Χρειάζονται και οι δύο
Από την εκπαίδευση που είχε και το περιβάλλον στο οποίο ανατράφηκε, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει δύο χαρακτηριστικά που τον κάνουν να διαφέρει από το σύνηθες ή, αν προτιμάτε, από το «νορμάλ» στα καθ’ ημάς. Το ένα είναι ότι δεν φοβάται τις εξετάσεις, με την ευρεία έννοια του όρου. Εχει δώσει πολλές και στα σχολεία από τα οποία πέρασε και στη ζωή και τις αντιμετωπίζει με αυτοπεποίθηση. Το δεύτερο είναι ότι ο ανταγωνισμός τον τρέφει· του βγάζει ένα πείσμα που το λες και σκυλίσιο. Τα είδα αυτά την περασμένη εβδομάδα στην ομιλία του στη Βουλή, όπου ήταν, με μια λέξη, εξαίρετος.
Δενξέρω αν ο θεσμικός καθωσπρεπισμός επιβάλλει σε κάποιους την υποχρέωση να εκφράζουν πάντα μια ελαφρά ενόχληση όταν η πολιτική αντιπαράθεση γίνεται με τόση επιθετικότητα, όπως την περασμένη εβδομάδα στη Βουλή – εμένα, πάντως, δεν μου επιβάλλει τίποτε σχετικό. Απόλαυσα ιδίως τα πρώτα είκοσι λεπτά της πρωτολογίας του Κυριάκου, ακριβώς επειδή ήταν μια ευθεία επίθεση στον πρωθυπουργό για κάθε ένα από τα σφάλματα, τα ψέματα και τις ανακολουθίες της κυβέρνησης κατά το τελευταίο διάστημα. Επιτέλους, κάποιος έπρεπε να τα πει αυτά στον πρωθυπουργό κατά πρόσωπο και με την ένταση που αναλογεί στη βαρύτητα των πεπραγμένων της κυβέρνησης. Ποιος άλλος, αν όχι ο αρχηγός της αντιπολίτευσης;
Εντούτοις, μέσα από τον καταιγισμό της επίθεσης, υπήρξαν τρία θετικά στοιχεία, που ίσως δεν ήταν όσο έπρεπε ευδιάκριτα. Το πρώτο ήταν ότι υπερασπίστηκε την αξιολόγηση που ως υπουργός εφάρμοσε στο Δημόσιο και τη συνέδεσε, πολύ σωστά, με την αξιοκρατία. Εχει ενδιαφέρον ότι, στην τελευταία έρευνα του ΠΑΜΑΚ, ακόμη πιο ψηλά από την απασχόληση (20,5%) και την ασφάλεια (18,5%) εμφανίζεται στην κατάταξη των αιτημάτων του καιρού μας η αξιοκρατία και μάλιστα με ποσοστό 45%. Αν έτσι είναι πράγματι, αν δηλαδή η αξιοκρατία προέχει και της ανάγκης για εργασία, τότε αυτό είναι μια ποιοτική αλλαγή με ιδιαίτερη σημασία. Σημαίνει, υποθέτω, ότι στον κόσμο κερδίζει έδαφος η αντίληψη ότι η αιτία της κρίσης είναι το σύστημα που φτιάξαμε όλα αυτά τα χρόνια (η αναξιοκρατία είναι ένα από τα συμπτώματα). Η αντίληψη, δηλαδή, ότι δεν έχει πια αξία αν θα ανήκεις στην πλευρά εκείνων που σιτίζονται και όχι των κορόιδων που τους τρέφουν, διότι το σύστημα του κομματοκρατούμενου κρατισμού δεν μπορεί να επιζήσει στον κόσμο που μας ξημέρωσε. Για κανέναν από τους σκελετούς στον Τιτανικό (θα υπάρχουν κάπου εκεί μέσα, είμαι βέβαιος) δεν έχει πια καμία σημασία αν ήταν στην πρώτη θέση ή την τελευταία.
