Στ. Αλεξίου και Γ. Σεφέρης βιβλιογραφούμενοι
Ποικιλότροπες μελέτες για τους μεγάλους δημιουργούς
ΛAΜΠΗΣ ΚΑΨΕΤAΚΗΣ Σαν πρώτα… Κριτικά-βιβλιογραφικά για το έργο Στυλιανού Αλεξίου - Μάρθας Αποσκίτη σελ. 404 ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ Βιβλιογραφία Γιώργου Σεφέρη (1922-2016) εκδ. Ιδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, σελ. 600 Ενδέχεται να πρόκειται για διαστροφή, αλλά οφείλω να την ομολογήσω: αισθάνομαι μεγάλη τέρψη όταν περιδιαβάζω σε βιβλιογραφίες που έχουν συνταχθεί από βιβλιογράφους σαν τον Λάμπη Καψετάκη και τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο, οι οποίοι συνδυάζουν τις ιδιότητες του ποιητή, του δοκιμιογράφου, του κριτικού. Εξομολογούμαι επίσης ότι στα φοιτητικά μου χρόνια, επηρεασμένος από την καταφορά του Γιάννη Αποστολάκη κατά των βιβλιογράφων και από τον φόβο, καθόλου φανταστικό, ότι θα κοπώ στις τμηματικές εξετάσεις, αποστρεφόμουν τις βιβλιογραφίες εξαιτίας της αδυναμίας μου ν’ αποστηθίσω ονόματα, τίτλους και χρονολογίες βιβλίων που δεν είχα διαβάσει ή καν πιάσει. Συμφιλιώθηκα πλήρως μαζί τους χάρη στην παπαδιαμαντική βιβλιογραφία του Γ. Κ. Κατσίμπαλη, κι ας μην ήταν ο μαγκουροφόρος του Μα- ρουσιού ποιητής ή δοκιμιογράφος.
Ο Λάμπρος Καψετάκης, συμπατριώτης του κρητικού –και κριτικού– ζεύγους Στυλιανού Αλεξίου και Μάρθας Αποσκίτη, φιλόλογος και αυτός, ανέλαβε τον επίμοχθο και ευεργετικόν άθλο να καταρτίσει τη βιβλιογραφία τους και τον περάτωσε. Επιπλέον, γνώστης καλός του τόπου του και του διφυούς έργου του Στυλιανού Αλεξίου, αρχαιολογικού και φιλολογικού, αποφάσισε να συμπεριλάβει στον τόμο και τα μελετήματα που συνέταξε για το ζεύγος. Παραθέτω μερικούς τίτλους: «Ο Σολωμός του Αλεξίου», «Η σκέψη του πρόσφυγα», «Παρατηρήσεις στην εργογραφία Στυλιανού Αλεξίου και Μάρθας Αποσκίτη», «Η αστραπή ενός ολόκληρου τόμου».
(Καθώς αντιγράφω τους τίτλους, συλλογιέμαι πως τρεις από τους εξέχοντες νεοελληνιστές και κριτικούς εκδότες κειμένων ξεκίνησαν από την Αρχαιολογία: Στέφανος Ξανθουδίδης, Κρητικός και αυτός, Λίνος Πολίτης και Στυλιανός Αλεξίου. Καλή συζυγία, σχεδόν ηδίστη, Φιλολογίας και Αρχαιολογίας.)
Εξαιρετικά φιλόκαλη έκδοση, τυπωμένη στην Κρήτη, ένα βιβλίοκέντημα, και συνιστώ να διαβαστεί προσεκτικά ο κολοφώνας του. Περιττεύει εντελώς κάθε κρίση για τον τρόπο με τον οποίο έχουν συνταχθεί τα λήμματα της βιβλιογραφίας. Εχει ήδη σημειωθεί αλλού: «Εργο υιικό, για ένα εξαιρετικά αγαπημένο αν- δρόγυνο, που δεν απόκτησε φυσικά τέκνα αλλά είχε πολλούς θετούς γιους και κόρες, γαλουχημένους με την ά-φθονη φιλολογική σοφία του ζευγαριού. Ενας ιδιαίτερα δεκτικός αυτού του πλούτου ο Λάμπης Καψετάκης». Ο βιβλιογράφος έχει ήδη ανταποδώσει τη δωρεά. Εργο σωστικό
Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος είναι πολύ γνωστός δοκιμιογράφος, κριτικός, ποιητής, όχι όμως φιλόλογος αλλά νομικός. Οι σπουδές στη Νομική δεν τον εμπόδισαν να συντάξει πολλές βιβλιογραφίες και να είναι ο ανανεωτής εν πολλοίς αυτού του φιλολογικού κλάδου. Υπενθυμίζω την υποδειγματική και εικονογραφημένη «Βιβλιογραφία Κ. Π. Καβάφη (1886-2000)», έκδοση του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, Θεσσαλονίκη 2003, έναν αληθινό μπαχτσέ.
Για τον Σεφέρη η πρώτη βιβλιογραφική συγκομιδή οφείλεται στον Γ. Κ. Κατσίμπαλη (στον τόμο «Για τον Σεφέρη», 1961) και η δεύτερη, δηλαδή η «Εργογραφία Σεφέρη (1931-1979), Βιβλιογραφική δοκιμή», Ε.Λ.Ι.Α., 1979, στον Δ. Δασκαλόπουλο. Οπως η παπαδιαμαντική βιβλιογραφία του Κατσίμπαλη διαφέρει από τη σεφερική του, γιατί τα χρόνια μεταδιδάσκουν, παρόμοια η «Εργογραφία Σεφέρη» του Δ. Δ. πάει πιο πέρα από την εργασία του Κατσίμπαλη. Ο Δ. Δ., λόγου χάρη, προσθέτει συχνά «Υπομνήματα» ιδιαιτέρως διαφωτιστικά. Αυτό το άπλωμα μοιραία περιορίζεται στην πρόσφατη «Βιβλιογραφία Γιώργου Σεφέρη (1922-2016)», τυπωμένη τον περυσινό Δεκέμβριο. Η έκδοση αριθμεί 600 σελίδες, οι καιροί είναι δύσκολοι, και τα «Υπομνήματα», οι παρεκβολές*, οι φωτογραφίες, θα επιβάρυναν το βιβλίο. Εννοείται ότι η απουσία τους δεν ακυρώνει ούτε κατ’ ελάχιστον τη βιβλιογραφική του εγκυρότητα και πληρότητα.
Οι βιβλιογραφίες που μνημόνευσα μου θυμίζουν τον ζήλο και τη φιλοπονία των φιλολόγων στα ελληνιστικά και βυζαντινά χρόνια: ποικιλότροπη και επίμονη μελέτη των μεγάλων ποιητών και συγγραφέων. Εργο σωστικό και για τούτο πολύτιμο. Τέτοιες παρεκβολές συναντά κανείς στη βιβλιογραφία του για τον Ζήσιμο Λορεντζάτο.