«Ζήσε το όνειρό σου»
Παρακολουθώντας τις προάλλες την ελληνική ομάδα των εφήβων του μπάσκετ αναθάρρησα! Κέρδισε την Τουρκία, στον τελικό του ευρωπαϊκού κυπέλλου, παίζοντας με σχέδιο, μεθοδικότητα και υπομονή, σε συνδυασμό με τον ενθουσιασμό, τη μαχητικότητα και την πίστη στα ιδανικά της συλλογικότητας και της αριστείας. Και αναρωτήθηκα τι συμβουλές θα έδινε στους νεότερους κάποιος στην προχωρημένη ηλικία μου, σε μια παρατεταμένη περίοδο ύφεσης, ανεργίας και πολιτικής αστάθειας, η οποία τούς έχει καταδικάσει στην ανεργία ή στη μετανάστευση; Η ευκολότερη απάντηση που έρχεται στο μυαλό μου είναι «...ζήσε το όνειρό σου και ακολούθησε στο μετερίζι σου το παράδειγμα της ομάδας των εφήβων. Δημιούργησε στο άμεσο πεδίο δράσης σου τις συνθήκες μιας ελεύθερης, αξιοκρατικής, δίκαιης και συναγωνιστικής οντότητας. Αποδέξου ότι δεν μπορείς από μόνος σου να τα αλλάξεις όλα. Αλλά σίγουρα μπορείς να ελέγξεις τη δική σου συμπεριφορά σε συνάρτηση με τη συμπεριφορά των άλλων παικτών της ομάδας σου. Ετσι, ίσως για πρώτη φορά στη νεότερη ελληνική Ιστορία η γενιά σου μπορέσει να βοηθήσει στην οικοδόμηση μιας σύγχρονης ευρωπαϊκής δημοκρατίας που θα είναι απαλλαγμένη από τις παραδοσιακές της στρεβλώσεις».
Και ποιες είναι οι αμαρτίες και οι στρεβλώσεις που οι παλαιότερες γενιές κληροδότησαν στους σημερινούς μας νέους; Η λίστα είναι ιδιαίτερα μεγάλη για τη χώρα μας: οικογενειοκρατία, πελατειακό πολιτικό σύστημα, λαϊκισμός, φανατισμός και εσωστρέφεια, που όλα μαζί εκτρέφουν ένα διχαστικό κλίμα που διαίρεσε και διαιρεί τους Ελληνες σε πατριώτες και προδότες, βασιλικούς και βενιζελικούς, εθνικιστές και κομμουνιστές, χουντικούς και αντιχουντικούς και -εντελώς αδικαιολόγητα τα τελευταία έξι χρόνια- σε μνημονιακούς και αντιμνημονιακούς! Βεβαίως πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι οι διχασμοί και οι συγκρούσεις δεν είναι κατ’ αποκλειστικότητα ελληνικά φαινόμενα. Στην υπόλοιπη Ευρώπη υποφέραμε δύο καταστροφικούς παγκόσμιους πολέμους, ολοκληρωτικά καθεστώτα στη Γερμανία, Ιταλία, Ρωσία και Τουρκία, αιματηρούς εμφυλίους πολέμους στην Ελλάδα και την Ισπανία, μαζί με περιόδους οικονομικής ύφεσης που τροφοδοτούσαν τις συγκρούσεις. Και, δυστυχώς, δεν είναι τυχαίο ότι τα Βαλκάνια βαπτίστηκαν από τους ιστορικούς ως «η πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης». Για καλή μας τύχη, μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου η δυτική Ευρώπη εδραίωσε την ειρήνη και τη συνεργασία των κρατών, με το εγχείρημα της δημιουργίας και ολοκλήρωσης της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Τέλος, μετά τη διάλυση του σοβιετικού μπλοκ στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η ανατολική Ευρώπη έχει επίσης ανοίξει τον δρόμο της εδραίωσης δημοκρατικών καθεστώτων και διευρυμένης οικονομικής αλληλεξάρτησης σε σχετικά πάντοτε ειρηνικά επίπεδα.
