Η επινόηση της ισλαμοφοβίας
Ρ « ατσιστής», «ξενόφοβος», «ισλαμόφοβος» και, τέλος, «καθαρευουσιάνος», «αρχαιολάτρης» είναι μερικές μόνον από τις ιδιότητες που κοσμούν την προσωπική μου συλλογή. Επιθετικοί προσδιορισμοί που έχουν δωρίσει στο ονοματεπώνυμό μου διάφοροι σχολιαστές της αρθρογραφίας μου και η αγνώστου ταυτότητας πανίδα που περιφέρεται στον βαθύ ωκεανό του Διαδικτύου. Σκέφτομαι, δε, πολλές φορές ότι τόσες ιδιότητες μαζεμένες δεν μου φτάνει μια ζωή για να τις αναπτύξω. Ειδικά όταν ορισμένες απ’ αυτές είναι βαθιά ριζωμένες μέσα μου και δεν είναι απλώς προϊόντα της ωριμότητας ή της συγκυρίας. Προχθές μόλις, η σύζυγός μου, αφού επισκέφθηκε την έκθεση για τη δεκαετία του ογδόντα στην Τεχνόπολη, στο Γκάζι, φωτογράφισε το κύριο άρθρο που είχα γράψει στο πρώτο τεύχος του περιοδικού «Το Τέταρτο», το 1985. Εκεί εξηγούσα για ποιους λόγους είχαμε επιλέξει για την έκδοση τον ιστορικό τονισμό. Ερώτηση: «Μα δεν βαρέθηκες να υποστηρίζεις τα ίδια και τα ίδια;». Απάντηση: «Οχι. Κρίνοντας δε από τις αντιδράσεις που προκαλώ, μάλλον θα συνεχίσω όσο μπορώ ακόμη να γράφω».
Ενα τμήμα της δυτικής διανόησης, διόλου αμελητέο, αποκαλεί το Ισλάμ «θρησκεία των καταπιεσμένων». Η ερώτηση είναι απλή. Αν το Ισλάμ είναι η θρησκεία των καταπιεσμένων, τότε ποιοι παίζουν τον ρόλο των καταπιεστών; Ή μάλλον ποια είναι η «θρησκεία των καταπιεστών»; Σίγουρα δεν είναι ούτε ο Ινδουισμός ούτε ο Ταοϊσμός. Είναι οι άλλοι δύο μονοθεϊσμοί, τους οποίους το Ισλάμ αντιμετωπίζει ως εχθρούς. Είναι ο Ιουδαϊσμός και ο Χριστιανισμός. Ο μεν βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, λόγω Ισραήλ, ο δε αποτελεί κατά κάποιον τρόπο τον μεγάλο αντίπαλο των καταπιεσμένων. Σε χριστιανικό περιβάλλον αναπτύχθηκαν οι εκκοσμικευμένες κοινωνίες της σύγχρονης εποχής, μια πρώτης τάξεως απόδειξη της αγαστής σχέσης που έχουν οι χριστιανοί με τους άπιστους. Οι εκκοσμικευμένες κοινωνίες και η σκέψη που παράγουν έχουν ένα πλεονέκτημα διανοητικό, το οποίο όμως μπορεί να αποτελέσει μειονέκτημα σε ενδεχόμενη πολιτισμική σύγκρουση: είναι η αμφισβήτηση. Αμφισβήτηση ακόμη και των ίδιων τους των αξιών. Είναι το μεγάλο κληροδότημα των Ελλήνων στον δυτικό κόσμο.
Η αμφισβήτηση όμως των κοινωνικών δομών και της ιεραρχίας που αυτές συνεπάγονται είναι προϊόν της σύγχρονης Ευρώπης. Στην κλασική Αθήνα, όπου ανθούσε η πολιτική σκέψη, και η κριτική, η αμφισβήτηση της κοινωνικής ιεραρχίας, και η ανατροπή της ήταν απαγορευμένες. Οι πρωτεργάτες της πολιτειακής μεταβολής του 411 π.Χ. καταδικάστηκαν να πιουν το κώνειο. Ο ρήτορας Αντιφών ατιμάσθηκε ώς τη δεύτερη γενιά. Η κωμωδία ήταν ελεύθερη να πει τα πάντα. Ο Αριστοφάνης όμως δεν είχε δικαίωμα να καταφερθεί κατά των δημοκρατικών θεσμών. Είναι η μεγάλη διαφορά της κλασικής δημοκρατίας από τη σύγχρονη: στη σύγχρονη δημοκρατία το μεγάλο ρήγμα που όριζε τις συγκρούσεις ήταν η ανατροπή της κοινωνικής ιεραρχίας και των θεσμών της. Ο μαρξισμός κατασκεύασε ένα θεωρητικό υπόβαθρο για να υποστηρίξει ότι όλη η Ιστορία είναι μια πάλη ανάμεσα στους καταπιεσμένους με τους καταπιεστές τους ή, στην απλή μαρξιστική, ανάμεσα στους προλετάριους και τους καπιταλιστές. Το θεωρητικό μοντέλο έγινε θεολογία όταν, αποτυγχάνοντας στην εφαρμογή του οχυρώθηκε σε μια υπόσχεση μιας μέλλουσας ζωής που στηριζόταν στις προφητείες των βιβλίων.
