσία οι Αγρότες απειλούν να γίνουν το μεγαλύτερο κόμμα της χώρας.
Εν συντομία
Πρόκειται για άλλη μια απόδειξη ότι η πολιτική στη γηραιά ήπειρο ρέπει όλο και περισσότερο προς λαϊκιστικές, συντηρητικές δυνάμεις.
Η εικόνα της επικεφαλής του κόμματος τον περασμένο Μάρτιο, μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των περιφερειακών εκλογών της Ολλανδίας, ήταν χαρακτηριστική: η Καρολίνε φαν ντερ Πλας, μην μπορώντας να πιστέψει ούτε η ίδια τι έβλεπε, έπιασε το κεφάλι της βγάζοντας μια κραυγή χαράς και έκπληξης. Το κόμμα της, Κίνημα Αγροτών – Πολιτών (BoerBurgerBeweging – ΒΒΒ), ήταν και επίσημα το μεγαλύτερο σε όλες τις ολλανδικές περιφέρειες. Με το αγροτικό κίνημα στη χώρα να θεριεύει μετά την κρίση των λιπασμάτων, το κόμμα των Aγροτών εκμεταλλεύτηκε το πολιτικό κεφάλαιο που διέγνωσε ότι υπάρχει εκεί που οι παραδοσιακές δυνάμεις δεν μπορούσαν να διεισδύσουν. Με τη βοήθεια διαφημιστών το BBB, με
τον λαϊκισμό και το θολό ιδεολογικό στίγμα που «ψωνίζει» λίγο από τη Δεξιά και λίγο από την Αριστερά, αναμένεται να δείξει τη δύναμή του και στις επερχόμενες εκλογές για την Ανω Βουλή και τη Γερουσία στην Ολλανδία στις 30 Μαΐου.
Το πρώτο σοκ
Στις 14 Μαρτίου οι Ολλανδοί πολίτες κλήθηκαν να ψηφίσουν στις περιφερειακές εκλογές, οι οποίες κρίνουν και τις έδρες στη Γερουσία. Την ίδια μέρα εκατοντάδες τρακτέρ κατέκλυσαν τους δρόμους αρκετών πόλεων, στον απόηχο των μεγάλων διαδηλώσεων για τις περιβαλλοντικές πολιτικές της κυβέρνησης του Μαρκ Ρούτε που έπλητταν τους αγρότες. Το BBB, που μέχρι εκείνες τις εκλογές οι δημοσκοπήσεις το έδειχναν σε χαμηλές πτήσεις στα ποσοστά, έγινε το μεγαλύτερο κόμμα στη Γερουσία, καταφέρνοντας να λάβει περισσότερες έδρες ακόμη και από το κυβερνών κόμμα του Ρούτε. Η νίκη αυτή του έδωσε τη δυνατότητα να μπλοκάρει νομοθεσία που θα συμφωνείτο στην Κάτω Βουλή, ρίχνοντας έξω τα σχέδια της κυβέρνησης σχετικά με το περιβάλλον.
Το μέχρι τότε σχετικά άγνωστο κόμμα ξεπήδησε από τις διαμαρτυρίες των αγροτών το 2019, ενώ κέρδισε την υποστήριξη ακροδεξιών λαϊκιστών πολιτικών όπως της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία και του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ. Φαίνεται και σε αυτή την περίπτωση να επιβεβαιώνεται η τάση που παρατηρείται πλέον σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις (από τη Γαλλία και τις ΗΠΑ μέχρι την Τουρκία): τα περισσότερο αστικά-προοδευτικά κόμματα να κερδίζουν κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα ενώ τα περισσότερο συντηρητικά-λαϊκιστικά να σαρώνουν στην επαρχία. Σύμφωνα με Ολλανδούς αναλυτές, οι αγρότες πιστεύουν ότι δεν εισακούονται από το κεντρικό κράτος, θεωρώντας ότι οι αστικοί πληθυσμοί στα δυτικά της χώρας επωφελούνται περισσότερο από τις πολιτικές της κυβέρνησης.
Κάλυψη πολιτικού κενού
Η Καρολίνε φαν ντερ Πλας, δημοσιογράφος που κάλυπτε αγροτικά θέματα, διείδε την ευκαιρία. Δημιούργησε το κόμμα το 2019 και διατείνεται ότι είναι υπέρ του «μικρού», με τη βοήθεια διαφημιστών που περνάνε πετυχημένα την εικόνα αυτή.