Ξαναγυρίζοντας στη νέα μας γενιά, μπορούμε να θέσουμε ένα ενδιαφέρον ερώτημα: Γιατί ο Ελληνας που ξενιτεύεται σε προηγμένες περιοχές του πλανήτη (βόρεια Αμερική, δυτική Ευρώπη και Αυστραλία) προσαρμόζεται εύκολα, διακρίνεται και προοδεύει; Αλλά... όταν σε κάποια φάση ο ίδιος επιστρέφει στην Ελλάδα καταφεύγει στις παλιές κακές συνήθειες, που αποδίδονται με όρους όπως «πονηρός, καταφερτζής, αν όχι και σαλτιμπάγκος»; Κατά τη γνώμη μου η απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα είναι απλή. Στις προηγμένες χώρες οι κανόνες του παιχνιδιού είναι ευρύτατα γνωστοί, διαρκείς, και δεν αλλάζουν κατά περίπτωση και κυβέρνηση. Ατυχώς, στη χώρα μας η κάθε κυβέρνηση έχει την τάση να καταφεύγει στην πολυνομία (με εμβαλωματικές ρυθμίσεις που υπηρετούν συγκεκριμένες -ακόμη και προσωπικές- υποχρεώσεις και που σπανίως εφαρμόζονται συλλογικά). Και ιδού πεδίον δόξης λαμπρό για τη νέα μας γενιά: να εγκαταλείψει την τριτοκοσμική νοοτροπία της επιβίωσης σε ένα πεδίο μάχης και να αντιληφθεί ότι στα σύγχρονα δημοκρατικά καθεστώτα που αναφέραμε εξασφαλίζονται ταυτοχρόνως οι αξίες της ελευθερίας, της τάξης και της επάρκειας.
Για να τα καταφέρει η νέα μας γενιά να παίξει τον καίριο ρόλο του αναμορφωτή της Ελλάδας, πρέπει να αντιληφθεί τη ριζική διαφορά ανάμεσα σε δύο έννοιες: επανάσταση και μεταρρύθμιση! Σε πολλές περιοχές του λεγόμενου «τρίτου κόσμου» επικρατούν συνθήκες φτώχειας, ασθενειών, αναλφαβητισμού, κακών καιρικών συνθηκών και ξένων επεμβάσεων, που συνοδεύονται συνήθως από αυταρχικά καθεστώτα. Επακόλουθο στις περιοχές αυτές είναι οι πολεμικές συγκρούσεις (εντός και μεταξύ εθνοτήτων και κρατών) που δημιουργούν τεράστια κύματα εκτοπισμένων και κυνηγημένων ανθρώπων, οι οποίοι καταφεύγουν σε οικονομικά αναπτυγμένες περιοχές, όπου γης. Για την αντιμετώπιση των αυταρχικών κυβερνήσεων και των εκάστοτε υποστηρικτών τους (σε κοινωνίες που δεν έχουν τίποτε να χάσουν παρά τις αλυσίδες τους) δικαιολογείται η επανάσταση με βίαια μέσα. Αντιθέτως, στις εύπορες και δημοκρατικά διοικούμενες περιοχές, οι λέξεις κλειδιά για τους νέους είναι μεταρρύθμιση, εναλλαγή κομμάτων στην εξουσία και αποδοχή του αξιώματος ότι η χρήση βίας ως μέσου πολιτικής συμπεριφοράς αποτελεί εγκληματική πράξη.
Και εδώ ακριβώς φτάνουμε στη μεγάλη πρόκληση για τις μελλοντικές μας «ομάδες εφήβων». Υποβοηθούμενες από ένα χρήσιμο, ανταγωνιστικό και ελεύθερο εκπαιδευτικό σύστημα (που δεν εξισώνει την αριστεία με τη ρετσινιά), πρέπει να συμβάλλουν χωρίς ιδεοληπτικές και συνδικαλιστικές παρεμβάσεις στη μεγάλη προσαρμογή της χώρας τους σε όλες τις αξίες και τα δόγματα της εδραιωμένης δημοκρατίας. Διαστρεβλωτικά συνθήματα περί αποικίας χρέους, δυτικών τοκογλύφων, γερμανικής κατοχής και άλλα συναφή είναι εκ του πονηρού, δεν αντέχουν στην κριτική του ορθού λόγου αλλά ούτε και της απλής εμπειρικής αφήγησης.