Δυστυχώς, δεν έχουμε γίνει, ακόμα, Εσθονία
Τον Μάρτιο του 2012, ένας πολιτικός έλεγε, γελώντας, σε τηλεοπτική εκπομπή, με εντελώς απαξιωτικό τρόπο, ότι «δεν έχουμε γίνει, ακόμα, Εσθονία. Η Εσθονία είναι πολύ πίσω από εμάς». Το περίεργο όμως είναι ότι με την Εσθονία έχουμε διμερή συμφωνία, για να πάρουμε τεχνογνωσία σχετικά με το «e-Government και τη χρήση της Πληροφορικής, για την καταπολέμηση της διαφθοράς και της γραφειοκρατίας». Ακόμα πιο περίεργο όμως είναι το γεγονός ότι το φθινόπωρο του 2011 κυβερνητικό κλιμάκιο του υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, είχε πάει στην Εσθονία προκειμένου να αποκτήσει τη δική του άποψη σχετικά με τη χρήση της Πληροφορικής στη διακυβέρνηση της χώρας αυτής. Δηλαδή, από τη μια μεριά πάμε να δούμε πώς δουλεύουν για να τους αντιγράψουμε και από την άλλη, λέμε ότι είναι «πολύ πίσω από εμάς». Τέτοια είναι η αντίφασή μας.
Θα προσπαθήσω να σας δώσω μια εικόνα σχετικά με την πληροφορική και την εξυπηρέτηση του πολίτη στη μικρή αυτή χώρα και είμαι απολύτως βέβαιος ότι θα βγάλετε (σε αντιδιαστολή) πολύ χρήσιμα συμπεράσματα τόσο για το πολιτικό μας σύστημα, όσο και για τη δημόσια διοίκησή μας. Η Εσθονία είναι μια μικρή χώρα της Βαλτικής με πληθυσμό 1,4 εκατ. κατοίκους και συνολική έκταση 45.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Είναι μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ από το 2004 και υιοθέτησε το ευρώ το 2011. Ανεξαρτητοποιήθηκε από τη Σοβιετική Ενωση το 1991. Αν θέλουμε να δούμε πού βρίσκεται η χώρα αυτή από τεχνολογικής πλευράς, φτάνουν μόνο τα ακόλουθα στοιχεία: Η διείσδυση του Ιντερνετ καλύπτει το 76% του πληθυσμού. Το 98% των κατοίκων, που είναι κάτω από 35 χρόνων, είναι συστηματικοί χρήστες του. Υπάρχει πλήρης και ολοκληρωμένη ηλεκτρονική διακυβέρνηση η οποία λειτουργεί εδώ και μερικά χρόνια, η οποία παρέχει στους πολίτες όλες τις υπηρεσίες μέσω του Διαδικτύου. Το 95% όλων των φορολογικών δηλώσεων (επιχειρήσεων και ιδιωτών) γίνεται ηλεκτρονικά. Τέλος όλες οι εκλογές που έγιναν από 2005 και μετά, επιτρέπουν την ψηφοφορία και μέσω του Διαδικτύου. Στις τελευταίες εκλογές, περίπου το 25% των ψηφοφόρων ψήφισαν μέσω του Ιντερνετ. Το υπουργικό συμβούλιο συνεδριάζει με τους υπολογιστές μπροστά στους υπουργούς και όλες οι αποφάσεις καταγράφονται και υπογράφονται ηλεκτρονικά επί τόπου! Στην Ελλάδα χρειάζονται εβδομάδες και ορισμένες φορές και μήνες.
Πριν σας αναφέρω μερικές άλλες υπηρεσίες σχετικά με την εξυπηρέτηση των πολιτών της Εσθονίας, θα σας δώσω δύο απίστευτα εντυπωσιακά παραδείγματα. Οποιοσδήποτε Εσθονός πολίτης μπορεί να δημιουργήσει και να λειτουργήσει μια επιχείρηση μέσα σε 15 λεπτά, από όπου και αν βρίσκεται, ακόμα και σε άλλη χώρα! Η συμπλήρωση της φορολογικής δήλωσης για τη μεγάλη πλειονότητα των Εσθονών διαρκεί λιγότερο από 5 λεπτά! Τους έρχεται (μέσω Ιντερνετ) προσυμπληρωμένη, αρκεί να απαντήσουν «Ναι» σε τρεις ή τέσσερις ερωτήσεις
Οποιοσδήποτε Εσθονός πολίτης μπορεί να δημιουργήσει και να λειτουργήσει μια επιχείρηση μέσα σε 15 λεπτά, από όπου και αν βρίσκεται, ακόμα και σε άλλη χώρα!
