Το σχέδιο Βαρουφάκη ήταν έκπληξη για μένα
Ο κ. Δημ. Παπαδημητρίου, επικεφαλής του Ινστιτούτου Levy, μιλάει για το παράλληλο νόμισμα
Διαχωρίζει πλήρως τη θέση από το Σχέδιο Β του Γ. Βαρουφάκη και τις (όποιες) προετοιμασίες γίνονταν στο υπουργείο Οικονομικών για ένα παράλληλο νόμισμα ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, επικεφαλής του Ινστιτούτου Οικονομικών Μελετών Levy στη Νέα Υόρκη. Ο κ. Παπαδημητρίου δηλώνει στην «Κ» ότι προώθησε την ιδέα του παράλληλου νομίσματος σε άτυπες συνομιλίες με στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ πριν από τις εκλογές του Ιανουαρίου, αλλά δεν βρήκε ανταπόκριση. Εκφράζει έκπληξη για τη συμμετοχή του Τζέιμς Κ. Γκάλμπρεϊθ στην ομάδα του Σχεδίου Β και δηλώνει άγνοια για το αν στην ομάδα συμμετείχε ο ερευνητής του Levy Ρόμπερτ Παρεντό, που έχει ασχοληθεί εις βάθος με το παράλληλο νόμισμα. Επιμένει, δε, ότι η δική του πρόταση αφορά τη δημιουργία ρευστότητας και μια πιο επεκτατική δημοσιονομική πολιτική εντός του ευρώ – και δεν αποτελεί το πρώτο βήμα στη μετάβαση σε νέο νόμισμα. – Κύριε Παπαδημητρίου, η ιδέα ενός διπλού νομίσματος με τη μορφή Geuro ακούστηκε από το Levy Institute κι εσάς πολύ πριν από τις εκλογές του 2015. Σας ζητήθηκε ποτέ από την κυβέρνηση Τσίπρα να συνεισφέρετε στον σχεδιασμό του;
– Η ιδέα για ένα παράλληλο χρηματοπιστωτικό σύστημα που θα χρησιμοποιεί ομόλογα μηδενικού τοκομεριδίου, διαρκή (χωρίς εξόφληση κεφαλαίου ή αποπληρωμή/εξαργύρωση) και μεταβιβάσιμα, το οποίο ονομάσαμε Geuro, και που για όλους τους πρακτικούς σκοπούς θα μπορούσε να θεωρηθεί χρήμα συμβατό με τη διατήρηση του ευρώ ως νόμιμου νομίσματος, παρουσιάστηκε σε συνέδριο του Levy Institute στην Αθήνα τον Νοέμβριο του 2013. Στο συνέδριο έλαβαν μέρος παράγοντες της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης (του ΣΥΡΙΖΑ), που δεν έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον γι’ αυτήν την προτεινόμενη λύση δημοσιονομικής επέκτασης. Εγώ το προώθησα σε άτυπες συζητήσεις πριν από τις εκλογές του 2015, αλλά απερρίφθη. Θα πρέπει να γνωρίζετε επίσης ότι ο κ. Βαρουφάκης σε κείμενο στο ιστολόγιό του στις αρχές του 2014 αποκάλεσε την ιδέα παράλληλου νομίσματος μια «ανοησία». Η κυβέρνηση Τσίπρα δεν μου ζήτησε να συνεισφέρω στον σχεδιασμό ενός προγράμματος για διπλό νόμισμα. – Με ποιους συνομιλήσατε «άτυπα» στον ΣΥΡΙΖΑ για το παράλληλο νόμισμα; Ηταν και ο κ. Βαρουφάκης; Με ποιο επιχείρημα το απέρριψαν;
– Δεν είχα καμία επαφή με τον κ. Βαρουφάκη. Οι άτυπες συζητήσεις διεξάχθηκαν με συνεργάτες του αντιπροέδρου της κυβέρνησης και από αυτές τις συσκέψεις δεν υπήρχε αμφιβολία πως η συγκεκριμένη πρόταση διπλού νομίσματος δεν επρόκειτο να μπει στην ατζέντα πολιτικής της κυβέρνησης. – Εχουν γραφεί πολλά για τον ρόλο του Levy, ακόμη και πως υποστήριζε σχέδιο επιστροφής στη δραχμή. Τι ισχύει από αυτά;
