Η απόφαση για Σώρρα – μια άλλη διάσταση
Ηαπόφαση που έκρινε ότι ο Σώρρας διαθέτει 600 δισ. δολάρια είναι πια αρκετά γνωστή. Αναρωτήθηκαν πολλοί πώς το ύψος του ποσού δεν ενεργοποίησε τα αντανακλαστικά των δικαστών να διερευνήσουν περισσότερο την υπόθεση. Ετσι, αναδεικνύει ένα κρίσιμο ζήτημα: την ελλιπή εξοικείωσή τους με τα μεγέθη και τη λειτουργία της οικονομίας. Κι όμως, ο δικαστής θα κληθεί να κρίνει διαφορές που έχουν μεγάλη σημασία για την οικονομική ζωή του τόπου. Θα κρίνει για μεγάλες επενδύσεις, από τις οποίες εξαρτώνται πολλές θέσεις εργασίας, από τις οποίες αναμένεται να παραχθεί ο πλούτος που θα αναδιανεμηθεί (και εν τέλει θα πληρώσει τον μισθό του δικαστή), θα κρίνει για την ελευθερία και την τιμή στελεχών επιχειρήσεως που κατηγορούνται για «απιστία», των ανθρώπων δηλαδή που κατ’ εξοχήν συμβάλλουν στην παραγωγή πλούτου. Για να μπορέσει να κάνει σωστά τη δουλειά του, πρέπει να κατανοεί το περιβάλλον της πραγματικής οικονομίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι η καλή λειτουργία του δικαστικού συστήματος θεωρείται από όλους ως σημαντικός παράγοντας για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Και η συμβολή του δεν έγκειται μόνο στην ταχεία έκδοση αποφάσεων αλλά και στην ποιότητά τους. Οι νέοι και νέες που επιλέγουν τη δικαστική καριέρα είναι συνήθως πολύ καλοί νομικοί, συχνά αριστούχοι. Περνούν δύσκολες εξετάσεις για να εισαχθούν στη Σχολή Δικαστών, με έντονο ανταγωνισμό. Διδάσκονται κι άλλα νομικά στη Σχολή Δικαστών. Αλλά αυτό δεν αρκεί για να γίνουν καλοί δικαστές, τουλάχιστον στους τομείς που άπτονται του οικονομικού δικαίου. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ένας αριστούχος της πολιτικής δικονομίας θα γίνει καλός δικαστής. Η εξοικείωση με αφηρημένες θεωρίες και έννοιες δεν αρκεί. Απαιτείται γνώση του πραγματικού κόσμου. Αν λείπει η γνώση αυτή, είναι αδύνατες η ορθή αναζήτηση κι αξιολόγηση του αποδεικτικού υλικού από τον δικαστή. Η δυνατότητα όμως αξιολόγησης του αποδεικτικού υλικού είναι πιο κρίσιμη από τη γνώση των αφηρημένων νομικών εννοιών και τον συσχετισμό τους.
Οι δικαστές επιλέγουν τη σταδιοδρομία αυτή σχετικά νέοι, μετά ελάχιστα χρόνια δικηγορίας, που συχνά είναι και τυπικά, αφού, κατά τον χρόνο αυτό, προετοιμά- ζονται για τις δύσκολες εισαγωγικές εξετάσεις της Σχολής Δικαστών. Οταν λοιπόν γίνουν δεκτοί, δεν έχουν καμία επαφή με τον κόσμο της οικονομίας. Εναν κόσμο σύνθετο, ταχέως εξελισσόμενο με τις δικές του πρακτικές και παραδοχές. Εναν κόσμο, σε κάθε περίπτωση, διαφορετικό από τον κόσμο των νομικών αφηρημένων εννοιών που γνωρίζουν οι καλοί φοιτητές της νομικής.
Το κενό αυτό έπρεπε να καλύπτει η εκπαίδευση του νέου δικαστή. Αλλά δεν το κάνει.
Η λύση δεν περιορίζεται στην εισαγωγή νέων μαθημάτων σχετικά με την οικονομία και τη λειτουργία των επιχειρήσεων. Αυτό είναι αναγκαία, αλλά όχι ικανή προϋπόθεση. Πρέπει να συνοδεύεται με πρακτική εμπειρία. Πώς θα γίνει αυτό; Αρχικά μπορεί να προβλεφθεί, ως μέρος της εκπαιδεύσεώς τους, μια μαθητεία σε μεγάλες επιχειρήσεις, τράπεζες, κ.λπ. Ετσι θα εξοικειωθεί με τις πρακτικές που θα κληθεί να κρίνει. Θα αντιληφθεί, π.χ., πώς γίνεται μια χορήγηση δανείου, πώς αναλύουν την κατάσταση οι εμπλεκόμενοι στην πραγματική ζωή δανειστές και οφειλέτες. Ακόμη, στη διδακτέα ύλη να προστεθούν σεμινάρια από ανθρώπους της πραγματικής οικονομίας. Να προβλεφθούν προσομοιώσεις δικών, με αντίστοιχο αντικείμενο, όπου να τους ανατεθεί ο ρόλος των συνηγόρων υπερασπίσεως και των δύο πλευρών, όχι του δικαστή. Ετσι θα αναγκασθούν να σκεφθούν ως δικηγόροι, να κατανοήσουν την πλευρά του πελάτη τους, δηλαδή, πώς λειτουργεί η επιχείρηση του πελάτη τους, ποιες αποφάσεις επιβάλλονται από μια οικονομική επιχειρηματική οπτική. Η δημιουργία εξειδικευμένων δικαστών και αντίστοιχων τμημάτων θα βοηθούσε, υπό την παραδοχή ότι θα συνδυασθεί με αντίστοιχη, διαρκή, επιμόρφωση.
Επιπλέον σεμινάρια επιμόρφωσης πρέπει να είναι υποχρεωτικά, προκειμένου να προαχθούν σε ανώτερο βαθμό. Η δικαστική λειτουργία (εξουσία, αν προτιμάτε) είναι και πρέπει να είναι ένας από τους πυλώνες των συγχρόνων δημοκρατικών κοινωνιών. Η ελλιπής λειτουργία της αποτελεί πρόσκομμα στην οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας. Και το γεγονός αυτό δεν μπορούμε να το αγνοήσουμε. Πρέπει λοιπόν, ανεξάρτητα από οτιδήποτε άλλο, να σκεφθούμε, ως κοινωνία, πολύ σοβαρά την εκπαίδευση των στελεχών της.