Ολος ο κόσμος του Ιάκωβου Καμπανέλλη
Στο ομώνυμο μουσείο στη Χώρα Νάξου έλαβε θέση όλο το αρχείο του συγγραφέα
Οσοι περνούν από τη Γρόττα στη Χώρα της Νάξου τα βράδια, στο κτίριο που παλιά στέγαζε σφαγεία και έπειτα την παιδική βιβλιοθήκη, διακρίνεται ένα φως αναμμένο ώς το πρωί. Είναι το γραφείο του Ιάκωβου Καμπανέλλη και ο χώρος, όλος, το μουσείο του. Στον τόπο όπου γεννήθηκε, μεγάλωσε και λάτρεψε ο αναμορφωτής του νεοελληνικού θεάτρου.
Είναι εδώ και ένα μήνα που δέχεται επισκέπτες. Το πρώτο και μοναδικό θεατρικό μουσείο στην περιφέρεια, την ώρα που η Αθήνα δεν έχει βρει λύση για το Κέντρο Μελέτης και Ερευνας Ελληνικού Θεάτρου. Η Νάξος τιμά μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες των γραμμάτων με τη βοή- θεια του Δήμου ( Νομικό Πρόσωπο Πολιτισμού, Αθλητισμού, Περιβάλλοντος, Παιδείας, Πρόνοιας και Αλληλεγγύης του Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων) αλλά και της κόρης τού συγγραφέα, της σκηνογράφου Κατερίνας Καμπανέλλη.
Από τη Δευτέρα έως και το Σάββατο και εισιτήριο 2 και 1 ευρώ (μειωμένο), οι επισκέπτες στο ισόγειο και στον όροφο «συναντιούνται» με τον μεγάλο δημιουργό. Μέσα από τα προσωπικά αντικείμενα, έγγραφα, πορτρέτα, σκίτσα, μετάλλια, πλακέτες και αρχειακό υλικό, μελέτες, ψηφιοποιημένες συνεντεύξεις του, σενάρια ταινιών.
Πολλοί από τους πρώτους επισκέπτες ξαφνιάστηκαν, όπως λέει στην «Κ» η σκηνοθέτις Κατερίνα Πολυχρονοπούλου (υπεύθυνη για την οργάνωση των εργαστηρίων και το εκπαιδευτικό πρόγραμμα), αντικρίζοντας τα σχέδια με πενάκι που έκανε αλλά και τα μικροαντικείμενα από πηλό και ξύλο.
Ξεχωριστά εκθέματα
Στο ισόγειο, μεταξύ άλλων, ξεχωρίζουν η παρτιτούρα του Μάνου Χατζιδάκι από την «Αυλή των Θαυμάτων», ιδιόχειρα ποιήματα του συγγραφέα, μακέτες του Σάββα Χαρατσίδη, του Αντώνη Χαλκιά, η αλληλογραφία του Καμπανέλλη με το Εθνικό Θέατρο, καθώς και άλλες σκηνές αλλά και οι επιστολές με τις οποίες ορισμένοι πολλά χρόνια πριν απέρριπταν κάποια έργα του.
Το γραφείο του είναι όπως το άφησε με ένα χειρόγραφο επάνω, το τελευταίο πακέτο τσιγάρων, τα γυαλιά του... Υλικό που δώρισε στο Μουσείο η κόρη του Κατερίνα Καμπανέλλη. Οι συζητήσεις όπως λέει η ίδια στην «Κ» ξεκίνησαν το 2011. «Τότε, με τον θάνατό του βρέθηκα με ένα σπίτι γεμάτο θησαυρούς. Σκέφτηκα “γιατί όλα αυτά να τα βλέπω μόνο εγώ;”. Το υλικό έπρεπε να έρθει στην πατρίδα του. Επιπλέον, ήθελα το μουσείο να γίνει πόλος έλξης για πολιτιστικά δρώμενα».
