Ενας Γερμανός ευεργέτης και το μουσείο του
Η «Κ» στο νέο Μπαρμπερίνι, στο Πότσνταμ, που χρηματοδότησε εξ ολοκλήρου ο Μαικήνας των τεχνών Χάσο Πλάτνερ
δημοσιεύματα έχουν γραφτεί τις τελευταίες εβδομάδες στον γερμανικό Τύπο βασισμένα σε μια σύγκριση: στις 11 Ιανουαρίου, στο Αμβούργο, εγκαινιάστηκε το νέο εντυπωσιακό κτίριο της Φιλαρμονικής, που στοίχισε στους Γερμανούς φορολογουμένους 789 εκατ. ευρώ. Λίγες ημέρες αργότερα, άνοιξε τις πύλες του στο Πότσνταμ το ολοκαίνουργιο και εξίσου εντυπωσιακό μουσείο Μπαρμπερίνι, για το οποίο το κράτος δεν έδωσε ούτε σεντ. Το κόστος επωμίστηκε εξ ολοκλήρου ο Χάσο Πλάτνερ, που κατέχει τη θέση 113 (με περιουσία 10,1 δισ. δολάρια) στη λίστα του περιοδικού Forbes με τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο.
Δεν είναι διόλου παράξενο, λοιπόν, που ο 73χρονος Γερμανός επιχειρηματίας, συνιδρυτής της εταιρείας SAP, του κραταιού ομίλου παραγωγής λογισμικού, είναι αυτή την εποχή ένας από τους πιο δημοφιλείς ανθρώπους στην πατρίδα του. Κάτω από τις φωτογραφίες του, σε εφημερίδες και περιοδικά, θα διαβάσει κανείς λεζάντες όπως «το νέο πρόσωπο της γερμανικής
Η πρώτη έκθεση αποτελείται από 250 πίνακες της θαυμαστής συλλογής του και έργα δανεισμένα από το Ερμιτάζ , την Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσιγκτον και ιδιωτικές συλλογές.
φιλανθρωπίας», «ο Μαικήνας των τεχνών», «ο γενναιόδωρος φιλότεχνος» και άλλα εγκωμιαστικά.
Εφτασα στο Πότσνταμ, πρωτεύουσα του κρατιδίου του Βραδεμβούργου, με το S-Bahn, δηλαδή τον προαστιακό σιδηρόδρομο, ένα παγωμένο κυριακάτικο μεσημέρι· από τον σταθμό της Friedrichstraße (τον πιο κοντινό στο ξενοδοχείο μου) η διαδρομή διήρκεσε περίπου μισή ώρα.
Το κρύο ήταν τσουχτερό και οι διαβάτες στους δρόμους λιγοστοί. Αλλά ο προθάλαμος του Μουσείου Μπαρμπερίνι –που βρίσκεται στο οικοδομικό τετράγωνο της Παλαιάς Αγοράς, αμέσως μετά τη γέφυρα του ποταμού Χάβελ– ήταν γεμάτος κόσμο.
Δικαιωμένη για την προνοητικότητά μου (είχα αγοράσει το εισιτήριο από την Αθήνα μέσω της ιστοσελίδας του μουσείου), πέρασα από τον έλεγχο και μπήκα περιχαρής στο πολύχρωμο... σύμπαν του μεγιστάνα της τεχνολογίας: στην έκθεση με 250 πίνακες της θαυμαστής συλλογής του και έργα δανεισμένα από μεγάλα μουσεία, όπως το Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης και η Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσιγκτον, αλλά και ιδιωτικές συλλογές.
Στις μεγάλες φωτεινές αίθουσες –δεκαεπτά τον αριθμό και καθεμιά με διαφορετικό χρώμα–, στους τοίχους που φτάνουν τα επτά μέτρα σε ύψος, δεν ξέρεις τι να πρωτοθαυμάσεις. Κατ’ αρχάς τους ιμπρεσιονιστές: Γκιστάβ Καγεμπότ και Καμίλ Πισαρό, Αλφρεντ Σίσλεϊ και Πιερ-Ογκίστ Ρενουάρ. Αλλά και 41 σπάνιους πίνακες του Κλοντ Μονέ, αδιαφιλονίκητου πρωταγωνιστή της έκθεσης. Κοσμοσυρροή μπροστά στο «Δεμάτι από στάχυα, χιόνι, φως του ήλιου» του 1891 – ο Γάλλος ζωγράφος δεν αγαπούσε, τελικά, μόνο τα νούφαρα!
Και δεύτερη έκθεση
Αλλά οι εκπλήξεις δεν σταματούν εδώ: παράλληλα με την έκθεση «Impressionism: The Art of Landscape», στο Μουσείο Μπαρμπερίνι φιλοξενείται άλλη μία, με τίτλο «Modern Art Classics». Μαξ Λίμπερμαν και Βασίλι Καντίνσκι, Εντβαρτ Μουνκ και Αντι Γουόρχολ, Ρουφίνο Ταμάγιο και Τζόαν Μίτσελ. Είχα διαβάσει πως αγαπημένος πίνακας του Χάσο Πλάτνερ είναι τα «Παιδιά που παίζουν με τη φωτιά» του Ρουφίνο Ταμάγιο (1899-1991), Μεξικανού ζωγράφου τον οποίο ο Πλάτνερ θεωρεί ισάξιο του Πικάσο. Εσπευσα να τον δω από κον- τά. Δεν ξέρω κατά πόσο έχει νόημα η σύγκριση με τον Πικάσο, όμως το έργο είναι πράγματι συγκλονιστικό· δεν μπορείς να τραβήξεις τα μάτια σου από πάνω του.
Το ίδιο συμβαίνει και με τα «Κορίτσια στη γέφυρα» του Εντβαρτ Μουνκ (πρόσφατο απόκτημα του συλλέκτη, αγοράστηκε σε δημοπρασία του οίκου Sotheby’s της Νέας Υόρκης έναντι 55 εκατ. δο- λαρίων) και τον «Λευκό ήχο» του Βασίλι Καντίνσκι. Στα τέλη της περασμένης δεκαετίας ο Χάσο Πλάτνερ έμαθε ότι πωλείται το πάλαι ποτέ Παλάτι Μπαρμπερίνι, για να γίνει ξενοδοχείο.
Τουλάχιστον, ό,τι είχε απομείνει από αυτό, αφού το κτίριο, αριστούργημα της πρώιμης μπαρόκ αρχιτεκτονικής, χτισμένο το 1772 από τον Φρειδερίκο τον Μέγα ως «αδελφάκι» του ομώνυμου Παλάτσο της Ρώμης, είχε καταστραφεί από τους βομβαρδισμούς των Συμμάχων στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Αποφάσισε να το αγοράσει ο ίδιος για να στεγάσει τη συλλογή του.
Την ανακατασκευή που ξεκίνησε το 2013 ανέλαβε ο Βερολινέζος αρχιτέκτονας Τόμας Αλμπρεχτ. Τα έργα διήρκεσαν τρία χρόνια και το νέο Μπαρμπερίνι δεν έχει σε τίποτα να ζηλέψει από την αίγλη του παρελθόντος.
«Οι πίνακες δείχνουν πιο όμορφοι εδώ, παρά στους τοίχους του σπιτιού μου. Η τέχνη ανήκει στον κόσμο, δεν μπορεί να μένει κρυμμένη σε κάποιο θησαυροφυλάκιο...», είπε ο ίδιος ο Πλάτνερ στα εγκαίνια, τα οποία τίμησαν με την παρουσία τους, μεταξύ άλλων, η καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ (δήλωσε ότι το Μπαρμπερίνι είναι τόσο όμορφο που της έκοψε την ανάσα!) και ο ιδρυτής της Microsoft Μπιλ Γκέιτς.
Ο καιρός δεν ευνοούσε έναν περίπατο στους φροντισμένους κήπους του μουσείου. Βγήκα όμως στον πίσω περίβολο, που γειτνιάζει με το ποτάμι, για να περιεργαστώ το υπερμέγεθες γλυπτό από μπρούντζο διά χειρός Βόλφγκανγκ Ματχόιερ (1927-2004). «Το βήμα του αιώνα» ζυγίζει 700 κιλά και στέκει με την πλάτη γυρισμένη προς το κτίριο. Φρουρός, λες, του Μπαρμπερίνι και της πολύτιμης συλλογής του...