Μία προοδευτική συμμαχία για τη διάσωση της Ευρώπης
Οπρόεδρος Γιούνκερ έχει δίκιο: η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι αντιμέτωπη με μια υπαρξιακή κρίση. Πρέπει να επιλέξουμε σε ποια Ευρώπη και σε ποιον κόσμο θέλουμε να ζήσουμε. Ενα πράγμα είναι σαφές: η παρούσα κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί. Οι λόγοι που κρύβονται πίσω από την απογοήτευση των Ευρωπαίων πολιτών από το πολιτικό κατεστημένο είναι απλοί και ξεκάθαροι: η διάβρωση της μεσαίας τάξης, η αποσάθρωση του κράτους πρόνοιας, η έκρηξη των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων. Το Brexit ήταν μια ισχυρή προειδοποίηση, αναφορικά με τα μη ισόρροπα οφέλη της παγκοσμιοποίησης στις κοινωνίες μας, που αποξένωσαν μεγάλο μερίδιο των ψηφοφόρων μας.
Θα ήταν υποκριτικό να αποδώσει κανείς την έλλειψη εμπιστοσύνης και τη δυσπιστία στο ευρωπαϊκό σχέδιο μόνο στις αρνητικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης. Εξάλλου, η παγκοσμιοποίηση δεν είναι ένα φυσικό φαινόμενο. Η παγκοσμιοποίηση είναι ένα σύνολο οικονομικών, πολιτικών και κοινωνικών διεργασιών που μπορεί να αντιμετωπιστεί με διαφορετικά μείγματα πολιτικής. Ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι μονόδρομος.
Οφείλουμε να το παραδεχτούμε: η ευρωπαϊκή απάντηση στην κρίση δεν ήταν αυτή που έπρεπε. Αποδυνάμωσε το κράτος πρόνοιας, άφησε απροστάτευτους τους πιο ευάλωτους πολίτες. Και τούτο δίχως να βελτιώνει τις συνολικές οικονομικές επιδόσεις. Ακριβώς το αντίθετο. Οι πολιτικές λιτότητας στην Ευρώπη παρήγαγαν πολύ χειρότερα αποτελέσματα από τις αντίθετες επεκτατικές του προέδρου Ομπάμα, τόσο υπό όρους οικονομικής ανάπτυξης όσο και από πλευράς δημιουργίας θέσεων εργασίας και κοινωνικής συνοχής.
Η επικείμενη επέτειος των 60 χρόνων από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης που αναμένεται να εορτασθεί με μία Διάσκεψη Κορυφής της Ε.Ε. και τη Διακήρυξη της Ρώμης, τον Μάρτιο, από κοινού με τη δημοσιοποίηση της Λευκής Βίβλου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Μέλλον της Ευρώπης, πρέπει να αποτελέσουν ευκαιρία να αλλάξουμε την πορεία του ευρωπαϊκού σχεδίου. Πρέπει να θυμηθούμε τις θεμελιώδεις αρχές της Ευρώπης, να επιδιώξουμε πολιτικές που να προάγουν την αλληλεγγύη και την πίστη στις κοινές ευρωπαϊκές αξίες μας.
Η πρωτοβουλία του Ελληνα πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα για τη Διάσκεψη των χωρών του Νότου της Ε.Ε. επιδιώκει να συνεισφέρει προς αυτήν την κατεύθυνση. Μετά από δύο επιτυχημένες Διασκέψεις Κορυφής στην Αθήνα και τη Λισσαβώνα (οι επόμενες θα λάβουν χώρα στη Μαδρίτη και τη Λευκωσία), περιγράψαμε τους στρατηγικούς στόχους μας: εφαρμογή πολιτικών που να προωθούν την ανάπτυξη και τις επενδύσεις, να διασφαλίζουν τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να προάγουν τον δημοκρατικό έλεγχο και την ασφάλεια για όλους τους Ευρωπαίους πολίτες.
Πιστεύουμε πως τώρα είναι η ώρα για να εμβαθύνουμε σε αυτές τις πολιτικές, από κοινού με την κοινωνία των πολιτών, τα ευρωπαϊκά συνδικάτα και ορισμένες πολιτικές πρωτοβουλίες όπως η Προοδευτική Ομάδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβου- λίου. Για τον λόγο αυτό η Πορτογαλία διοργάνωσε πρόσφατα ένα σεμινάριο υψηλού επιπέδου με τίτλο «Α Εuro for Growth and Convergence», στο οποίο συμμετείχαν περισσότεροι από 40 υψηλού επιπέδου εμπειρογνώμονες, υπουργοί και διαμορφωτές της κοινής γνώμης.
