Πολυπράγμων εκπρόσωπος του nouveau roman
Πνεύμα πολυδιάστατο, φιλοπερίεργο και ερευνητικό, ο συγγραφέας Μισέλ Μπιτόρ απεβίωσε προχθές σε νοσοκομείο της Δυτικής Γαλλίας σε ηλικία 89 ετών. Σε λίγες ημέρες θα συμπλήρωνε τα 90 του χρόνια. Ο Μισέλ Μπιτόρ έχει μείνει στην ιστορία της λογοτεχνίας ως ένας από τους κύριους εκπροσώπους του «εικονοκλαστικού» νέου μυθιστορήματος (nouveau roman), που μαζί με άλλους συγγραφείς του είδους (Ναταλί Σαρότ, Αλέν Ρομόπ-Γκριγιέ, Κλοντ Σιμόν, Mαργκερίτ Ντιράς κ.ά) δημιούργησαν μία τομή στην κλασική αφήγηση μετά το 1950. Σε αυτήν την περίοδο ανήκει το πιο γνωστό βιβλίο του, «Η τροποποίηση» (Βραβείο Renaudot, 1957), που στην ελληνική γλώσσα κυκλοφόρησε το 1990 σε μετάφραση Εφης Χατζηφόρου από τις εκδόσεις της Εστίας.
Η «Τροποποίηση» περιγράφει τις σκέψεις ενός άνδρα που πηγαίνει με τρένο από το Παρίσι προς τη Ρώμη, με σκοπό να συναντήσει την ερωμένη του. Η νεωτερικότητα στην αφήγηση ήταν ότι το βιβλίο είναι γραμμένο στο δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο (vous) προκαλώντας παράλληλα και ταυτόχρονα απόσταση και σύγκλιση. Τον προηγούμενο χρόνο (1956) είχε εκδοθεί το «Πνεύμα του χρόνου», που έχει επίσης κυκλοφορήσει στα ελληνικά από την «Εστία» (μτφρ. Γιώργος Σπανός, 1990).
Ο Μισέλ Μπιτόρ είχε ένα μεγάλο εκπαιδευτικό έργο κυρίως στη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 ως καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Γε- νεύης και ως καθηγητής Γαλλικής Γλώσσας στην Αίγυπτο, στη Μεγάλη Βρετανία και στην Ελλάδα. Οι εντυπώσεις του από την ελληνική θητεία έχουν καταγραφεί στο βιβλίο του «Θεσσαλονίκη 1990» (εκδ. Αγρα). Αλλά αυτό που κυρίως χαρακτηρίζει το πνεύμα και το έργο του Μισέλ Μπιτόρ ήταν η υβριδική ενασχόλησή του με το σύμπαν της δημιουργίας, το ενδελεχές ενδιαφέρον του για τη ζωγραφική και τη μουσική, η ικανότητά του να δημιουργεί κόσμους και μικρόκοσμους συνδεδεμένους με δίκτυα που γεννούσαν η φαντασία και η φιλοσοφία. Ο Μπιτόρ είχε επιδοθεί και στην ποίηση και σαφώς στον δοκιμιακό λόγο, στη μετάφραση αλλά και στην κριτική τέχνης, που ίσως να τον ενδιέφερε περισσότερο.
Ωστόσο, ο ίδιος, παρότι είχε επιδοθεί και στη μετάφραση και στην κριτική, ήταν ένας αυτόφωτος δημιουργός που αρεσκόταν να γεννά κανάλια ανάμεσα σε δεξαμενές της τέχνης. Ολα συνδέονταν σε μία συνειρμική αλληλουχία, όπως ακριβώς θα μπορούσε να είναι και η συνειρμική σκέψη ενός ήρωα του nouveau roman. Ηδη από τη δεκαετία του 1960 είχε αφήσει πίσω το αμιγώς λογοτεχνικό έργο.
Το 2013 τιμήθηκε με το Μέγα Βραβείο της Λογοτεχνίας από τη Γαλλική Ακαδημία.
Ο Μισέλ Μπιτόρ, που απεβίωσε προχθές, ανήκε στους συγγραφείς που δημιούργησαν μία τομή στην κλασική αφήγηση μετά το 1950.