και τελείωσαν. Είναι τόσο μεγάλη η συμμόρφωση (compliance) των πολιτών στο σύστημα, ώστε σύμφωνα με τον Πρόεδρο της χώρας, από το γεγονός αυτό μειώσανε τη φορολογία! Και μια και μιλάμε για τη φορολογία, ο φόρος εισοδήματος για τα φυσικά πρόσωπα είναι ενιαίος 21% (το 2004 ήταν 26%) με αφορολόγητο 1.728 ευρώ. Να γιατί οι πολίτες συμμορφώνονται. Προτιμούν να πληρώσουν το 21% και όχι τους δικούς μας πανύψηλους συντελεστές. Μακάρι να γινόμασταν Εσθονία!
Διαχρονικά και τηλεγραφικά έγιναν τα ακόλουθα: e-Φορολογία το 2000, m-Στάθμευση (ελεγχόμενη στάθμευση μέσω κινητού) το 2000, πρώτη Ψηφιακή Υπογραφή το 2002, έναρξη του id-Εισιτηρίου (πληρωμή μέσω της Κάρτας Πολίτη) στα μέσα μαζικής συγκοινωνίας το 2003, internet Voting το 2005, εισαγωγή της m-ID (πιστοποίηση της ταυτοπροσωπίας μέσω κινητού) το 2007, έναρξη της e-Αστυνομίας το 2007, έναρξη της e-Υγείας το 2008 και έναρξη της e-Συνταγογράφησης το 2010.
Καταλύτης για όλες τις παραπάνω υπηρεσίες, είναι το Εθνικό Σύστημα Ταυτοτήτων (National ID Card System), το οποίο θεωρείται από τα πλέον ανεπτυγμένα σε όλο τον κόσμο. Η Κάρτα αυτή είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια ταυτότητα. Είναι ουσιαστικά το «κλειδί» για όλες τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες που έχουν οι πολίτες στη διάθεσή τους. Και ενώ μεν δεν είναι υποχρεωτική η Κάρτα, εντούτοις κανένας δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς αυτήν και γι’ αυτό τον λόγο την αποκτούν όλοι οι πολίτες. Το chip της Κάρτας περιέχει κρυπτογραφημένα αρχεία με πολύ υψηλό βαθμό κρυπτογράφησης (2048bit) και ουσιαστικά επιτρέπει την απόλυτη ταυτοπροσωπία του κατόχου σε ένα ηλεκτρονικό περιβάλλον, όπου οι περισσότερες δραστηριότητες γίνονται από μακριά και χωρίς τη φυσική παρουσία του. Ιδού μερικά παραδείγματα για τη χρήση της Κάρτας: Ως εθνική ταυτότητα και ταξιδιωτικό έγγραφο για την Ευρωπαϊκή Ενωση. Ως κάρτα υγείας και κοινωνικής ασφάλισης. Ως αποδεικτικό στοιχείο ταυτοπροσωπίας για τις τραπεζικές συναλλαγές. Ως προπληρωμένο εισιτήριο στα μέσα μαζικής συγκοινωνίας στις πόλεις Tallinn και Tartu. Ως πιστοποιητικό για την ψηφιακή υπογραφή. Ως ταυτότητα ψηφοφόρου για την ψηφοφορία μέσω Διαδικτύου. Ως κλειδί για την προσπέλαση σε όλες τις κρατικές βάσεις πληροφοριών προκειμένου ο πολίτης να δει τα στοιχεία που τον αφορούν, όπως τα ιατρικά αρχεία του, οι φορολογικές δηλώσεις του κ.ά. Τέλος με την Κάρτα αυτή ο πολίτης πάει σε οποιοδήποτε φαρμακείο για να παραλάβει τη συνταγή που του έδωσε ο γιατρός του ηλεκτρονικά.
