«Κομμουνιστικό Κόμμα; Μάο; Συγγνώμη, αλλά δεν γνωρίζουμε»
Αναζητώντας μόνος μου παραπάνω ίχνη του Μάο στην πόλη, ξαφνιάστηκα από το πόσο καταχωνιασμένα είναι αυτά σε επίπεδο δημοσίου λόγου, παρουσίας και μνήμης. Επισκεπτόμενος πρώτη φορά την Κίνα, περίμενα μια διαφορετική εμπειρία όσον αφορά το πολιτικό σκέλος αυτής της δύσκολης ιστορίας. Το αξιοπερίεργο είναι πως στη χώρα στην οποία ο «μεγάλος τιμονιέρης» αναδείχθηκε σε μία από τις πλέον κεντρικές πολιτικές φυσιογνωμίες του 20ού αιώνα, ο ίδιος βρίσκεται πλέον στα αζήτητα. Αυτήν τη στιγμή ο Μάο κατατάσσεται στην ιστορική συνείδηση του «μέσου» Κινέζου ως άξεστος και σεξομανής χωριάτης – εικόνα που εν πολλοίς συμβαδίζει με τις διάφορες βιογραφίες που κυκλοφόρησαν κατά καιρούς, σε συνδυασμό πάντα με την εστίαση στον αιμοσταγή χαρακτήρα του. Ο δε ημερήσιος Τύπος είναι υποχρεωμένος να περιορίζει τις όποιες αναφορές στον κομμουνιστή ηγέτη σε λίγες γραμμές τον μήνα. Επρεπε να βρεθώ σε κάποια γραφικά παλαιοπωλεία στον όμορφο δρόμο Τζινξιάν, στη γαλλική συνοικία, για να εντοπίσω επιτέλους μικρές προτομές του Μάο και μια παλιά προπαγανδιστική αφίσα που τον απεικονίζει να κοιτάζει αγέρωχος προς το μέλλον, την εποχή περίπου της Πολιτιστικής Επανάστασης.
Το πιο εντυπωσιακό κομμάτι αυτής της απουσίας φανερώθηκε όταν προσπάθησα να επισκεφτώ τα αρχηγεία του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας, εκεί όπου έλαβε χώρα το πρώτο συνέδριο το μακρινό 1921. Βρέθηκα αντιμέτωπος με έναν τεράστιο ναό του καπιταλισμού –τεραστίων διαστάσεων πολυκαταστήματα για χιλιόμετρα χωρίς τέλος–, ώσπου διέκρινα δίπλα σε εκατοντάδες επιγραφές με ιδεογράμματα και μια ξεκάθαρη ταμπέλα στα αγγλικά: «Site of the First National Congresss of the CPC». Παρά τη σήμανση, όμως, αυτή συνέχισα να ψάχνω το αρχηγείο για ώρα πολλή, χωρίς να μπορώ να το εντοπίσω. Το παλιό αυτό κτίριο βρίσκεται πλέον περικυκλωμένο από μια ολόκληρη πολιτεία από χλιδάτες μπουτίκ δυτικού τύπου, με πανάκριβες καμπαρντίνες σε στυλ Μάο, που αισθητικοποιούν κατάφωρα αυτό το καταπιεσμένο παρελθόν. Κάποια στιγμή ζήτησα τη βοήθεια μερικών σικάτων νεαρών Κινέζων, επιτηδευμένα καλοντυμένων, που έδειχναν πως γνώριζαν καλά την περιοχή. Μου απάντησαν με απορία και χαχανητά: «Κομμουνιστικό Κόμμα; Μάο; Συγγνώμη, αλλά δεν γνωρίζουμε». Σταματώ σ’ ένα τουριστικό γραφείο που προσέφερε οδηγούς και χάρτες: «Κάνετε λάθος, δεν υπάρχει κάτι τέτοιο εδώ». Τελικά, ύστερα από απανωτές άκαρπες προσπάθειες συνεννόησης, κατάφερα να ανακαλύψω το αρχηγείο – κλειστό στο κοινό λόγω ανακαίνισης, μόλις ένα τετράγωνο μακριά από το γραφείο όπου είχα ρωτήσει. Κάθε άλλο παρά κρυμμένο και με φρουρούς να το φυλάνε νυχθημερόν, είναι περίπου σαν αόρατο. Στέκεται στη μέση του πουθενά σαν μοναχικός ιστορικός οδηγός ενός παρελθόντος που μοιάζει να είναι άλλη χώρα. Η έντονη καπιταλιστική χροιά του περιβάλλοντος χώρου, σε μια κοινωνία με τεράστιες πλέον ταξικές ανισότητες, και η απόλυτη μεταμόρφωση των σημαινόντων στα πέριξ παραείναι ειρωνικές για να περάσουν απαρατήρητες. Εδώ μπορεί κανείς να καταλάβει το χάος και την πόλωση που επικρατούν σχετικά με τον μαοϊσμό: από τη μια μεριά, οι νέες ελίτ που, παρότι άρρηκτα δεμένες με το καθεστώς, δεν ενδιαφέρονται για το ιδεολογικό του περιεχόμενο· και από την άλλη, οι υποβαθμισμένοι, στερημένοι μη έχοντες, που νιώθουν αποκομμένοι από αυτές τις εξελίξεις και αναζητούν καταφύγιο στις επαναστατικές διαδρομές του παρελθόντος, όσο προβληματικές κι αν ήταν αυτές.
«Αυτοκρατορία, δημοκρατία, κομμουνισμός; Χάος», έγραφε κάποτε ο Καζαντζάκης, εντυπωσιασμένος από αυτήν τη χώρα των τεράστιων αντιθέσεων, όταν την επισκέφθηκε στα μέσα της δεκαετίας του ‘30. Πάνω από 70 χρόνια αργότερα και παρά την έντονη κομμουνιστική εμπειρία που μεσολάβησε, νιώθει κανείς πως στην ουσία δεν έχουν αλλάξει και πολλά.
Το πάλαι ποτέ αρχηγείο του Κόμματος δεν το γνωρίζει κανείς, αφού πλέον είναι ναός του καπιταλισμού, με τεραστίων διαστάσεων πολυκαταστήματα.