100 χρόνια από τη γέννηση της αμερικανικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας
THE ECONOMIST Καθώς πλησίαζαν οι εορτές των Χριστουγέννων τον χειμώνα του 1913, υπήρχε μόνο ένα ζήτημα που χώριζε τον Γούντροου Γουίλσον από τις διακοπές του στον Κόλπο του Μεξικού. Το Κογκρέσο βρισκόταν σε πυρετώδεις διαβουλεύσεις για το ψήφισμα νομοσχεδίου που θα άνοιγε τον δρόμο στη δημιουργία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (Fed). Mάλιστα, ο πρόεδρος Γουίλσον απείλησε ότι δεν θα διακόψει τη συνεδρίαση ακόμη και στη διάρκεια των Χριστουγέννων ή μέχρι να ετοιμαστεί το νομοσχέδιο για την υπογραφή του. Εναν ολόκληρο αιώνα μετά, η Fed εξακολουθεί να βρίσκεται στο προσκήνιο. Αυτή τη φορά, η διαμάχη επικεντρώνεται στον εκτεταμένο ρόλο που ανέλαβε η Fed για την ανάκαμψη της οικονομίας.
Είναι ένα από τα κορυφαία οικονομικά θέματα σε διεθνές επίπεδο. Mέσα στα τελευταία χρόνια, η Fed έχει αναλάβει τη διάσωση των κολοσσών της Wall Street, έχει επεκτείνει την εποπτεία της στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και έχει αγοράσει ομόλογα της τάξεως των τριών τρισ. δολαρίων. Πολλοί, συμπεριλαμβανομένου του πρώην διοικητή της Fed Πολ Βόλκερ, φοβούνται μήπως η Fed δεν καταφέρει τελικά να αντεπεξέλθει στην ανάληψη τόσο πολλών καθηκόντων.
Αυτοί οι φόβοι δεν είναι κάτι καινούργιο. Τα πρώτα εκατό χρόνια από την ίδρυση του αμερικανικού κράτους, το Κογκρέσο έλαβε δύο φορές την πρωτοβουλία για τη δημιουργία μιας νομισματικής αρχής. Τελικά και οι δύο απόπειρες δεν υλοποιήθηκαν λόγω των αντιδράσεων για την υπερβολική συγκέντρωση ισχύος σε ένα κέντρο λήψης αποφάσεων. Το 1907, η αποτυχία των αξιωματούχων να δημιουργήσουν μια εταιρεία καταπιστεύματος στην πολιτεία της Νέας Υόρκης προκάλεσε μαζική
Η Fed έχει αναλάβει πλέον τη διάσωση κολοσσών της Wall, έχει επεκτείνει την εποπτεία της στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και έχει αγοράσει ομόλογα τριών τρισ. δολ.
εκροή καταθέσεων σε όλη τη χώρα. Ο πανικός που προκλήθηκε ήταν αρκετός για να πεισθούν οι ιθύνοντες πως πρέπει να υιοθετήσουν μια διαρκή λύση σε μια χρόνια χρηματοπιστωτική αστάθεια.
Ο Ρεπουμπλικανός Νέλσον Αλνριτς είχε προτείνει τη δημιουργία μιας ένωσης ιδιωτικών τραπεζών που θα εξέδιδαν το δικό τους νόμισμα· και αυτό το νόμισμα θα χρησιμοποιούνταν για τη χρηματοδότηση της όποιας ιδιωτικής τράπεζας θα ήταν αντιμέτωπη με τον κίνδυνο μαζικής φυγής καταθέσεων. Ο πρόεδρος Γουίλσον έδωσε εντολή στο Κογκρέσο να σχεδιάσει ένα αποτελεσματικότερο νομοσχέδιο από την πρόταση που είχε υποβάλει.
Στόχος του κ. Γουίλσον ήταν η δημιουργία 12 περιφερειακών τραπεζών που ενσωματώνονται στο δίκτυο της Fed. Το νόμισμα της Fed θα καλυπτόταν από το ίδιο το αμερικανικό κράτος και όχι από τις τράπεζες – ένας όρος που θεωρήθηκε αρκετά λαϊκιστικός από τους τραπεζίτες της εποχής. Οποτε μια τράπεζα χρειαζόταν ρευστό θα δανειζόταν από τη Fed με εγγύηση το ενεργητικό της, δηλαδή τα δάνεια αγροτών και επιχειρήσεων. Αλλά και πάλι, ο ρόλος της Fed ήταν παθητικός.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’20, η Fed ξεκίνησε την αγορά και την πώληση ομολόγων με πράξεις ανοικτής αγοράς, δημιουργώντας ένα «μαξιλάρι» για την ομαλή προσγείωση της οικο- νομίας στις απότομες διακυμάνσεις της προσφοράς του χρήματος. Κατά τη διάρκεια του Κραχ του ’29, η Fed αντέστρεψε αυτόν τον ρόλο και ανέκοψε την πλεονάζουσα ρευστότητα στο σύστημα, ξεκαθαρίζοντας τον κλάδο από τις φερέγγυες και αφερέγγυες τράπεζες. Μετά ακολούθησε η αναδιάρθρωση του τραπεζικού κλάδου τη δεκαετία του ’30 κάτω από το άγρυπνο βλέμμα του Αμερικανού προέδρου Φραγκλίνου Ρούζβελτ. Τότε διαχωρίστηκαν οι εμπορικές από τις επενδυτικές τράπεζες, θεσπίστηκε η ασφάλιση των καταθέσεων και η Fed ανέλαβε επίσημα έναν πιο δυναμικό ρόλο στην οικονομία. Η νέα Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς ήταν υπεύθυνη για την επίβλεψη «της γενικής πιστωτικής κατάστασης της οικονομίας». Τη δεκαετία του ’70, μετά την εκτίναξη του πληθωρισμού σε διψήφια νούμερα, το Κογκρέσο έδωσε διπλή εντολή στη Fed για την επίτευξη «πλήρους απασχό- λησης και σταθερότητας στις τιμές».
Η σημερινή διαμάχη για τη Fed μοιάζει με τις αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης του χρηματοπιστωτικού κλάδου τη δεκαετία του ’30. Σήμερα, ωστόσο, η Fed ανέλαβε πρωτοβουλίες από μόνη της και επέκτεινε τον ρόλο της. Δάνεισε σε επενδυτικές τράπεζες, μία ασφαλιστική εταιρεία και σε εκδότες εμπορικών ομολόγων. Μείωσε τα επιτόκια στο μηδέν και παρέσυρε τη νομισματική πολιτική σε ανερεύνητα εδάφη. Συνεχίζει να αγοράζει ομόλογα με καινούργιο χρήμα και έχει δεσμευτεί να διατηρήσει τα επιτόκια στο μηδέν για αρκετά χρόνια. Εναν αιώνα πριν, ο πρόεδρος Γουίλσον επιδίωξε τη δημιουργία μιας Fed, που θα μπορούσε να στηρίξει όλη την οικονομία και όχι μόνο τη Wall Street. Με κάθε κρίση που ακολούθησε την προεδρία του, οι διάδοχοί του συνειδητοποίησαν ότι κάτι τέτοιο απαιτεί μια μεγαλύτερη και πιο τολμηρή Fed.