Η αμφισβήτηση του ΑΕΠ

Οι ερευνητές και οι επιστήμονες αναζητούν νέες μεθόδους για τη μέτρηση της οικονομικής παραγωγής πέραν των παραδοσιακών μεγεθών, όπως το ΑΕΠ. Αλλωστε, το ΑΕΠ είναι ξεπερασμένο, ανήκει στον 20ό αιώνα. Ξεκίνησε δειλά να χρησιμοποιείται στην περίοδο της Μεγάλης Υφεσης και αναδείχθηκε σε θεμελιώδες μέτρο για κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο. Οι επενδυτές, αναλόγως του ΑΕΠ, επιλέγουν να τοποθετήσουν σε κάποια οικονομία τα κεφάλαιά τους, ενώ οι χρηματιστές πωλούν και αγοράζουν αξίες μέσα σε δευτερόλεπτα, αφότου διαβάσουν τις μετρήσεις του στις οθόνες τους. Σήμερα το πρόβλημα είναι το εξής: το ΑΕΠ –είτε συνεκτιμάται βάσει παραγωγής είτε εισοδημάτων ή δαπανών– μετά δυσκολίας συμβαδίζει με τους ρυθμούς των οικονομικών μεταβολών. Σε μια εποχή, κατά την οποία μπορεί κανείς να αγοράσει ένα σιντί αντί 10 δολαρίων ή τη δυνατότητα να «κατεβάζει» απεριόριστη μουσική για ένα μήνα στο Διαδίκτυο, γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να αποτιμηθεί η οικονομική παραγωγή. Ως ένα συγκεντρωτικό μέτρο, το οποίο αγνοεί τις επιπτώσεις της κατανομής πλούτου, το ΑΕΠ αποκρύπτει τις εντεινόμενες ανισότητες - ανισότητες, οι οποίες ευνόησαν την άνοδο αντι-συστημικών πολιτικών, όπως ο Ντόναλντ Τραμπ, ή την εμφάνιση τάσεων, που οδήγησαν στο Brexit. Συνεπώς καθώς οι κυβερνήσεις στον πλούσιο αλλά και τον αναδυόμενο κόσμο παλεύουν να αναπαραγάγουν τους αναπτυξιακούς ρυθμούς και τα άλματα στην παραγωγικότητα των προηγούμενων δεκαετιών, καταβάλλεται μία επείγουσα προσπάθεια να επινοηθεί ένα μέτρο κατάλληλο για τα δεδομένα τού σήμερα. «Το ΑΕΠ εύκολα δέχεται κριτική, αλλά δύσκολα αντικαθίσταται», επισημαίνει ο Πολ Σίαρντ, επικεφαλής οικονομολόγος του διεθνούς οίκου αξιολόγησης της S&P Global στη Νέα Υόρκη. «Εάν οι κυβερνήσεις διαχειρίζονται την οικονομία βασισμένες σε αυτό το μέτρο, τότε θα είχαμε όφελος να παραδεχθούμε πως μας χρειάζεται ένας ευρύτερου φάσματος δείκτης». Στη διερευνητική προσπάθεια συμμετέχουν εντελώς διαφορετικοί φορείς, από έναν χρηματιστηριακό οίκο στο Μουμπάι, τον Ambit Capital, μέχρι ένα συνέδριο στατιστικολόγων στη Δρέσδη. O Ambit Capital κατήρτισε τον δικό του δείκτη κατανάλωσης στην Ινδία με βάση τις πωλήσεις οχημάτων και τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας ως αντιστάθμιση στα επίσημα στοιχεία της ανάπτυξης. Κι αυτό δείχνει αμφισβήτηση, ότι οι υφιστάμενες μέθοδοι δεν μπορούν με συνοχή να μετρήσουν ακόμα και τα παραδοσιακά τμήματα της οικονομίας. «Η αποκλειστική έμφαση στο ΑΕΠ ή την αύξηση του ΑΕΠ σε πολλές συζητήσεις για θέματα πολιτικής είναι παραπλανητική», επισημαίνει ο πρώην ανώτατος οικονομολόγος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και νυν ερευνητής του Ινστιτούτου Διεθνών Οικονομικών Πίτερσον. «Οι επιπτώσεις από την κατανομή του πλούτου ή οι στρεβλώσεις, που επηρεάζουν τη σύνθεση και όχι τόσο το μέγεθος της παραγωγής, ή ο αντίκτυπος της σημερινής πολιτικής στη μελλοντική παραγωγή, έχουν τόσο σημασία για την ευημερία των ανθρώπων όσο και οι επιπτώσεις στο ΑΕΠ σήμερα». Αναφορικά, τώρα, με τις αποφάσεις των επενδυτών και την αποτύπωση του ΑΕΠ, αυτό που ισχύει σήμερα είναι ότι τα στοιχεία αναθεωρούνται συχνότερα και σε μεγαλύτερη κλίμακα, σύμφωνα με τους Πολ Ντόνοβαν και Σόφι Κόνσταμπλ της UBS. Αυτό έχει σημασία, «επειδή η αρχική καταγραφή, η οποία και επηρεάζει τις αγορές, αποδεικνύεται σχεδόν πάντοτε εσφαλμένη», παρατηρούν σε αναφορά τους. «Δεδομένου, μάλιστα, πως οι αυξομειώσεις στις τιμές των περιουσιακών στοιχείων διοχετεύονται και στον ευρύτερο οικονομικό μηχανισμό, οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να ανησυχούν πάρα πολύ με το να δίνουν υπερβολικά μεγάλη έμφαση στις αγορές όσον αφορά τη λήψη αποφάσεων». Πρόσφατα ο πρόεδρος της Fed Aτλάντας, Ντένις Λόκχαρτ, ερωτήθηκε εάν το 1,2% για το ΑΕΠ β΄τριμήνου απηχεί την πραγματική οικονομική δραστηριότητα στις ΗΠΑ. «Εάν δει κανείς πέρα από αυτό το στοιχείο, θα διαπιστώσει έναν πιο σταθερό ρυθμό της οικονομίας», απάντησε, εν κατακλείδι.

Σήμερα το ΑΕΠ –είτε εκτιμάται βάσει παραγωγής είτε εισοδημάτων ή δαπανών– μετά δυσκολίας συμβαδίζει με τους ρυθμούς των οικονομικών μεταβολών.