Ιντιθ Χολ, καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών στο King’s College Αισιοδοξία για επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα
Αν βρίσκατε έναν τρόπο να συνεργάζεστε, θα λύνατε πολλά από τα προβλήματά σας
«Εν αρχή ην ο λόγος»: αυτές ήταν οι πρώτες ελληνικές λέξεις που έμαθε. «Ο πατέρας μου ήταν προτεστάντης ιερέας και μελετούσε την Καινή Διαθήκη στο πρωτότυπο. Ετσι γνώρισα το ελληνικό αλφάβητο, που άσκησε ακαταμάχητη γοητεία πάνω μου. Το Kατά Ιωάννην Ευαγγέλιον ήταν ένα από τα πρώτα αναγνώσματά μου. Κι έπειτα, υπήρχαν όλες εκείνες οι επικές ταινίες με θέματα μυθολογικά –όπως “Ο Ιάσων και οι Αργοναύτες” του 1963– που έβλεπα στον κινηματογράφο όταν ήμουν παιδί και με συνάρπαζαν», εξηγεί η Ιντιθ Χολ, καθηγήτρια στο τμήμα Κλασικών και Ελληνικών Σπουδών στο King’s College του Λονδίνου. «Μεγαλώνοντας εντρύφησα στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία και... ερωτεύτηκα τον Αριστοτέλη. Με βοήθησε να βρω απαντήσεις σε ερωτήματα όπως τι είναι ηθικό και τι όχι, ποιο είναι το νόημα της ζωής και πολλά άλλα. Για μένα είναι ο κορυφαίος φιλόσοφος της αρχαιότητας, αν και δεν είχε σε μεγάλη εκτίμηση τις γυναίκες. Βέβαια, αν μπορούσα να τον συναντήσω, είμαι σίγουρη ότι θα τον έκανα να αλλάξει γνώμη», λέει γελώντας.
Πίνουμε τον καφέ μας ένα ηλιόλουστο πρωινό στον κήπο του Βυζαντινού Μουσείου. Βρίσκεται στην Αθήνα για να κανονίσει τις τελευταίες λεπτομέρειες της κυκλοφορίας του βιβλίου της «Οι Αρχαίοι Ελληνες», που θα είναι σε λίγες μέρες στις προθήκες των βιβλιοπωλείων από τις εκδόσεις Διόπτρα. «Σας πειράζει να καπνίσω;», με ρωτά διστακτικά. «Παρακαλώ, κανένα πρόβλημα», της απαντώ. «Τέλεια! Στην πατρίδα μου δεν καπνίζω σχεδόν ποτέ. Αλλά η Ελλάδα είναι η γη της ελευθερίας», συνεχίζει. Γέλια, ξανά.
Ελλάδα. Η χώρα την οποία αγάπησε από μικρή. Η χώρα την οποία «υπηρετεί» μεταδίδοντας αυτή την αγάπη στους φοιτητές της, εδώ και δεκαετίες. Η Ιντιθ Χολ είναι από εκείνους τους δασκάλους που έχουν δημιουργήσει, χωρίς υπερβολή, στρατιές φιλελλήνων. Διόλου τυχαία, ανάμεσα στους φοιτητές της, στο ξεκίνημα της καριέρας της, ήταν και ο σημερινός πρέσβης της Μεγάλης Βρετανίας στην Αθήνα, Τζον Κίτμερ, o οποίος τη συστήνει ως «Classics genius and old friend» – διάνοια των Κλασικών Σπουδών και παλιά φίλη. «Θυμάμαι την εποχή που τον γνώρισα», λέει η ίδια. «Μου έλεγε πόσο αγαπάει την ελληνική ποίηση, αλλά ζορίζεται με τη γραμματική και το συντακτικό. “Διάβασε Καβάφη και Σεφέρη. Και πήγαινε στην Ελλάδα”, τον προέτρεπα. Κι εκείνος μου απαν- τούσε: “Οταν μεγαλώσω, θα γίνω διπλωμάτης και θα πάω”. Και να που το έκανε. Αισθάνομαι τεράστια υπερηφάνεια αλλά και μεγάλη ευθύνη όταν μεταλαμπαδεύω τον θαυμασμό και τον σεβασμό μου για την Ελλάδα σε νέους ανθρώπους».
