«Σφάλμα κι αν είναι ο θάνατος...»
Από την προγεννητική άβυσσο στη μεταθανάτια με ενδιάμεση στάση την ανθρώπινη προσπάθεια.
Είναι Κυριακή απόγευμα και ο κύριος Γκρι περιφέρεται στο Ωδείον Αθηνών για την έκθεση «Η υπέρβαση της Αβυσσος» του ΝΕΟΝ (επιμέλεια: Δημήτρης Παλαιοκρασσάς, Μαρία Μαραγκού). Είναι η τελευταία ημέρα και πολύς κόσμος έσπευσε για να προλάβει.
Είχε ακούσει για την έκθεση, είχε διαβάσει και το ωραίο κείμενο της Μάρως Βασιλειάδου την περασμένη Κυριακή σε τούτο το ένθετο για ένα από αυτά τα εκθέματα, τη βιντεοεγκατάσταση «Threshold to the Kingdom» του Βρετανού Mark Wallinger, οπότε δεν ήθελε να τη χάσει.
Η έκθεση τον αντέμειψε. «Δικαίως η κ. Βασιλειάδου στάθηκε στο εκπληκτικό έργο του Wallinger, που ήταν με έναν αποστασιοποιημένο τρόπο αφάνταστα συγκινητικό», μου γράφει τώρα ο κύριος Γκρι. Επιπλέον, αυτό που τον κέντρισε, πέρα από άλλα επιμέρους εκθέματα, ήταν ο αφηγηματικός ιστός που τη διέκρινε: από την προγεννητική άβυσσο στη μεταθανάτια με ενδιάμεσες στάσεις την ανθρώπινη προσπάθεια, τον αγώνα, τη δημιουργία, την αποξένωση, τη σύγκρουση, τις σχέσεις, την αγάπη.
Στο Δωμάτιο 6, ο κύριος Γκρι στάθηκε στην ηχητική εγκατάσταση «Passage Through The Abyss» των Γιώργου Κουμεντάκη και Σταύρου Γασπαράτου, έργο που δεν το ακούς ακριβώς όσο γίνεσαι μέρος του, κάτοικός του. Στο Δωμάτιο 4 χάζεψε τα δύο επιβλητικά «βουνά-πουδεν-σμίγουν» από ξυρισμένο βελούδο: η σχέση που ποτέ δεν γίνεται σχέση τελικώς, στο έργο «Ευτυχισμένες μέρες» της Μάρως Μιχαλακάκου (φωτ.).
«Υπάρχει ένα ερωτικό στοιχείο που υφέρπει σε διάφορα σημεία της έκθεσης, στο οργιαστικό μα και γεμάτο πληγές Δωμάτιο 1 (Γέννηση/Τραύμα) αλλά και στο πιο πένθιμο Δωμάτιο 5 (Επιστροφή στην Αβυσ- σο), όπου η Jenny Holzer στήνει ένα ταφικό μνημείο με εγχάρακτο επάνω του ένα κείμενο για την ερωτική ηδονή ή, αλλιώς, αυτό που έλεγε σε ένα ποίημά του ο Νίκος Καρούζος: “Σφάλμα κι αν είναι ο θάνατος τον αφανίζει άξαφνα η στύση”. Από τον οργασμό έρχεσαι στη ζωή όμως, τι παράξενο, ο οργασμός δεν έχει μια υποψία θανάτου; Ο οργασμός δεν είναι ένα είδος έκστασης, κάτι που σε βγάζει εκτός-της-στάσης σου, εκτός χρόνου, εκτός εαυτού δηλαδή; Και τι σε βγάζει απόλυτα και κατηγορηματικά “εκτός εαυτού” παρά ο θάνατος; Ισως γι’ αυτό λένε πως κάποιοι άνθρωποι υποφέρουν από ανηδονία, επειδή κατά βάθος φοβούνται παθολογικά τον θάνατο. Υποθέτω πως το παραμικρό άφημα γι’ αυτούς τους ανθρώπους συ- νιστά τρόμο θανάτου. Γι’ αυτό και δεν κοιμούνται καλά· ο ύπνος, μυθολογικός αδελφός του θανάτου, ένα άλλο χάσιμο του εαυτού».
Παρατηρώντας την άτιτλη, σαν ανάθεμα, βαλίτσα του Αλέξη Ακριθάκη, τα ορφανά, ξεθωριασμένα υποδήματα της Doris Salcedo («Atrabiliarios») στο Δωμάτιο 5, υπό τους υποβλητικούς ήχους του Miserere του Αλέγκρι (ηχητική υπόκρουση στο βίντεο του Wallinger από το Χίθροου, με τις αφίξεις «σε έναν άλλο κόσμο»), ο κύριος Γκρι αναστενάζει με ανακούφιση: αν δεν ένιωθε υγιής στο σώμα, δύσκολα θα έκανε τις παραπάνω σκέψεις. «Αυτές είναι οι πολυτέλειες που μας δίνει η υγεία μάλλον», παραδέχεται, «την ευτυχή ψευδαίσθηση ότι απέχεις έτη φωτός από τη φθορά, από τη θνητότητα».