Υπάρχουν πολλές, καλά στοιχειοθετημένες και καινοτόμες προτάσεις, προς την κατεύθυνση μιας καλύτερης ισορροπίας της οικονομικής και κοινωνικής διάστασης της Ε.Ε. με παράλληλη ενίσχυση του δημοκρατικού ελέγχου της οικονομικής διακυβέρνησης. Για παράδειγμα, ένας νέος Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων, η συμπερίληψη κοινωνικών στόχων και δεικτών στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, η δημιουργία ενός Eurogroup σε επίπεδο υπουργών Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, ο καθορισμός ενός ευρωπαϊκού ελάχιστου μισθού, ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα κοινωνικής ασφάλισης κατά της ανεργίας, η αναδιαμόρφωση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, καθώς και η αμεσότερη ανάμειξη του Ευρωκοινοβουλίου και των εθνικών κοινοβουλίων στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο.
Η ασφάλεια, τόσο η εσωτερική όσο και η εξωτερική διάστασή της, η ενίσχυση της στρατηγικής αυτονομίας της Ε.Ε., πρέπει επίσης να παραμείνει υψηλή προτεραιότητα. Η Ε.Ε. πρέπει να αποτελέσει έναν αξιόπιστο παράγοντα ασφαλείας στην άμεση και ευρύτερη γειτονία μας, καθώς και να υπερασπισθεί την ευημερία και την ασφάλεια των πολιτών μας.
Φυσικά, η ασφάλεια συνδέεται με το μεταναστευτικό. Ωστόσο, παρά τις τεράστιες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ε.Ε. στην παρούσα φάση, δεν μπορεί να τεθεί σε αμφισβήτηση μία από τις κύριες κατακτήσεις της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης: ο χώρος Σένγκεν και η ελεύθερη δια- κίνηση προσώπων. Η αναθεώρηση του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου πρέπει να εμπνέεται από τις αρχές της ευθύνης και της αλληλεγγύης και να αποσκοπεί σε μεγαλύτερη συνοχή και σύγκλιση με τα κράτη πρώτης γραμμής.
Σύμφωνα με τις αποφάσεις που υιοθέτησε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου 2016, οι μετεγκαταστάσεις που τότε αποφασίστηκαν πρέπει να συνεχιστούν και να εντατικοποιηθούν μέχρι τον Σεπτέμβριο 2017. Πρέπει, επίσης, να σχεδιαστεί μια Κοινή Ευρωπαϊκή Πολιτική Επιστροφών, με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα. Επιπροσθέτως, πρέπει να επισπευσθεί η στελέχωση του FRONTEX, του EASO και των λοιπών μηχανισμών της Ε.Ε. που υποστηρίζουν τα συστήματα υποδοχής και ασύλου των χωρών πρώτης γραμμής, ώστε να επιτύχουν το επιδιωκόμενο επίπεδο λειτουργίας.
Τώρα είναι η στιγμή να λάβουμε τολμηρές αποφάσεις. Η αναβίωση ενός αντιδραστικού εθνικισμού θα ξυπνήσει πάλι μαύρες ημέρες στην ήπειρό μας. Μια ενωμένη Ε.Ε. παραμένει η μόνη βιώσιμη επιλογή για μια ασφαλή, ευημερούσα και πιο δυνατή Ευρώπη, σε πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο.
Μια νέα προοδευτική ευρωπαϊκή συμμαχία πρέπει να αδράξει την ευκαιρία, προκειμένου να αναστρέψει την κρίση που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, να αναβιώσει το ευρωπαϊκό όνειρο, φέρνοντας στο προσκήνιο και πάλι τις θεμελιώδεις αρχές της Ε.Ε.: ελευθερία, κοινωνική ευημερία, ισότητα και αλληλεγγύη. Η Ευρώπη ή θα ξαναβρεί το κοινωνικό της πρόσωπο ή δεν θα υπάρχει.
Η ασφάλεια, τόσο η εσωτερική όσο και η εξωτερική διάστασή της, η ενίσχυση της στρατηγικής αυτονομίας της Ε.Ε., πρέπει να παραμείνει υψηλή προτεραιότητα.