Αυτοπροσδιοριζόμενο ως αντικαθεστωτικό κόμμα, το BBB παρουσιάζεται ως σαλπιγκτής της αγροτικής εξέγερσης. Ωστόσο αυτό είναι παραπλανητικό, αφού το κίνημα διατηρεί στενούς δεσμούς με το αγροτικό λόμπι. Η πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης από την οποία προέκυψε το κόμμα ιδρύθηκε από τη Φαν ντερ Πλας και τη ReMarkAble communicatie BV, εταιρεία μάρκετινγκ που έχει στο πελατολόγιό της πολλούς εταιρικούς γίγαντες τροφίμων. Αυτό περιλαμβάνει τις πολυεθνικές Vion, SAC και Bayer. Ακόμη πιο σημαντικό, η πλατφόρμα χρηματοδότησε επίσης ολόκληρη την προεκλογική εκστρατεία του ΒΒΒ. Κάποια στελέχη του καταλαμβάνουν ακόμη και εξέχουσες θέσεις στο κόμμα.
«Ψαρεύει» από παντού
Την τελευταία δεκαετία οι ιδέες για ένα κοινωνικό κράτος στην Ολλανδία έχουν υποχωρήσει και στο πολιτικό σκηνικό έχουν επικρατήσει ο νεοφιλελευθερισμός και οι συντηρητικές δυνάμεις. Ο Ρούτε συχνά αναφέρεται στη χώρα ως «Ολλανδία ΑΕ»… Παράλληλα, ακροδεξιές δυνάμεις όπως το ισλαμοφοβικό Κόμμα Ελευθερίας του Χέιρτ Βίλντερς και το Φόρουμ για τη Δημοκρατία του Τιερί Μποντέ έχουν γείρει το πολιτικό σκηνικό ακόμη δεξιότερα. Ενώ αυτές οι δυνάμεις έχουν κλασικά ακροδεξιά ατζέντα με τη μετανάστευση στο επίκεντρο, η Φαν ντερ Πλας στοχεύει να ταυτιστεί με όσους πολίτες νιώθουν ότι αυτοπροσδιορίζονται από την… παραδοσιακή ταυτότητα του Ολλανδού: εκείνη του συντηρητικού, λογικού και ήσυχου πολίτη.
Ετσι μπόρεσε να τραβήξει ψηφοφόρους από όλο το πολιτικό φάσμα. Παράλληλα, από το 2021 που το ΒΒΒ μπήκε στη Βουλή, στις ψηφοφορίες για θέματα όπως η μετανάστευση ευθυγραμμιζόταν με τη Δεξιά, ενώ για άλλα κοινωνικά θέματα με την Αριστερά. Αρκετοί σχολιάζουν ότι η νίκη της στις εκλογές του Μαρτίου θυμίζει την άνθηση του Κόμματος Ολλανδών Αγροτών τη δεκαετία του 1960, ενώ η άνοδός της είναι συμβατή με την αντίστοιχη άνοδο του αγροτικού λαϊκισμού σε ευρωπαϊκές χώρες με μεγάλους αγροτικούς πληθυσμούς. Το πρόγραμμά της έχει ομοιότητες με εκείνα των κεντρώων κομμάτων Senterpartiet στη Νορβηγία και Suomen Kerkusta στη Φινλανδία.
Το BBB συνδυάζει μια λαϊκιστική επίκληση στο συναίσθημα με ένα επιτυχημένο πάντρεμα των συμφερόντων των μικρών αγροτών και των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών τροφίμων. Εχει κάνει το CDA, τον παραδοσιακό εκπρόσωπο του αγροτικού τομέα, να βυθιστεί σε κρίση ταυτότητας. Αποκαλύπτει επίσης πως για χρόνια η αριστερή πλευρά της ολλανδικής πολιτικής –οι Σοσιαλδημοκράτες, οι Πράσινοι (GroenLinks) και το SP– απέτυχαν δομικά να αντιμετωπίσουν τις ανησυχίες της επαρχίας. Το ότι οι Σοσιαλδημοκράτες και οι Πράσινοι (παρά την πρόσφατη συμμαχία τους που αποσκοπούσε στην αποκατάσταση ενός ισχυρού αριστερού μετώπου) παρέμειναν λίγο πολύ στο ίδιο μέγεθος στις προηγούμενες, περιφερειακές εκλογές μπορεί να θεωρηθεί ήττα.
Η επικεφαλής του κόμματος Καρολίνε φαν ντερ Πλας ψαρεύει και δεξιά και αριστερά, στοχεύοντας να ταυτιστεί με όσους πολίτες νιώθουν ότι αυτοπροσδιορίζονται από την… παραδοσιακή ταυτότητα του Ολλανδού, εκείνη του συντηρητικού, λογικού και ήσυχου πολίτη