Το «αμερικανικό όνειρο» με φόντο το Μόναχο
WOLFGANG KOEPPEN Περιστέρια στη χλόη μτφρ. - επίμ.: Βασίλης Τσαλής εκδ. Κριτική, σελ. 318
(1906 - 1996) αποτελεί μία από τις ιδιόμορφες περιπτώσεις της σύγχρονης γερμανικής λογοτεχνίας. Αν και συγκαταλέγεται στους σημαντικότερους εκπροσώπους της «πρώτης μεταπολεμικής γενιάς» ( Μπελ, Γκρας, Γιόνζον, Βάλζερ, Λεντς κ.ά.), ο Κέπεν, όπως και ο Γιόνζον, είναι, και παραμένει, ένας «μοναχικός οδοιπόρος», ένας «αταίριαστος» (misfit) στη λογοτεχνική παραγωγή που διαμορφώνεται στη Δυτική Γερμανία μετά τον Πόλεμο, βρίσκοντας, αμφότεροι, καταφύγιο στις εκδόσεις Suhrkamp. Στην Ελλάδα αγνοήθηκε παντελώς και, ως συνήθως με σημαντική καθυστέρηση, «πρωτοεμφανίστηκε» με τις ταξιδιωτικές του εντυπώσεις «Οι απόγονοι της Σαλαμίνας ή οι βαρύθυμοι Ελ- ληνες» (μτφρ. Νίκη Αϊντενάιερ, 2009), που προφανώς πέρασε απαρατήρητο από κριτικούς και αναγνωστικό κοινό.
Οι Εκδόσεις Κριτική, όπως και στην περίπτωση του Φραντς Εσελ («Απόκρυφο Βερολίνο»), αποκαθιστούν επιτέλους αυτή τη μεταφραστική αδικία, παρουσιάζοντας το πρώτο μέρος της «Τριλογίας της αποτυχίας», που περιλαμβάνει το «Θερμοκήπιο» (Das Treibhaus, 1953) και τον «Θάνατο στη Ρώμη» (Der Tod in Rom, 1954). Ηδη, όμως, από το 1934, όταν κυκλοφορεί το πρώτο του μυθιστόρημα «Ενας άτυχος έρωτας» (Eine unglückliche Liebe), μία ελεγεία της ματαίωσης και της μοναξιάς, ο Κέπεν θα δώσει τα διαπιστευτήριά του, με έμ- φαση στην ψυχολογία των ηρώων του, στη γλωσσική αρτιότητα, αλλά και στην «ποιητική του μυθιστορήματος».
Οι αρετές αυτές, που χαρακτηρίστηκαν από την κριτική «αισθητικός ριζοσπαστισμός», επιβεβαιώνονται απόλυτα και στα «Περιστέρια στη χλόη», μια μεταφορά που παραπέμπει στην αναπόδραστη, κατά τον συγγραφέα, τυχαιότητα της ύπαρξης και της ζωής, με σκηνικό το Μόναχο, και τις ανοιχτές και κρυφές πληγές στην πόλη και τους κατοίκους του, στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.
Πρόκειται για ένα πολυφωνικό και ρεαλιστικό μυθιστόρημα-χρονικό, ταυτόχρονα, μία περίτεχνη, καλειδοσκοπική αφήγηση, όπου οι ήρωες, σαν «περιπλανώμενος θίασος», βιώνουν την πραγματικότητα και την πόλη σαν πεδίο μάχης, ως εάν να συμμετέχουν σε μια ταινία χωρίς να γνωρίζουν εξαρχής το σενάριο. Πίσω από την πλοκή υπάρχει το μοτίβο του «Οδυσσέα» του Τζόις: ο χρονικός ορίζοντας μιας μέρας στην περιπλάνηση των ηρώων μέσα στην πόλη, ο ίδιος ο «Οδυσσέας Κότον», ένας μαύρος Αμερικανός στο Μόναχο, η τοπογραφία της περιπλάνησης που κρύβει και αποκαλύ- πτει μύθους, διάχυτο ερωτισμό και κατάπτωση των ηθών, ιδεολογίες, αλλά και νοοτροπίες σε μία «μικρογραφία μιας κοινωνίας» σε σταδιακή αποσύνθεση, αποτέλεσμα του καταστροφικού πολέμου και της νέας κατοχής της χώρας από τους νικητές. Ο Κέπεν είναι ο πρώτος ίσως συγγραφέας που θεματοποιεί ρηξικέλευθα το «αμερικανικό όνειρο» με Αφροαμερικανούς πρωταγωνιστές και την επιμειξία στην καθημαγμένη Γερμανία.
Ενα πολυφωνικό και ρεαλιστικό μυθιστόρημα - χρονικό από τον Βόλφγκανγκ Κέπεν.
Η νεωτερική γραφή του Κέπεν είναι ακέραιη και διαυγής, η αφήγηση γεωμετρική, πρισματική και ταυτόχρονα οιονεί κινηματογραφική (κεφάλαια σαν εναλλασσόμενα πλάνα, τεχνικές μοντάζ), στοιχείο που διέπει σχεδόν το σύνολο του έργο του (ακόμα και στα «ταξιδιωτικά» του). Μία ακόμα εξαιρετική εκδοτική επιλογή, που συμπληρώνεται μ’ ένα διεισδυτικό επίμετρο του επαρκούς μεταφραστή.