Στην ίδια έρευνα, υπάρχει και κάτι ακόμη εξίσου ενδιαφέρον. Στο ερώτημα «ποιο συναίσθημα θα θέλατε κατά κύριο λόγο να εκφράσει ένας πολιτικός», το 60% απαντάει «την αλήθεια» (αν δεν κάνω λάθος, αυθόρμητες απαντήσεις). Παρότι η διατύπωση είναι εκ πρώτης όψεως περίεργη, νομίζω ότι είναι σωστή. Στην πολιτική ζωή, η αλήθεια δεν είναι πάντα κάτι το αντικειμενικά προσδιορίσιμο και σταθερό – για την ακρίβεια, σπανίως είναι. Είναι περισσότερο ένα συναίσθημα ότι ο άλλος σου λέει την αλήθεια – τη δική του αλήθεια–, το συναίσθημα ότι είναι έντιμος απέναντί σου. Γι’ αυτόν τον λόγο, δεύτερο θετικό στοιχείο της ομιλίας Μητσοτάκη ήταν η αναφορά του και στις ευθύνες των κομμάτων που κυβέρνησαν, αλλά και στις ευθύνες του κόσμου, «που ένα μέρος του ζητούσε αυτές τις πολιτικές», όπως είπε. (Οι περισσότεροι. Αυτό δεν το είπε...)
Το τρίτο θετικό ήταν ότι, αμυνόμενος στην επίθεση του πρωθυπουργού για τα δάνεια της Νέας Δημοκρατίας, απέφυγε την εύκολη απόδραση, με την επίκληση λ.χ. ότι ο ίδιος δεν είχε ευθύνη. Ανέλαβε πλήρως την υποχρέωση για τα χρέη αυτά και έπραξε άριστα, γιατί αυτό ορίζει η ευθύνη του έναντι ενός αξιώματος που ο ίδιος επεδίωξε. (Εχει γούστο, εν προκειμένω, η σύγκριση με τη Φώφη της ΠΑΣΟΚάρας, η οποία σε ένα πρόσφατο τιτίβισμά της έγραψε ότι το ΠΑΣΟΚ στηρίχθηκε, στα χρόνια της εξουσίας του, από τον λαό –τις ανάγκες του οποίου αφουγκραζόταν, όπως γνωρίζουμε– και όχι από τις εφημερίδες...) Αυτά τα συγκεκριμένα στοιχεία της ομιλίας Μητσοτάκη είναι από εκείνα που θα έπρεπε να αναδείξει περισσότερο η Ν.Δ. με τον καθημερινό πο- λιτικό λόγο της. Εννοώ τις δυσάρεστες αλήθειες, που ακόμη δεν τολμά να παραδεχθεί το πολιτικό σύστημα, μαζί όμως με προτάσεις και κατευθύνσεις για τις αλλαγές που είναι ανάγκη να γίνουν.
Η σταθερή υπεροχή του Μητσοτάκη στη Βουλή και η επιτυχής διεξαγωγή του πολέμου εναντίον της κυβέρνησης είναι απαραίτητα στοιχεία, αλλά δεν αρκούν. Χρειάζεται εξίσου και ο θετικός, ο δημιουργικός λόγος· και για να είναι πειστικός αυτός ο λόγος, για να προκαλεί στον ακροατή το συναίσθημα της αλήθειας, πρέπει να είναι και δυσάρεστος, όταν πρέπει και εκεί που πρέπει. Για να το προσωποποιήσω, η Ν.Δ. χρειάζεται τόσο τον Κυριάκο της Βουλής όσο και τον Κυριάκο της προεκλογικής εκστρατείας, με τον ήπιο και συγχρόνως τολμηρό, μεταρρυθμιστικό λόγο. Διότι πρέπει, κατ’ αρχάς, να κάνεις τον κόσμο να συνειδητοποιήσει ότι πρέπει να σωθεί, συγχρόνως όμως πρέπει να του προσφέρεις και τη σωτηρία.
Είναι πια καιρός για να αρχίσουν να εμφανίζονται συγκεκριμένες προτάσεις από τη Ν.Δ., ώστε από το σύνολό τους να προβάλει καθαρά η κατεύθυνση προς περισσότερη οικονομική ελευθερία, υποχώρηση του κράτους, κατάργηση περιττών διαδικασιών στο Δημόσιο και των αντίστοιχων υπηρεσιών. Αν πράγματι οι ψηφοφόροι δίνουν προτεραιότητα στην επικράτηση της αξιοκρατίας, τότε μπορεί η Ν.Δ. να αλλάξει το πολιτικό κλίμα στη χώρα προς φιλελεύθερη κατεύθυνση. Δεν είναι εύκολο, αλλά δεν είναι αδύνατο. Το πέτυχε, λ.χ., ο Κιθ Τζόζεφ (Βρετανός πολιτικός με μεγάλη επιρροή στην εποχή του), με μια σειρά ομιλιών του το 1974-75. Ομιλιών, βέβαια, οι οποίες έγιναν σε Βρετανούς, όχι σε Ελληνες…