Δύο μονόπρακτα του Ι. Καμπανέλλη στο Θέατρο Καρέζη
Δύο σημαντικά έργα του Ιάκωβου Καμπανέλλη, «Ο κρυφός ήλιος» (1952) και «Σιλωάμ» (1951), από τα πρώτα θεατρικά έργα του συγγραφέα, με νωπές μνήμες, παραστάσεις και βιώματα από τον εγκλεισμό του στο χιτλερικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν, ανεβαίνουν για πρώτη φορά στη σκηνή (οι παραστάσεις «τρέχουν» ήδη από τις 18 Οκτωβρίου), κάθε Δευτέρα και Τρίτη, ώρα 9.15 μ.μ., στο Θέατρο «Τζένη Καρέζη».
«Ο κρυφός ήλιος» είχε χαθεί για πολλά χρόνια και ανακαλύφθηκε στην αποθήκη του σπιτιού του συγγραφέα από τον καθηγητή Γιώργο Πεφάνη (δημοσιεύθηκε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών το 2005). Το «Σιλωάμ» αποτελεί την πρώτη γραφή του μονόπρακτου του Καμπανέλλη «Η οδός» και τα χειρόγραφα βρέθηκαν πρόσφατα από την κόρη του συγγραφέα Κατερίνα Καμπανέλλη.
Τα δύο μονόπρακτα ανεβαίνουν με ενιαίο τίτλο «Σιλωάμ», σε σκηνοθεσία Γιώργου Γιανναράκου, σκηνικά-κοστούμια από τη Λαλούλα Χρυσικοπούλου, μουσική του Κώστα Μαντζώρου, φωτισμούς από τον Αργύρη Θέο και επιμέλεια κίνησης από τον Δήμο Αμπράζη, ενώ τους συγκλονιστικούς ρόλους επωμίζονται ο Γιώργος Γιαννούτσος, ο Δημήτρης Κανέλλος, ο Ερρίκος Λίτσης, ο Ευθύμιος Ξυπολυτάς, ο Λευτέρης Παπακώστας και ο Κώστας Φαλελάκης.
Στον «Κρυφό ήλιο», έργο ευρύ και πυκνό, με λεπτομερή περιγραφή του χώρου δράσης (κελιού του Μαουτχάουζεν), της κατάστασης και των προσώπων, οι ανατριχιαστικές περιγραφές εναλλάσσονται με ψυχολογικά παιχνίδια μεταξύ των κρατουμένων (ο Γιαπωνέζος, ο Κλέφτης, ο Γιατρός, ο Φαγιάς, ο Καλόγερος, ο Επιθεωρητής), που ψάχνουν ανάμεσά τους τον Προδότη. Ποιος πρόδωσε; Ολοι; Κανείς; Αθώοι, ένοχοι, συνένοχοι.
Με την αναζήτηση του προδότη ως βασικό μοχλό της δράσης, ο Καμπανέλλης περιγράφει τα πρόσωπά του με αδυναμίες και αρετές, σκοτεινές και φωτεινές στιγμές, μέσα σε ένα περιβάλλον ασφυκτικού εγκλεισμού και μεγάλων διλημμάτων και με κεντρικό ερώτημα όχι το «ποιος», αλλά τα αίτια, το περιεχόμενο και την ηθική βάση των πράξεων του ανθρώπου, όταν αυτός βρίσκεται σε ακραίες καταστάσεις φόβου και απελπισίας. Σκιαγραφεί το πρόσωπο του ύπουλου αλλά και τρομαγμένου ανθρώπου για να «σκάψει» ακόμη βαθύτερα στην ίδια την ουσία της ύπαρξης, της ανθρώπινης κρίσης και, εντέλει, να αναδείξει την αξία του διλήμματος στην περιπέτεια της συγκρότησης συνείδησης.
Στο «Σιλωάμ» (που σημαίνει απεσταλμένος), τέσσερις σκιώδεις τραγικές υπάρξεις, ανώνυμοι (ο Πρώτος, ο Δεύτερος, ο Τρίτος, ο Τέταρτος), δηλαδή κανείς και όλοι, ζουν στη συντέλεια του κόσμου σε ένα κελί όπου κανείς δεν μπαίνει. Ούτε οι δεσμοφύλακες. Εκεί, στα έσχατα της απελπισίας, καταφεύγει ένας κρατούμενος (ο Νοσοκόμος), για να κερδίσει λίγη ακόμη ζωή. Η απεγνωσμένη αναζήτηση της ελευθερίας συνοδεύεται από ένα ξέσπασμα για τον απόντα Θεό και μια έκρηξη εκδίκησης για τη δολοφονική μηχανή.
Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης (1921-2011) αιχμαλωτίστηκε κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου από τους ναζί το 1943, σε ηλικία είκοσι δύο ετών, και παρέμεινε κρατούμενος στο στρατόπεδο Μαουτχάουζεν της Αυστρίας. Οποιαδήποτε ώρα θα μπορούσε να εκτελεστεί. Στην Αθήνα επέστρεψε το 1945, στη δίνη του Εμφυλίου Πολέμου. Μετά την τρίχρονη έγκλειστη ζωή στην κοινότητα των χιλιάδων μελλοθανάτων, μετά το βίωμα της έσχατης ανθρώπινης αποκτήνωσης, αλλά και τις πράξεις αλληλεγγύης, γενναιότητας και σοφίας των κρατούμενων, ο συγγραφέας δεν θα μπορούσε παρά να δώσει φωνή σε υπάρξεις και χαρακτήρες με τους οποίους είχε μοιραστεί μια ακραία πραγματικότητα.
Εμπνευσμένα από το στρατόπεδο Mauthausen, ανεβαίνουν για πρώτη φορά στη σκηνή.