Η διαταραχθείσα ισορροπία

Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ εγκαθίσταται αύριο στον Λευκό Οίκο, αλλά ο κόσμος έχει αλλάξει ήδη. Τα προσχήματα παραμερίστηκαν· ο πολιτικός λόγος προσέλαβε την ωμότητα που έως τώρα χαρακτήριζε μόνον στρατιωτικές ενέργειες· η πολιτική ορθότης αντικαθίσταται από την αμεσότητα στη διατύπωση του πολιτικού μηνύματος. Πριν από λίγα χρόνια ο Αμερικανός θεωρητικός Φράνσις Φουκουγιάμα είχε προεξοφλήσει το «Τέλος της Ιστορίας», που αποτέλεσε τη Βίβλο του νεοφιλελευθερισμού. Διεψεύσθη απολύτως. Το αίτημα της εθνικής κυριαρχίας κατισχύει. Οι ηγέτες των μεγάλων Δυνάμεων είναι εθνικιστές. Αυτό δεν αφορά μόνον τον κ. Τραμπ, τη Βρετανίδα πρωθυπουργό Τερέζα Μέι, τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, αλλά και τον πρόεδρο της Κίνας Σι Τζινπίνγκ, τον οπαδό της παγκοσμιοποιήσεως, και τη Γερμανία της καγκελαρίου Αγκελα Μέρκελ και του δρος Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Ο κ. Τραμπ δεν παραλογίζεται, αλλά υποστηρίζει κάτι πολύ απλό. Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ και των κομμουνιστικών καθεστώτων της Ευρώπης ήταν το αποτέλεσμα μιας ριζοσπαστικής στρατηγικής του Αμερικανού προέδρου Ρόναλντ Ρέιγκαν. Αλλά από την εξέλιξη αυτή επωφελήθηκαν δύο δυνάμεις αδρανείς στρατηγικά, δύο χώρες εξαγωγικές, η Γερμανία και η Κίνα, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες εμπλέκονταν απλώς σε ατελέσφορες συγκρούσεις. Δημιουργήθηκε, εν ολίγοις, ένα ιστορικό παράδοξο και η ισορροπία δεν θα μπορούσε να αποκατασταθεί παρά μόνον με τρόπο ανατρεπτικό· διότι δεν είναι νοητό η ισχυρότερη χώρα σε επίπεδο παγκόσμιο να λειτουργεί επικουρικά των συμφερόντων τρίτων, ή να εγγυάται την ασφάλεια συμμάχων, που είναι ασυνεπείς προς τις υποχρεώσεις τους. Δυσανασχετούσαν οι ΗΠΑ για το προβάδισμα που απέκτησαν με θεμιτούς αλλά και αθέμιτους τρόπους οι γερμανικές εταιρείες. Ολες οι υποθέσεις εναντίον της Siemens, της Volkswagen, της Deutsche Bank ξεκίνησαν από την Ουάσιγκτον. Ο κ. Τραμπ μίλησε απλώς με όρους πολιτικούς –με τους σκληρότερους που ακούστηκαν για τη Γερμανία από τον τελευταίο Πόλεμο– όταν κατηγόρησε το Βερολίνο ότι χρησιμοποίησε την Ευρώπη ως «όχημα» για τη γιγάντωσή του. Δεν είναι μόνος του ο κ. Τραμπ σε αυτή την προσπάθεια για την αποκατάσταση μιας ισορροπίας στην Ευρώπη και σε παγκόσμιο επίπεδο – διότι περί αυτού πρόκειται, επί της ουσίας. Η Βρετανίδα πρωθυπουργός Τερέζα Μέι, που αναδεικνύεται σταδιακώς σε νέα «Σιδηρά Κυρία», στην τελευταία ομιλία της κατέστησε σαφές ότι η έξοδος της Βρετανίας θα είναι ολική και ότι το δικαίωμα της εθνικής κυριαρχίας είναι αναπαλλοτρίωτο. Μια σύγκλιση στρατηγική των ΗΠΑ και της Βρετανίας βρίσκεται σε εξέλιξη και ο στόχος δεν είναι ασφαλώς η συντριβή της Γερμανίας, όπως συνέβη στους δύο τελευταίους πολέμους. Το θέμα δεν είναι καν η διάλυση της Ε.Ε., αλλά η αποκατάσταση μιας ισορροπίας, ώστε να παύσει η ήπειρος να αποτελεί όχημα εξυπηρετικό της εθνικιστικής πολιτικής του Βερολίνου και της Κίνας.