Τόσο ο Δήμος όσο και η ίδια θέλουν ο χώρος να γίνει κέντρο μελέτης του έργου του Ι. Καμπανέλλη και του θεάτρου γενικότερα. «Θέλουμε επίσης να δημιουργηθεί μια παιδική βιβλιοθήκη. Ηδη ανταποκρίθηκε ο “Κέδρος”. Πολλά πρωτότυπα κείμενα θα παραμείνουν στην Αθήνα, όμως όλα τα αντίγραφα θα μεταφερθούν στη Νάξο. Το αρχείο του είναι τεράστιο. Με εξέπληξαν τα ποιήματα που ανακάλυψα εκτός απ’ αυτά που γνώριζα». Ο ίδιος της έλεγε: «Μα δεν είμαι ποιητής ούτε στιχουργός, είμαι θεατρικός συγγραφέας». Τώρα ετοιμάζει την έκδοση συλλογής με όλα τα ποιήματα και τους στίχους που έγραψε. «Συμπεριέλαβα ακόμη και ποιήματα που είναι ημιτελή, είναι όμως τόσο όμορφα όταν τα διαβάζεις».
Χαμένα κείμενα
Το αρχείο έκρυβε και χαμένα θεατρικά κείμενα. «Ο Σιλωάμ» (1951) και ο «Κρυφός Ηλιος» (1952) ήταν από τα πρώτα θεατρικά έργα με νωπές μνήμες, παραστάσεις και βιώματα από τον εγκλεισμό του στο χιτλερικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Mauthausen. Και τα δύο θα ανεβούν για πρώτη φορά στη σκηνή τον ερχόμενο Οκτώβριο στο «Θέατρο Τζένη Καρέζη» σε σκηνοθεσία του Γιώργου Γιανναράκου. «Για χρόνια δεν γνώριζε πού ήταν ο «Κρυφός Ηλιος» που ανακαλύφθηκε από τον Γιώργο Πεφάνη στην αποθήκη του σπιτιού μας. Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Παράβαση». Το έργο «Ο Σιλωάμ» είχε προηγηθεί ενός άλλου μονόπρακτου με τίτλο «Η οδός» που έχει δημοσιευθεί αλλά δεν παίχτηκε ούτε αυτό. Ξέρετε οι ιστορίες που έζησε στο νοσοκομείο του στρατοπέδου συγκέντρωσης ο πατέρας μου, τον συγκλόνιζαν ώς το τέλος. Τους είχαν εγκαταλείψει και ζούσαν σαν τα ποντίκια. Στιγμές που δεν ξεπερνά εύκολα κανένας άνθρωπος. Ετσι κι εγώ θέλω να κάνω ό,τι μπορώ για να μην ξεχαστεί το έργο του πατέρα μου».
Η σκηνοθέτις Κατερίνα Πολυχρονοπούλου θέλει να ανεβούν και στη Νάξο θεατρικά έργα. Προς το παρόν έχει αναλάβει το εκπαιδευτικό μέρος του μουσείου στη Γρόττα. Εκεί λειτουργούν: εργαστήριο με τρεις άξονες (τι είναι μουσείο, τι είναι θέατρο, ποιος ήταν ο Ι. Καμπανέλλης) με τη Σοφία Πολυκρέτη για παιδιά από 5 μέχρι 10 χρόνων. Επίσης εργαστήριο δημιουργικής θεατρικής γραφής με τη Χρύσα Σπηλιώτη για κάθε ενδιαφερόμενο που θέλει να ανακαλύψει τις δυνατότητές του στη συγγραφή θεατρικού έργου κι ένα ακόμη για εφήβους και ενήλικες με αφορμή το έργο του συγγραφέα που έχει αναλάβει η ίδια.
Τα «χαμένα» έργα «Ο Σιλωάμ» (1951) και ο «Κρυφός Ηλιος» (1952) θα ανεβούν για πρώτη φορά στη σκηνή τον ερχόμενο Οκτώβριο, στο θέατρο «Τζένη Καρέζη», σε σκηνοθεσία Γιώργου Γιανναράκου.