Νέοι άστεγοι
Χαμηλά εισοδήματα και έλλειψη οικογενειακής στήριξης τους στιγματίζουν
«καταλαμβάνουν» τις νύχτες την πλατεία Συντάγματος, καθώς οι προηγούμενοι μετακινήθηκαν προς το Ζάππειο μετά και τα πολιτικά γεγονότα στις αρχές Ιουλίου, όταν το Σύνταγμα έγινε εκ νέου το επίκεντρο τηλεοπτικών συνεργείων και διαδηλώσεων.
μέσα σε ποτήρι. Ενα ρολό χαρτί υγείας και επάνω σε αυτό ένα σαπούνι για τα χέρια. Δίπλα ένα μισογεμάτο, ή μισοάδειο, ανάλογα πώς το βλέπει ο κάτοχός του, μπουκάλι με χύμα κρασί. Είναι τα υπάρχοντα ενός αστέγου που εδώ και καιρό έστησε το σπιτικό του στη συμβολή των οδών Ερμού και Αιόλου, στην καρδιά της Αθήνας.
Αν ένας καλοκαιρινός επισκέπτης της Αθήνας περπατήσει το βράδυ στους κεντρικούς δρόμους της, θα αντικρίσει περίπου 1.400 άστεγους, βάσει της καταγραφής του Κέντρου Υποδοχής και Αλληλεγγύης του Δήμου Αθηναίων, από τους περίπου 18.000 στην Αττική, όπως τους υπολόγισε έρευνα του Πανεπιστημίου Κρήτης. Και πρόκειται για εκείνους που γίνονται αντιληπτοί «διά γυμνού οφθαλμού», όπως λένε οι αρμόδιοι του δήμου. Ο αριθμός πιθανότατα έχει αυξηθεί, καθώς το τελευταίο διάστημα παρατηρούνται άστεγοι σε περιοχές που παλαιότερα δεν προτιμούσαν λόγω φασαρίας.
H οδός Ερμού, η πλατεία Συντάγματος, η πλατεία Αγίας Ειρήνης, η οδός Αιόλου αποτελούν καταφύγιο για δεκάδες άστεγους της Αθήνας. Αργά το βράδυ Τετάρτης, ο 57χρονος Βίκτωρας Τσέκου από την Αλβανία καθαρίζει την καφετέρια στην οποία εργάζεται τα τελευταία 10 χρόνια επί της πλατείας Συντάγματος. «Σήμερα είναι λίγοι, και οι περισσότεροι καινούργιοι, δεν τους έχω ξαναδεί. Οι παλιοί έφυγαν, πήγαν προς το Ζάππειο», λέει στην «Κ». Αυτό αποδίδεται στο γεγονός ότι λόγω των γεγονότων (π.χ., μεγάλη παρουσία ξένων δημοσιογράφων το τελευταίο εξάμηνο, και ιδίως από αρχές Ιουλίου) πολλοί άστεγοι επέλεξαν να φύγουν από την πλατεία Συντάγματος.
Περιμετρικά της πλατείας όλα τα παγκάκια είναι κατειλημμένα από ανθρώπους μέσης ηλικίας, που κοιμούνται. Το θέαμα κεντρίζει το ενδιαφέρον αρκετών περαστικών, οι οποίοι κοντοστέκονται, παρατηρούν και συνεχίζουν την πορεία τους με σκυφτό το κεφάλι. Κάποιοι τουρίστες δεν διστάζουν να βγάλουν φωτογραφίες - ίσως για να χρησιμοποιήσουν αυτό που αντικρίζουν ως πειστήριο στις ιστορίες που θα διηγούνται όταν επιστρέψουν. Αλλωστε δεν θα είναι η πρώτη φορά που τέτοιες εικόνες θα ταξιδέψουν στο εξωτερικό, αφού ρεπορτάζ «νεοαστέγων», εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, έχουν φιλοξενηθεί πολλές φορές στο Αλ Τζαζίρα, στη Libération, στον Economist, στο CNN και άλλα διεθνή μέσα ενημέρωσης.