Κάπου έπρεπε επειγόντως να βρεθούν προλετάριοι. Δεν είναι δυνατόν τα βιβλία να πέφτουν έξω. Και βρέθηκαν στους καταπιεσμένους πληθυσμούς που ασπάζονταν το Ισλάμ. Από εκεί και πέρα η απόσταση που χώριζε τον «οριενταλισμό», τη δυτική κατά Σαΐντ αντιμετώπιση του αραβικού κόσμου, από την ισλαμοφοβία ήταν μικρή. Στον σύγχρονο δημόσιο λόγο η κατηγορία για «ισλαμοφοβία» έχει αντικαταστήσει την παλιά καλή κατηγορία περί «αντικομμουνισμού». Με τα παρελκόμενα εννοείται: την ξενοφοβία, τον ρατσισμό και τον πανταχού παρόντα συντηρητισμό.
Οταν υποστηρίζεις ότι το ρήγμα ανάμεσα στην Ευρώπη και στο Ισλάμ δεν είναι οικονομικό, αλλά πολιτισμικό, είσαι ισλαμόφοβος. Οταν
Το μεγάλο κληροδότημα των Ελλήνων στον δυτικό κόσμο είναι η αμφισβήτηση. Αμφισβήτηση ακόμη και των ίδιων τους των αξιών.
τολμάς να πεις ότι εξαιτίας αυτού, το μοντέλο της πολυπολιτισμικής κοινωνίας είναι προβληματικό, και ας το βλέπεις κάθε μέρα πια, είσαι ισλαμόφοβος. Οταν αναρωτιέσαι για ποιους λόγους η λεγόμενη αναγέννηση του Ισλάμ σταματάει στην Κόρδοβα του Αβερρόη τον 12ο αιώνα, πάλι ισλαμόφοβος είσαι. Οταν πάλι ψάχνεις για ποιον λόγο στην επικράτεια του Ισλάμ δεν μπόρεσε ποτέ να ευδοκιμήσει αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως δημοκρατία, εκτός του ότι είσαι ισλαμόφοβος, σου λένε «και σιγά τις δημοκρατίες σας». Ο,τι θα σου έλεγε στη δεκαετία του τριάντα ακόμη και το πιο αγράμματο μέλος της Γ΄ Διεθνούς.
Για να εξηγούμαι. Το διάταγμα του Τραμπ για απαγόρευση εισόδου στις ΗΠΑ πολιτών έξι μουσουλμανικών χωρών το βρίσκω απαράδεκτο. Είναι μια θεατρική χειρονομία αντάξια του κακόγουστου θεάματος που προσφέρει ο νέος πρόεδρος – εξαιρώ πάντα τη Μελάνια. Τα πολιτισμικά προβλήματα δεν αντιμετωπίζονται με διοικητικά μέτρα. Απόδειξη η Τουρκία. Η βίαιη κεμαλική εκκοσμίκευση μερικές δεκαετίες μετά προκαλεί το αντιμάμαλο ενός βίαιου εξισλαμισμού από τον Ερντογάν. Βολική η επινόηση της ισλαμοφοβίας. Κατάλληλη διά πάσαν νόσον, κυρίως διά την νόσον που ενοχλεί περισσότερο τα αντισώματα της προοδευτικής κοινωνίας, τη νόσο της σκέψης. Με τα μαρξιστικά μοντέλα του 19ου παλεύουν να εξηγήσουν τον 21ο αιώνα.
Οι συγκρούσεις της εποχής μας είναι πολιτισμικές. Και εκεί η Ελλάδα θα πρέπει να διαλέξει στρατόπεδο και ρόλο. Παίζει θα μου πείτε τον «Καλό στρατιώτη Σβέικ», που τρέχει πίσω από την καντίνα μπας και του δώσουν λίγη σούπα.