Η ζωή μας εξαρτάται από τις βιταμίνες

Εμφανίστηκαν πριν από περίπου 4 δισ. χρόνια και οι πρώιμες μορφές ζωής μπορούσαν να τις συνθέσουν μόνες τους

Το 1602, ο ισπανικός στόλος έπλεε στον ωκεανό, κοντά στην ακτή του Μεξικού, όταν το πλήρωμα άρχισε να αρρωσταίνει βαριά. «Το πρώτο σύμπτωμα ήταν πόνος σε ολόκληρο το σώμα», έγραψε ο Αντόνιο ντε λα Ασενσιόν, ένας ιερέας της αποστολής. «Μελανές κηλίδες αρχίζουν να καλύπτουν το σώμα, ειδικά από τη μέση και κάτω. Στη συνέχεια τα ούλα πρήζονται τόσο που τα σαγόνια δεν μπορούν να κλείσουν και έτσι oι ασθενείς πίνουν μόνο υγρά. Τελικά πεθαίνουν ξαφνικά».

Το πλήρωμα έπασχε από σκορβούτο, μια ασθένεια που ήταν ταυτόχρονα συνήθης αλλά και μυστηριώδης. Κανείς δεν ήξερε γιατί «χτυπούσε» τους ναυτικούς ή πώς θεραπεύεται. Αλλά σε αυτό το ταξίδι το 1602, ο Ασενσιόν παρατήρησε κάτι που το εξέλαβε ως θαύμα. Ενώ το πλήρωμα είχε βγει στην ξηρά για να θάψει τους νεκρούς, ένας άρρωστος ναύτης έκοψε και έφαγε ένα φραγκόσυκο. Αρχισε να αισθάνεται καλύτερα, και οι συνάδελφοί του ακολούθησαν το παράδειγμά του, παίρνοντας και φραγκόσυκα μαζί τους στο καράβι. «Μέσα σε δύο εβδομάδες, οι πληγές είχαν επουλωθεί», έγραψε ο ιερέας.

Σταδιακά, μέσα στους επόμενους δύο αιώνες, έγινε σαφές ότι το σκορβούτο προκαλείται από την έλλειψη φρούτων και λαχανικών κατά τη διάρκεια μεγάλων ταξιδιών. Από τα τέλη του 1700, το Βρετανικό Ναυτικό άρχισε να εφοδιάζει τα πλοία με εκατομμύρια λίτρα χυμό λεμόνι, εξαλείφοντας το σκορβούτο. Παρ’ όλα αυτά, έπρεπε να περάσουν ακόμα 200 χρόνια μέχρι το 1928, όταν ο Ούγγρος βιοχημικός Αλμπερτ Ζεντ-Γκιόργκι ανακάλυψε ότι το συστατικό που θεραπεύει το σκορβούτο είναι η βιταμίνη C.

Τα πειράματα του Ζεντ-Γκιόργκι ήταν μέρος της γενικότερης τάσης των αρχών

Οι μικροσκοπικές ποσότητες οργανικών μορίων δημιουργούνται από ζωντανά κύτταρα, δικά μας ή άλλων ειδών.

του 20ού αιώνα να εξιχνιαστεί ο ρόλος των βιταμινών. Οι επιστήμονες δεν άργησαν να αντιληφθούν ότι για τη σωστή λειτουργία του ανθρώπινου σώματος είναι απαραίτητες μικροσκοπικές ποσότητες δεκατριών οργανικών μορίων, των βιταμινών, που η ύπαρξή τους σε ανεπαρκείς ποσότητες οδηγεί σε διάφορες ασθένειες. Για παράδειγμα η έλλειψη της βιταμίνης Α οδηγεί σε τύφλωση, της βιταμίνης Β12 σε έντονη αναιμία, της βιταμίνης D στην ασθένεια των οστών, τη ραχίτιδα.

Ενώ οι περισσότερες έρευνες σήμερα επικεντρώνονται στην ποσότητα των βιταμινών που είναι απαραίτητες για να παραμένουμε υγιείς, δεν απαντούν σε μια βασική ερώτηση: Πώς καταλήξαμε να είμαστε τόσο εξαρτημένοι από αυτά τα μικρά παράξενα μόρια;

Πρόσφατες έρευνες προσφέρουν νέες απαντήσεις. Οι βιταμίνες φαίνεται να ήταν απαραίτητες για τη ζωή από τα πρώτα στάδια της εμφάνισής της, περίπου τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Και ενώ οι πρώιμες μορφές ζωής μπορούσαν να συνθέσουν μόνες τους τις βιταμίνες που χρειάζονται, αλλά είδη, συμπεριλαμβανόμενου του ανθρώπου, έχασαν αργότερα αυτή την ικανότητα και άρχισαν να εξαρτώνται το ένα από το άλλο για την πρόσληψη βιταμινών. Οι βιταμίνες δημιουργούνται από ζωντανά κύτταρα, είτε δικών μας, είτε άλλων ειδών. Για παράδειγμα, η βιταμίνη D παράγεται στο δέρμα μας όταν το φως του ήλιου χτυπά ένα παράγωγο της χοληστερίνης. Μια λεμονιά φτιάχνει τη βιταμίνη C από γλυκόζη.