Πολλαπλά μηνύματα προς όλες τις πλευρές
Το περιεχόμενο και ο τόνος της επιστολής του Τζόνσον είχαν ως άμεση συνέπεια τη ματαίωση των τουρκικών σχεδίων εισβολής. Οι πιθανότητες επιτυχίας μιας τουρκικής στρατιωτικής ενέργειας, η οποία δεν θα είχε προηγουμένως εξασφαλίσει την αμερικανική υποστήριξη ή έστω τη σιωπηρή συναίνεση της Ουάσιγκτον, ήταν σημαντικά μειωμένες. Η κατηγορηματική εναντίωση των ΗΠΑ στα τουρκικά σχέδια τα καταδίκαζε εκ των προτέρων σε αποτυχία. Το ρίσκο για την Αγκυρα καθίστατο απαγορευτικό, ιδίως από τη στιγμή που ελλόχευε ο κίνδυνος σοβιετικής εμπλοκής. Στο εξής, η προσεκτικότερη στάθμιση των διαθέσεων του αμερικανικού παράγοντα θα καθίστατο κεντρικός άξονας της τουρκικής πολιτικής στο Κυπριακό.
Για την ελληνική πλευρά, η επιστολή Τζόνσον ήταν μια καλοδεχούμενη εξέλιξη. Οι ΗΠΑ είχαν αποτρέψει την τουρκική εισβολή. Αυτό όμως δεν σήμαινε ότι θα το έκαναν για πάντα: ήταν κάτι που ρητά ανέφερε ο Τζόνσον στον Παπανδρέου κατά τη διάρκεια της μεταξύ τους συνομιλίας που πραγματοποιήθηκε στο τέλος Ιουνίου του 1964 στο πλαίσιο της επίσημης επίσκεψης του Ελληνα πρωθυπουργού στην Ουάσιγκτον. Επιπλέον, έστω και αν η εισβολή δεν εκδηλώθηκε, στην Αθήνα είχε γίνει αντιληπτό ότι σε περίπτωση που κάτι τέτοιο συνέβαινε κάποια στιγμή στο μέλλον, δεν θα υπήρχε ο απαραίτητος χρόνος για την αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων από την Ελλάδα στην Κύπρο. Με αυτά τα δεδομένα λήφθηκε η απόφαση περαιτέρω ενίσχυσης των ελληνικών δυνάμεων στην Κύπρο, οι οποίες μέσα στο καλοκαίρι του 1964 έφθασαν συνολικά τους 8.000 άνδρες. Αυτές οι δυνάμεις, οι οποίες ήταν αρκετά βαριά εξοπλισμένες και προσέγγιζαν πλέον το μέγεθος μεραρχίας, υπολογιζόταν ότι θα εξυπηρετούσαν ταυτόχρονα δύο στόχους: αφενός θα λειτουργούσαν ως αποτρεπτικό μέσο ενάντια στην τουρκική απειλή, καθώς σε περίπτωση εισβολής η παρουσία τους στο νησί θα πυροδοτούσε εκ των
Ηταν σαφές ότι οι ΗΠΑ δεν ήταν διατεθειμένες να επιβάλουν μια λύση στο Κυπριακό η οποία θα παραγνώριζε τις τουρκικές απόψεις, ικανοποιώντας πλήρως τις ελληνικές ενωτικές επιδιώξεις.
πραγμάτων έναν ελληνοτουρκικό πόλεμο – κάτι που οι Αμερικανοί δεν ήθελαν· και αφετέρου, θα αποτελούσαν αποτελεσματικό μέσο ελέγχου του ίδιου του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου – προοπτική που έθελγε την Ουάσιγκτον.
Αν η επιστολή Τζόνσον είχε φανερώσει κάτι ξεκάθαρα, ήταν ότι οι ΗΠΑ απεύχονταν το ενδεχόμενο ενός ελληνοτουρκικού πολέμου λόγω του Κυπριακού, διότι μια τέτοια εξέλιξη θα τραυμάτιζε ανεπανόρθωτα τη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Αυτός ήταν ο σκληρός πυρήνας της επιχειρηματολογίας του Αμερικανού προέδρου και προς αυτήν την κατεύθυνση είχαν κατατείνει καθ’ όλη τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 1964 οι διπλωματικές προσπάθειες της Ουάσιγκτον. Από την άλλη πλευρά, ήταν σαφές ότι οι ΗΠΑ δεν ήταν διατεθειμένες να επιβάλουν μία λύση στο Κυπριακό, η οποία θα παραγνώριζε τις τουρκικές απόψεις, ικανοποιώντας πλήρως τις ελληνικές ενωτικές επιδιώξεις: επρόκειτο για ένα συμπέρασμα που προέκυπτε, εμμέσως πλην σαφώς, από την προσεκτική ανάγνωση της επιστολής.
Στην Ουάσιγκτον είχε εμπεδωθεί η πεποίθηση ότι μία νέα σοβαρή υποτροπή του Κυπριακού, η οποία αυτή τη φορά θα εξελισσόταν ανεξέλεγκτη, δεν μπορούσε να αποκλειστεί. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την αντιπάθεια που έτρεφαν για τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο λόγω των στενών του σχέσεων με τη Μόσχα, ωθούσε τους Αμερικανούς στην αναζήτηση μιας ενδιάμεσης λύσης του Κυπριακού, η οποία συνοψι- ζόταν στο αξίωμα «Ενωση έναντι ανταλλαγμάτων προς την Τουρκία». Κατά τη διάρκεια των συνομιλιών Τζόνσον-Παπανδρέου στην Ουάσιγκτον στο τέλος Ιουνίου του 1964, η επιστολή του Αμερικανού προέδρου προς τον Ινονού παρουσιάστηκε ως το έσχατο όριο της αμερικανικής παρέμβασης και της πίεσης που μπορούσε να ασκηθεί προς την Τουρκία. Με βάση την ίδια συλλογιστική, μόνο μία συμφωνία ανάμεσα στην Αθήνα και στην Αγκυρα σχετικά με το μέλλον της Κύπρου θα μπορούσε να εξασφαλίσει την ειρηνική διευθέτηση του Κυπριακού και την αποκατάσταση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτή η αντίληψη έμελλε το ίδιο καλοκαίρι να αποτελέσει τον πυρήνα της ατελέσφορης μεσολαβητικής πρωτοβουλίας του πρώην υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Ντιν Ατσεσον.