Ενοποιητικές ιδιότητες
Στις 360 σελίδες του, το βιβλίο της επιχειρεί μια αναδρομή σε μια εκτεταμένη περίοδο δύο χιλιάδων ετών, από το 1600 π.Χ. έως το 400 μ.Χ., στην ιστορία των αρχαίων Ελλήνων που έζησαν σε χιλιάδες διαφορετικά χωριά και πόλεις, από την Ισπανία έως την Ινδία, από τον παγωμένο ποταμό Ντον στη βορειοανατολική άκρη του Εύξεινου Πόντου έως τα απομακρυσμένα υψίπεδα δίπλα σε παραποτάμους του Νείλου. Τι τους ενοποιούσε; «Στην πλειονότητά τους, είχαν κοινές δέκα χαρακτηριστικές ιδιότητες, στο μεγαλύτερο μέρος της Ιστορίας τους. Από αυτές, οι τέσσερις, που ήταν η ποντοπορία, η καχυποψία απέναντι στην εξουσία, ο σεβασμός στην ατομικότητα και η έρευνα, είναι οι σημαντικότερες – και στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους. Υπάρχουν κι άλλες: ήταν επίσης ανοιχτοί σε νέες ιδέες· ήταν ευφυείς και πνευματώδεις· ήταν ανταγωνιστικοί· είχαν ευφράδεια· αγαπούσαν πολύ τις απολαύσεις· και θαύμαζαν την αριστεία στους ταλαντούχους ανθρώπους».
Της μεταφέρω τη φράση «η αριστεία είναι ρετσινιά» – ειπωμένη από σημερινό υπουργό. Δεν κρύβει την έκπληξή της. «Αλήθεια; Λυπάμαι που το ακούω. Ομολογώ ότι ανήκω στον χώρο της Αριστεράς, αλλά διαφωνώ πλήρως με αυτή την άποψη. Ενα από τα μεγάλα προβλήματα της Αριστεράς στη χώρα σας είναι ότι θεωρεί την αριστεία αξία αριστοκρατική, της ελίτ. Οτι, εντελώς λανθασμένα, ανέκαθεν ταύτιζε την αρχαία Ελλάδα με τα δεξιά ιδεώδη. Και ότι δεν περιμένει πολλά από τους ανθρώπους – μολονότι αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος να τους ωθήσεις να γίνουν καλύτεροι...».
Και οι σημερινοί Ελληνες, γενικότερα; Πόσο μοιάζουμε με τους προγόνους μας; «Η πολιτισμική “προσωπικότητά” σας δεν έχει αλλάξει. Είστε ανταγωνιστικοί, έχετε έμφυτη περιέργεια για τα πράγματα, αγάπη για τις χαρές της ζωής – κι αυτό το τελευταίο χαρακτηριστικό το θαυμάζω πολύ καθότι ο προτεσταντισμός το στερείται. Αν βρίσκατε και έναν τρόπο να συνεργάζεστε και να μην τρώγεστε μεταξύ σας, θα είχατε το κλειδί για να λύσετε πολλά από τα προβλήματά σας. Δεν θα κινδυνεύατε να πετάξετε στα σκουπίδια ό,τι καλό έχετε – συγγνώμη αν φαίνομαι σκληρή».
Ενα από τα προβλήματα της Αριστεράς στη χώρα σας είναι ότι θεωρεί την αριστεία αξία αριστοκρατική, της ελίτ. Οτι, εντελώς λανθασμένα, ανέκαθεν ταύτιζε την αρχαία Ελλάδα με τα δεξιά ιδεώδη.
Θέλω οι Βρετανοί να δουν στο ντοκιμαντέρ πόσο θηριώδες έργο ήταν η κατασκευή του Παρθενώνα. Για να καταλάβουν ότι τα συγκεκριμένα γλυπτά δεν είναι, απλώς, έργα τέχνης. Ανήκουν σ’ αυτόν τον τόπο.