Πώς πέτυχαν όλα αυτά σε τόσο μικρό διάστημα; Αμέσως μετά την πτώση του Παραπετάσματος, στην Εσθονία συνειδητοποίησαν ότι ζούσαν σε μια μικρή χώρα με ελάχιστους πόρους και έπρεπε να αναζητήσουν τρόπους για να «σπρώξουν» τη χώρα μπροστά. Το 1996 αποφάσισαν ότι η πληροφορική και οι τηλεπικοινωνίες είναι καθοριστικής σημασίας για την πρόοδο της χώρας. Πρώταπρώτα εκπόνησαν ένα σχέδιο με κωδική ονομασία «Tiger Leap» και πέρασαν τους σχετικούς νόμους που αφορούσαν την Κάρτα Πολίτη και από τότε ακολουθούν πιστά το πρόγραμμα, ανεξάρτητα από το ποιος κυβερνά τη χώρα τους. Δεύτερον, αλλά πολύ σημαντικό, είναι η εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα από την αρχή του προγράμματος. Η απόφασή τους ήταν ότι ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να συμμετέχει ενεργά στην υλοποίηση και δεν προσπάθησαν να τα κάνουν «όλα μόνοι τους», με αθρόες προσλήψεις προσωπικού όπως κάνουμε εμείς. Τρίτον και καθοριστικό στην επιτυχία ήταν η εκπαίδευση. Το 2002 εκπαίδευσαν στο Ιντερνετ και στη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών 100.000 πολίτες. Το επανέλαβαν για άλλους 100.000 πολίτες το 2009 και το 2010.
Το 2007, η Εσθονία βρέθηκε στην επικαιρότητα γιατί ήταν η πρώτη χώρα που αντιμετώπισε με επιτυχία μια μεγάλης κλίμακας κυβερνοεπίθεση στα συστήματά της. Από τότε το Tallinn έγινε η έδρα του NATO Cyber Defence Centre. Σήμερα οι ηλεκτρονικές λύσεις της Εσθονίας χρησιμοποιούνται από κυβερνήσεις, σε περισσότερες από 40 χώρες σε όλο τον κόσμο. Οσοι θέλετε να δείτε τι σημαίνει ηλεκτρονική διακυβέρνηση, μπορείτε να βρείτε (στα αγγλικά) απίστευτες πληροφορίες και παραδείγματα στο www.e-estonia.com.
Τα αποτελέσματα αυτής της ολοκληρωμένης ηλεκτρονικής διακυβέρνησης είναι: Ενα πρωτοφανές επίπεδο διαφάνειας και προσβασιμότητας στην κυβέρνηση. Ασφαλής, εύκολη και ευέλικτη ανταλλαγή ιδιωτικών, κρατικών και επιχειρηματικών πληροφοριών. Ενα υγιέστερο, και καλύτερα εκπαιδευμένο λαό, με εύκολη πρόσβαση στις κοινωνικές υπηρεσίες και ένα εξαιρετικό περιβάλλον για την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα.
Τέλος, για να σας προσγειώσω στην ελληνική πραγματικότητα, όταν ο υφυπουργός Παντελής Τζωρτζάκης, γύρισε από την Εσθονία και ξεκίνησε την παρουσίασή του για το τι είδε και τι έμαθε εκεί, ανέφερε την απαγορευμένη λέξη και ουσιαστικά τελείωσε άδοξα το εγχείρημα. Ποια είναι η απαγορευμένη λέξη για το ελληνικό Δημόσιο; «Outsourcing». Χαρακτηριστικά είπε ότι «η αντίστοιχη Γενική Γραμματεία Πληροφορικών Συστημάτων της Εσθονίας, έχει μόνο καμιά δεκαριά υπαλλήλους. Ολα εκεί γίνονται με τη συμβολή του ιδιωτικού τομέα». Εκτοτε δεν ξανάγινε κουβέντα για την Εσθονία. Τζάμπα το ταξίδι. Τζάμπα και οι διμερείς συμφωνίες. Ανάθεμα στην εμπλοκή του καταραμένου ιδιωτικού τομέα.
Και το κερασάκι στην τούρτα: Tο Skype δημιουργήθηκε στην Εσθονία, αλλά «ευτυχώς, εμείς δεν έχουμε γίνει ακόμα Εσθονία». Κούνια που μας κούναγε!