Αδύναμη η Ευρώπη απέναντι σε μια απειλή που δεν είναι ξεκάθαρη
Σχεδόν κάθε μέρα φέρνει πλέον μαζί της ένα περιστατικό τρόμου στους δρόμους της δυτικής Ευρώπης, αφήνοντας αθώους άνδρες, γυναίκες και παιδιά νεκρούς ή τραυματίες, ενισχύοντας τις ήδη υπάρχουσες πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις και δημιουργώντας αυτό που ήδη κάποιοι κατονομάζουν «καλοκαίρι της ανησυχίας». Οι θάνατοι και οι τραυματισμοί έχουν προκληθεί με ποικίλους τρόπους, όπως με φορτηγό, τσεκούρι, περίστροφο, βόμβα και μαχαίρια. Στα θύματα περιλαμβάνονται οικογένειες που παρακολουθούσαν τα πυροτεχνήματα στον ουρανό της Γαλλικής Ριβιέρας, έφηβοι που σύχναζαν στα McDonald’s, τουρίστες που ταξίδευαν με τρένο και θεατές καλοκαιρινής συναυλίας.
Τρεις από τους πέντε θύτες, σε χρονικό διάστημα μικρότερο των δύο εβδομάδων, δήλωσαν πίστη στο Ισλαμικό Κράτος, ωστόσο κανείς τους δεν φαίνεται να συνδεόταν άμεσα με την οργάνωση. Επίσης, όλες οι επιθέσεις δείχνουν να σχοινοβατούν μεταξύ ιδεολογικής τρομοκρατίας και βίας που πηγάζει από θυμό, φθόνο και ψυχολογική διαταραχή. Συνεπώς, η θολή αυτή εικόνα, από την οποία απουσιάζουν ένα κεντρικά οργανωμένο σχέδιο κι ένας συγκεκριμένος εγκέφαλος στον οποίο θα στραφούν οι κατηγορίες, δυσκολεύει όλο και περισσότερο την Ευρώπη στην οργάνωση της αντίδρασής της.
Αυτή η έλλειψη ξεκάθαρων απαντήσεων έχει κάνει την κατάσταση πιο περίπλοκη, σε μια περίοδο πολιτικής ρευστότητας για την Ευρώπη. Ακόμη και πριν από τα τελευταία αλλεπάλληλα χτυπήματα, η Ευρώπη παρακολουθούσε την άνοδο ενός εθνικιστικού και αντιμεταναστευτικού αισθήματος στις κοινωνίες της, το οποίο προσπαθούν να εκμεταλλευτούν κόμματα της άκρας δεξιάς για να ενδυναμωθούν και να νομιμοποιηθούν. Η τελευταία αναζωπύρωση της βίας τούς δίνει επιπλέον ευκαιρίες να προωθήσουν τη σκληρή ατζέντα τους για το μεταναστευτικό και τους μουσουλμάνους, συγκλίνοντας σε μεγάλο βαθμό με τις προτάσεις της προεκλογικής καμπάνιας του Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ενδεικτικά, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν δήλωσε, το περασμένο Σαββατοκύριακο, πως οι προτάσεις του Τραμπ για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας είναι αυτό ακριβώς που χρειάζεται σήμερα η Ευρώπη.
Επιπλέον, οι ανησυχίες για τις κοινωνικές επιπτώσεις και τις συ- νέπειες για την ασφάλεια των Ευρωπαίων πολιτών από ένα νέο κύμα μεταναστών από φτωχές και κατεστραμμένες χώρες, όπως η Συρία και το Αφγανιστάν, έχουν καταστήσει την Ευρωπαϊκή Ενωση ανίκανη να αντιδράσει στο κύμα εκκαθαρίσεων που λαμβάνει χώρα στην Τουρκία την επαύριο του πραξικοπήματος, καθώς διστάζει να θέσει σε κίνδυνο τη συμφωνία για το προσφυγικό που έχει υπογράψει με την Αγκυρα, ιδίως στη συγκεκριμένη επισφαλή συγκυρία.