– Οι εκθέσεις του Levy Institute καθώς και πολλά δικά μου άρθρα στα διεθνή και ελληνικά ΜΜΕ –συμπεριλαμβανομένης και της δικής σας εφημερίδας– ήταν πάντα και συνεχίζουν να είναι εναντίον της εξόδου της χώρας από το ευρώ και της επιστροφής της στη δραχμή. Οπως έχουμε υποστηρίξει, η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα θα ήταν άκρως καταστροφική – ιδιαίτερα με τις παθογένειες της ελληνικής οι- κονομίας και ιδίως αφού, κατά τη γνώμη μας, υπάρχει η εναλλακτική λύση του παράλληλου συστήματος, που π.χ. λειτουργεί στην Ελβετία για 80 χρόνια, με μεγάλη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Στη Μεγάλη Βρετανία, επίσης, πολλές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν το ευρώ για τις συναλλαγές τους αντί των αγγλικών λιρών. – Η επισφαλής θέση της Ελλάδας εντός του ευρώ δεν καθιστά την εισαγωγή παράλληλου νομίσματος πολύ πιο απειλητική για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα από ό,τι στην Ελβετία και τη Βρετανία, των οποίο τα νομίσματα κανείς δεν αμφισβητεί;
– Η Ελλάδα δεν είναι ούτε μπορεί να γίνει Ελβετία ή Βρετανία, αλλά αυτό δεν τη σταματάει να υλοποιήσει ένα παράλληλο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Η χρηματοπιστωτική σταθερότητα έρ- χεται μόνο με οικονομική ανάπτυξη. Αν τα ευρωπαϊκά κονδύλια δεν απορροφηθούν άμεσα, που στο παρελθόν γνωρίζουμε ότι δεν απορροφήθηκαν, η αβεβαιότητα θα συνεχιστεί. Το παράλληλο σύστημα δεν καθιστά τη θέση της χώρας πιο επισφαλή. Τουναντίον, προσφέρει τη δυνατότητα ανάπτυξης, αύξησης εξαγωγών και πλεονασμάτων και μείωσης του κλάσματος χρέους/ΑΕΠ, ενός δείκτη στον οποίο εστιάζουν οι αγορές και οι οργανισμοί πιστοληπτικής αξιολόγησης. – Τι γνωρίζατε για το Σχέδιο Β που εξυφαινόταν στο υπουργείο Οικονομικών επί Γ. Βαρουφάκη; Συμμετείχαν ενεργά fellows του Levy στην κατάρτιση του Σχεδίου Β; Λέγονται πολλά για τον ρόλο στην ομάδα εργασίας του υπουργείου του Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ, ο οποίος είχε παλαιότερα σχέση με το Levy.
– Το Σχέδιο Β του κ. Βαρουφάκη ήταν έκπληξη για μένα και τα μέλη της ερευνητικής ομάδας του Ινστιτούτου που ασχολείται με την ελληνική κρίση, ύστερα από τις παρατηρήσεις του κ. Βαρουφάκη που απέρριπταν σχέδια παραλλήλου νομίσματος κατά του δικού μας προτύπου. Ημουν ενήμερος από το ιστολόγιο του κ. Βαρουφάκη για το σχέδιο ρευστότητας που είχε αναπτύξει ο ίδιος χρησιμοποιώντας «tax anticipation notes», που ήταν βασισμένο σε σχέδιο ενός ερευνητή-συνεργάτη (research associate) του Levy Institute, του Ρόμπερτ Παρεντό. Δεν γνωρίζω αν ο Ρόμπερτ Παρεντό ήταν μέλος της ομάδας Βαρουφάκη. Πραγματικά έμεινα επίσης έκπληκτος για τη συμμετοχή του καθηγητού Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ. Ο καθηγητής Γκάλμπρεϊθ δεν έχει συνεργαστεί με το ινστιτούτο για πολλά χρόνια, αλλά ως ακαδημαϊκός δεν υπόκειται σε περιορισμούς δραστηριοτήτων. Και όπως όλοι γνωρίζουμε, είναι στενός φίλος του κ. Βαρουφάκη. – Σε τι διαφέρει το σχέδιο Βαρουφάκη από το δικό σας;