Παρακάτω, στον εμπορικότερο δρόμο της χώρας, την οδό Ερμού, σοκάρει η εικόνα δύο ανδρών να κείτονται χάμω, φανερά εξαντλη- μένοι, σε μικρή απόσταση ο ένας από τον άλλον. Ο Γιώργος Ευθυμιάδης, 28 ετών, υπάλληλος στη νυχτερινή βάρδια περιπτέρου επί της οδού, σχολιάζει: «Οσοι χάνουν “το μέρος τους” καταλήγουν εδώ. Είναι τελευταία επιλογή λόγω της φασαρίας. Είναι άκακοι, ξαπλώνουν και περιμένουν να ξημερώσει, αν δεν τους σηκώσει η Αστυνομία».
Κάποτε οι άστεγοι ήταν κυρίως παραβατικοί, τοξικομανείς ή ψυχικά ασθενείς, οι οποίοι επέλεγαν τον δρόμο ως τόπο διαμονής, αντί κάποιου κέντρου φιλοξενίας. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια, και ειδικά στην Αθήνα του 2015, άστεγος σημαίνει και ο χθεσινός «νοικοκύρης», αφού η οικονομική κρίση δημιούργησε τη νέα γενιά αστέγων. Οι άνθρωποι που βρέθηκαν στον δρόμο τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας της οικονομικής ύφεσης, έχουν απλές, καθημερινές ιστορίες: χρωστούσαν νοίκια, γραμμάτια, δάνεια, δεν είχαν δουλειά.
Εκτός από ποσοτική αύξηση, η κρίση έφερε και ποιοτική μεταβολή των αστέγων. Ούτε ξεπεσμένοι αριστοκράτες, ούτε φαλιρισμένοι επιχειρηματίες. Οι άστεγοι της διπλανής πόρτας είναι άνθρωποι που έχουν την ατυχία να μην έχουν κανένα ακίνητο στο όνομά τους για να μείνουν. Σαν σύγχρονος πρωταγωνιστής του «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Μπέκετ, ο Νίκος Λ., 42 ετών, άστεγος περίπου 18 μήνες, λέει στην «Κ»: «Περιμένω να χτυπήσει το τηλέφωνο μήπως και βρεθεί καμιά δουλειά». Δούλευε πριν από πέντε χρόνια σε κάβα ποτών, αλλά απολύθηκε όταν οι γιατροί τού απαγόρευσαν να σηκώνει βάρη. Εκτοτε δεν βρήκε ξανά δουλειά και ζούσε με τη σύνταξη της μητέρας του, μέχρι που εκείνη πέθανε πριν από δύο χρόνια. Λίγο αργότερα, ο ιδιοκτήτης του σπιτιού που νοίκιαζε τού έκανε έξωση για τις οφειλές. «Τρώω από τα συσσίτια της Εκκλησίας, ευτυχώς δεν έχω οικογένεια να ζήσω», λέει. Περιγράφει πως το μπάνιο τον βοηθά να διατηρήσει την αξιοπρέπειά του, ακόμη και αν χρειαστεί να περιμένει με τις ώρες στην ουρά για να χρησιμοποιήσει κάποιο από τα λουτρά των δομών πρόνοιας. «Στην αρχή ήταν πολύ δύσκολα, αλλά τώρα έχω συνηθίσει...».
«Αλλάζει το προφίλ των ανθρώπων που βρίσκονται στους δρόμους, διαφέρουν οι σημερινοί από τους παλαιότερους πληθυσμούς, που ήταν κυρίως τοξικομανείς, άτομα με έντονη παραβατικότητα ή με σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα και προέρχονταν από χαμηλά κοινωνικά στρώματα. Οι άστεγοι νέας γενιάς προέρχονται από τη μεσαία τάξη, οι οποίοι, είτε λόγω ανεργίας, είτε λόγω χαμηλού εισοδήματος και έλλειψης υποστήριξης από την οικογένεια και τον περίγυρο, αναγκάζονται να μείνουν στον δρόμο», εξηγεί στην «Κ» η Ελένη Κατσούλη, πρόεδρος του Κέντρου Υποδοχής και Αλληλεγγύης του Δήμου Αθηναίων. Με την ανεργία να βρίσκεται σε υψηλότατα επίπεδα, η φτώχεια παγιδεύει ολοένα και μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού και εξακολουθεί να βγάζει καθημερινά στον δρόμο ανθρώπους...
Ερευνα του Πανεπιστημίου Κρήτης τούς υπολόγισε σε περίπου 18.000 σε όλη την Αττική.