Περιστατικά βίας, όπως τα πρόσφατα στη Γαλλία και τη Γερμανία, πηγάζουν κυρίως από τη μετανάστευση, την αφομοίωση και την ανοχή των ντόπιων κοινωνιών, ενώ οι απαντήσεις στα ερω-
Ο Πασκάλ Μπεμ
τήματα που αυτά εγείρουν είναι κυρίως θέμα των κρατικών υπηρεσιών ασφαλείας και πληροφοριών. Υπενθυμίζουν ακόμη το δέλεαρ της διασημότητας σε προβληματικά άτομα με βίαιες τάσεις σε μια εποχή κυριαρχίας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του Διαδικτύου. «Αν μετατρέψεις κάθε άτομο σε έναν αυτάρκη μάρτυρα, κάποιοι θα πάρουν τη δυσάρεστη πρωτοβουλία να κάνουν τη φαντασία τους πραγματικότητα», ανέφερε ο Φρανσουά Χάισμπουργκ, πρόεδρος του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Σπουδών, τονίζοντας ότι για κάποιους αυτή είναι η τζιχάντ. «Μπορεί να συμβεί είτε στο Ορλάντο είτε στη Νίκαια, χωρίς προηγού- μενες διαβουλεύσεις, οργάνωση ή δικτύωση», συμπλήρωσε.
Ο Αλί Σόνμπολι, ο 18χρονος που σκότωσε εννιά ανθρώπους στο Μόναχο την Παρασκευή, «ήθελε να αφήσει το σημάδι του ως άτομο», καλώντας ανθρώπους μέσω Facebook στα Mcdonald’s για να τους δολοφονήσει, περιπλέκοντας, σύμφωνα με τον Χάισμπουργκ, «την πλήρη βαρβαρότητα με τον απόλυτο εκσυγχρονισμό». Καθότι ο Σόνμπολι δρούσε μεμονωμένα και όχι ως μέλος κάποιας οργάνωσης, η προληπτική αντιμετώπισή του από τις αρχές ασφαλείας ήταν εξαιρετικά δύσκολη, καθώς οι δράστες που δρουν ανεξάρτητα δυσκολεύουν σημαντικά το έργο τους. Οι εικόνες όμως των πράξεων του, απαθανατισμένες από κινητά τηλέφωνα και σταλμένες ανά τον κόσμο, αντηχούν πολύ εντονότερα από οποιονδήποτε πυροβολισμό ή έκρηξη.
Αλληλοκατηγορίες
Η επίθεση στη Νίκαια της Γαλλίας έχει πυροδοτήσει έντονες συζητήσεις και αλληλοκατηγορίες σε πολιτικό επίπεδο, δημιουργώντας ένα σκηνικό τελείως αντίθετο με την εθνική και πολιτική ομοψυχία που ακολούθησε τις επιθέσεις εναντίον του Παρισιού την περασμένη χρονιά. Υπάρχει έντονος θυμός απέναντι στην κυβέρνηση, η οποία κατηγορείται ότι είναι ανίκανη να διασφαλίσει την ασφάλεια των πολιτών. Συγκεκριμένα, οι τοπικές αρχές της Νίκαιας κατηγόρησαν ευθέως την κυβέρνηση του Σοσιαλιστικού Κόμματος, και συγκεκριμένα τον υπουργό Εσωτερικών Μπερνάρ Καζνέβ, για τα ελλιπή μέτρα ασφαλείας στην πόλη κατά τη διάρκεια των εορτασμών της πτώσης της Βαστίλλης.
Τέλος, στη Γερμανία, τρεις από τις τέσσερις επιθέσεις έχουν ως θύτες προσφάτως αφιχθέντες μουσουλμάνους μετανάστες. Επίσης τρεις από τις τέσσερις έγιναν στη Βαυαρία, η οποία δέχθηκε περισσότερους από ένα εκατομμύριο μετανάστες πέρυσι και όπου οι κυβερνώντες Χριστιανοσοσιαλιστές αμφισβητούν την πολιτική της Αγκελα Μέρκελ στο μεταναστευτικό. Τα περιστατικά αυτά έχουν αυξήσει τον κίνδυνο επέκτασης των αντιμουσουλμανικών αισθημάτων στη γερμανική κοινωνία, ενώ είναι εξαιρετικά πιθανό να τα εκμεταλλευθεί το ακροδεξιό κόμμα της χώρας, το οποίο υπό τη νέα του ηγεσία έχει εστιάσει σε ζητήματα όπως η αντίθεση στο Ισλάμ και η μετανάστευση.
Η αναζωπύρωση της βίας δίνει χώρο στο εθνικιστικό και αντιμεταναστευτικό αίσθημα.