Αλλαγή σκηνικού στις ελληνοτουρκικές σχέσεις;
Παρά τη συνέχιση της χαμηλής έντασης αντιπαράθεσης Ελλάδας και Τουρκίας στο Αιγαίο, οι σχέσεις των δύο χωρών χαρακτηρίζονταν τα τελευταία χρόνια από σχετική σταθερότητα και προβλεψιμότητα (καθώς και από ανάπτυξη των εμπορικών σχέσεων επ’ ωφελεία της χώρας μας). Εκφράζονται ανησυχίες ότι η κατάσταση ενδέχεται να μεταβληθεί ως αποτέλεσμα των οβιδιακών εξελίξεων στο εσωτερικό της Τουρκίας μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα. Η προσπάθεια εκκαθάρισης ολόκληρου του κρατικού μηχανισμού, αλλά και του εκπαιδευτικού συστήματος (όπου η παρουσία του «συστήματος Γκιουλέν» ήταν ιδιαιτέρως εκτεταμένη), δεν φαίνεται να περιορίζεται μόνο στην απομάκρυνση των εμπλεκομένων στην απόπειρα πραξικοπήματος, όπως θα ήταν εύλογο και λογικό, αλλά και στην εκδίωξη ανθρώπων που απλώς είχαν σταθεί με κριτικό τρόπο απέναντι σε προηγούμενες αυταρχικές επιλογές των κυβερνήσεων Ερντογάν.
Για μια σειρά από λόγους, η Τουρκία έχει εισέλθει σε αχαρτογράφητα ύδατα, με πολλούς πιθανούς υφάλους: το εύρος των εκκαθαρίσεων και τη μορφή της τουρκικής δημοκρατίας μετά τη σχεδόν αναπόφευκτη συνταγματική αλλαγή, την κοινωνική συνοχή της χώρας, τις επιπτώσεις στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις, τα επόμενα βήματα στο εσωτερικό και εξωτερικό κουρδικό μέτωπο και τις επιλογές σε κρίσιμα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Υστερα από μια σειρά «συνετών» κινήσεων με στόχο την αποκατάσταση των σχέσεων με Ισραήλ, Ρωσία και Αίγυπτο (και με διαφορετικό βαθμό επιτυχίας σε κάθε περίπτωση), η Τουρκία φαίνεται να εισέρχεται σε μια περίοδο διασύνδεσης της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής, και με λίαν περιορισμένο βαθμό προβλεψιμότητας. Στη συγ- κεκριμένη χρονική στιγμή δεν μπορούν να αποκλειστούν σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις τόσο στις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ όσο και με την Ε.Ε., με ενδεχόμενη απόπειρα στενότερης προσέγγισης τόσο με τη Ρωσία όσο και με το Ιράν. Οι διαφορές με τις δύο τελευταίες σε μια σειρά ζητημάτων, καθώς και το κόστος κλιμάκωσης της διαμάχης με τις ΗΠΑ, μειώνουν σε ένα βαθμό την πιθανότητα τέτοιων εξελίξεων. Ωστόσο, μια τέτοια ορθολογική προσέγγιση ίσως να μην αποτελέσει την κεντρική επιλογή του προέδρου Ερντογάν και της τουρκικής ηγεσίας σε αυτή την περίοδο υψηλής συναισθηματικής έντασης.
Σε μια τέτοια περίπτωση η χώρα μας πιθανόν να μη μείνει ανεπηρέαστη, είτε μέσω της ιστορίας με τους Τούρκους στρατιωτικούς που έχουν ζητήσει άσυλο είτε μέσω προβλημάτων στην υλοποίηση της συμφωνίας Ε.Ε. - Τουρκίας για το προσφυγικό. Στο πρώτο ζήτημα, η συ- νεχιζόμενη συζήτηση περί επαναφοράς της θανατικής ποινής και οι καταγγελίες για βασανιστήρια καθιστούν τη θέση της Αθήνας εξαιρετικά δύσκολη. Μια ενδεχόμενη λύση, που θα απαιτούσε λεπτούς διπλωματικούς χειρισμούς, θα ήταν η αποδοχή μιας διακριτικής εποπτείας για την τύχη των συγκεκριμένων ανθρώπων μετά την επιστροφή τους. Για το δε προσφυγικό, ακόμη και αν αποφευχθεί μια «διμερής» κρίση, το πρόβλημα μπορεί να προκύψει ως αποτέλεσμα επιδείνωσης των ευρωτουρκικών σχέσεων. Σε κάθε περίπτωση, στους επόμενους μήνες απαιτείται από ελληνικής πλευράς στενή παρακολούθηση και προσπάθεια αποτίμησης των εσωτερικών εξελίξεων και ιδιαίτερα προσεκτική πολιτική στο Αιγαίο, με κεντρικότερο ρόλο των επαγγελματιών χειριστών των θεμάτων.