– Από τα λίγα που ξέρω για το σχέδιο Βαρουφάκη, εστιάζει κυρίως σε ένα παράλληλο σύστημα πληρωμών που ανταποκρίνεται στη απώλεια ρευστότητας, κατά το πρότυπο της χώρας του Ισημερινού. Δεν έχει αναπτυξιακό χαρακτήρα όπως το σχέδιο του ινστιτούτου Levy για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων απασχόλησης, νεοσύστατων και μικρομεσαίων επιχειρήσεων, καθώς και σαν συμπλήρωμα συντάξεων – μέτρα που θα συνέβαλλαν στην τόνωση της εγχώριας ζήτησης. – Πιστεύετε ότι, στον απόηχο της προκήρυξης του δημοψηφίσματος, υπήρχε ένα πλήρως καταρτισμένο σχέδιο για την υιοθέτηση παράλληλου νομίσματος; Υπήρξε σοβαρή τεχνοκρατική προετοιμασία της διαπραγμάτευσης και των εναλλακτικών σχεδίων;
– Δεν έχω τέτοια στενή σχέση με την κυβέρνηση για να ξέρω. – Η υιοθέτηση παράλληλου νομίσματος υπήρχε περίπτωση να μην οδηγήσει σε έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ;
– Η υιοθέτηση παράλληλου νομίσματος δέχθηκε επίθεση όταν προτάθηκε ως μηχανισμός ή μεταβατικό στάδιο για την έξοδο της χώρας από το ευρώ. Οι επικριτές αυτής της εναλλακτικής μορφής χρηματοδότησης δεν λαμβάνουν υπόψη τον περιορισμένο χαρακτήρα της και τη δέσμευση της κυβέρνησης, σε περίπτωση υλοποίησής του, να μην προχωρήσει στoν επαναπροσδιορισμό της ονομαστικής αξίας οποιουδήποτε περιουσιακού στοιχείου στο νέο νόμισμα (redenomination). Επιπλέον, δεν θα είναι μια μόνιμη δομή, αλλά θα ισχύει έως ότου αρχίσει να αναπτύσσεται η ελληνική οικονομία επαρκώς, ειδικά στον τομέα των καθαρών εξαγωγών, έτσι ώστε να αυξηθούν οι εισροές ευρώ και να μειωθούν αντίστοιχα τα ποσά του παράλληλου νομίσματος σε κυκλοφορία. – Εξακολουθείτε να πιστεύετε ότι η Ελλάδα πρέπει να υιοθετήσει παράλληλο νόμισμα; Θεωρείτε ότι η σημερινή κυβέρνηση έχει τη διαχειριστική ικανότητα για να φέρει επιτυχώς σε πέρας μια τέτοια σύνθετη αποστολή;
– Αυτό θα εξαρτηθεί από ποια άμεσα αναπτυξιακά προγράμματα θα συνοδεύουν την επόμενη συμφωνία, τα οποία θα μπορούν να αντισταθμίσουν τα υφεσιακά μέτρα της συμφωνίας. Δεν έχω τη δυνατότητα να ξέρω εάν η σημερινή κυβέρνηση είναι προετοιμασμένη για ένα τέτοιο συγκεκριμένο πρόγραμμα. Θέλω να πιστεύω, όμως, στο αγγλοσαξονικό ρητό που λέει ότι «when there is a will there is a way» (σ.σ.: όπου υπάρχει βούληση βρίσκεται ο τρόπος). Πάνω απ’ όλα, ένα παράλληλο χρηματοπιστωτικό σύστημα πρέπει να είναι καλά σχεδιασμένο και η προσφορά του νέου νομίσματος να ελέγχεται πολύ προσεκτικά, για τον περιορισμό των πληθωριστικών πιέσεων, από έναν ανεξάρτητο οργανισμό που θα είναι υπόλογος στη Βουλή των Ελλήνων.
Το Geuro παρουσιάστηκε σε συνέδριο το 2013. Ελαβαν μέρος παράγοντες της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης (του ΣΥΡΙΖΑ), που δεν έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον.