Το παγόβουνο του Χέμινγουεϊ
Λέγεται πως ο Ερνεστ Χέμινγουεϊ διεκδικεί την πατρότητα ενός από τα πιο σύντομα διηγήματα που γράφτηκαν ποτέ: «Προς πώληση: μωρουδιακά παπούτσια, αφόρετα» (For sale: baby shoes, never worn). Μόλις έξι λέξεις στο πρωτότυπο.
«Δεν είναι επιβεβαιωμένο ότι το έγραψε ο Χέμινγουεϊ», επιμένει ο κύριος Γκρι, ο οποίος έχει εντρυφήσει στα πεζά αυτού του πληθωρικού στον χαρακτήρα («θα πρέπει να ήταν ένας αντιπαθητικός εγωιστής», λέει) μα ασκητικού στη γραφή «Χεμ». «Βιογράφοι και μελετητές δεν εντόπισαν πουθενά κάποιο σχετικό αρχείο», τονίζει. Κι ωστόσο, το παραπάνω flash fiction παραμένει άρρηκτα συνδεδεμένο με αυτόν τον μετρ της υπαινικτικής, στακάτο πεζογραφίας, τη γεμάτη παύσεις και υπόγεια ένταση.
Η αλήθεια είναι ότι θα μπορούσε κάλλιστα να προέρχεται από τον «Χεμ». Η δύναμη του υπαινιγμού είναι σχεδόν σοκαριστική: παπουτσάκια μωρού που πωλούνται αφόρετα –και ως εικόνα και μόνον είναι έμπλεος απουσίας, ή –ακόμα χειρότερα– απώλειας. Τα παπουτσάκια προορίζονταν για ένα βρέφος που δεν ήρθε ποτέ τελικώς (απουσία) ή ανήκαν σε ένα βρέφος που δεν πρόφτασε καν να τα φορέσει (απώλεια); Η «αγγελία» που αποδίδεται στον Χέμινγουεϊ είναι μια ημιτελής ιστορία που όμως στοιχειώνει τον αναγνώστη με την αφηγηματική της πληρότητα. Αν μη τι άλλο, «ένας συγγραφέας οφείλει να έχει γερή αίσθηση του χαμού», όπως έλεγε ένας άλλος μετρ της ελλειπτικής αφήγησης, ο Ρέιμοντ Κάρβερ.
Ο Χέμινγουεϊ επαναλάμβανε συχνά ότι το γράψιμο μιας ιστορίας είναι όπως το παγόβουνο: μπορείς να διακρίνεις την κορυφή του – μα πόσος όγκος κρύβεται κάτω απ’ το νερό; «Υποθέτω ότι ο συγγραφέας παίζει τον ρόλο της θάλασσας που κρύβει επιμελώς αυτόν τον όγκο», λέει ο κύριος Γκρι, προσθέτοντας: «Ο Χέμινγουεϊ το κάνει με τέτοιο τρόπο ώστε ο αναγνώστης να έχει διαρκώς επίγνωση όλου αυτού του κρυμμένου όγκου. Είναι μια ιδέα που γοητεύει και τρομάζει μαζί. Οπως στην “αγγελία” με τα ορφανά παπουτσάκια: τι τρομερά πράγματα, πόσο ανομολόγητο πόνο μπορεί να κρύβει αυτό το μικροσκοπικό στόρι».
Στη συλλογή διηγημάτων «Στην εποχή μας» (1925), μεταξύ των καθεαυτό διηγημάτων παρεμβάλλονται «φλασιές» ιστοριών. Σε μία από αυτές, αποτυπώνεται η εκτέλεση των «Εξ» στο Γουδί. Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύεται, ο Χέμινγουεϊ δεν ήταν παρών στον τουφεκισμό. Ως ανταποκριτής, πρόλαβε να φτάσει μέχρι τη Θράκη, το 1922. Η ιστορία είναι αυτή: «Εκτέλεσαν τους έξι υπουργούς στις έξι και μισή το πρωί στον τοίχο του νοσοκομείου. Στην αυλή είχαν σχηματιστεί λίμνες με νερό. Το λιθόστρωτο της αυλής ήταν σκεπασμένο με νεκρά φύλλα. Εβρεχε πολύ. Ολα τα παραθυρόφυλλα στο νοσοκομείο ήταν ερμητικά κλειστά. Ενας από τους υπουργούς ήταν άρρωστος με τύφο. Δύο στρατιώτες τον μετέφεραν κάτω και τον έβγαλαν έξω στη βροχή. Προσπάθησαν να τον κρατήσουν όρθιο στον τοίχο, αλλά τα γόνατά του λύγιζαν και καθόταν κάτω, μέσα σε μια λίμνη που είχε σχηματίσει η βροχή. Οι άλλοι πέντε στέκονταν πολύ ήσυχα δίπλα στον τοίχο. Τελικά, ο αξιωματικός είπε στους στρατιώτες ότι δεν υπήρχε λόγος να προσπαθούν να τον κρατήσουν όρθιο. Οταν έριξαν την πρώτη ριπή, καθόταν μέσα στο νερό με το κεφάλι στα γόνατα».
«Εκτέλεσαν τους έξι υπουργούς στις έξι και μισή το πρωί στον τοίχο του νοσοκομείου».