Η επιστολή Τζόνσον προς Ινονού
Η παρέμβαση του Αμερικανού προέδρου είχε ως συνέπεια τη ματαίωση των τουρκικών σχεδίων για εισβολή στην Κύπρο
Το 1964 το Κυπριακό βρισκόταν σε έξαρση. Τη νηνεμία που είχε προκύψει για τρία χρόνια μετά την ανακήρυξη της κυπριακής ανεξαρτησίας, διαδέχθηκε η θύελλα. Τον Δεκέμβριο του 1963, με αφορμή την πρόταση του προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπισκόπου Μακαρίου για την αναθεώρηση δεκατριών σημείων του κυπριακού Συντάγματος, η συνταγματική τάξη στο νησί κατέρρευσε. Με την παρότρυνση της Αγκυρας, οι Τουρκοκύπριοι εγκατέλειψαν την κυβέρνηση, τη Βουλή και τα υπόλοιπα δημόσια αξιώματα (συμπεριλαμβανομένης της διοίκησης) και άρχισαν να συγκεντρώνονται σε θύλακες εντός του κυπριακού εδάφους, οι οποίοι πρακτικά λειτουργούσαν ως κράτος εν κράτει. Η πρώτη de facto διχοτόμηση είχε πραγματοποιηθεί. Σχεδόν ταυτόχρονα, στο νησί ξέσπασαν αιματηρές ταραχές ανάμεσα στους Ελληνοκύπριους και τους Τουρκοκύπριους. Η κλιμάκωση της έντασης κινδύνευε να λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Η Τουρκία απειλούσε ανοιχτά με εισβολή στην Κύπρο, τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη παραβίαζαν επανειλημμένως τον κυπριακό εναέριο χώρο, ενώ τουρκικά πολεμικά πλοία κινούνταν στον θαλάσσιο χώρο μεταξύ των μικρασιατικών και των κυπριακών ακτών (ορισμένες φορές ακόμα και εντός των κυπριακών χωρικών υδάτων). Σε μια προσπάθεια να μεταβάλει τον αρνητικό εις βάρος της συσχετισμό δυνάμεων και να αποτρέψει τη σχεδιαζόμενη τουρκική εισβολή, η νέα ελληνική κυβέρνηση υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου αποφάσισε τον Απρίλιο του 1964 τη μυστική αποστολή 2.000 Ελλήνων στρατιωτών στην Κύπρο: είχε προηγηθεί η αποτυχημένη ελληνοκυπριακή απόπειρα κατάληψης του τουρκοκυπριακού θύλακα του Αγίου Ιλαρίωνα, η οποία είχε καταδείξει ότι οι στρατιωτικές δυνατότητες της Λευκωσίας ακόμα και στο εσωτερικό πεδίο (πόσο μάλλον σε περίπτωση σύγκρουσης με τον τουρκικό στρατό) ήταν περιορισμένες. Τον αμέσως προηγούμενο μήνα η ελληνοκυπριακή πλευρά είχε επιτύχει μι σημαντική διπλωματική νίκη: το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ είχε αναγνωρίσει ως μόνη νόμιμη κυβέρνηση στην Κύπρο εκείνη του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου· με το ίδιο Ψήφισμα (168/1964) αποφασίστηκε η αποστολή ειρηνευτικής δύναμης των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο (UNFICYP), η οποία αναπτύχθηκε άμεσα στο νησί, παρεμβαλλόμενη ανάμεσα στους αντιμαχόμενους Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους.