Φωτογραφίζοντας στο σκοτάδι...
Εικόνες που τράβηξαν άνθρωποι με μερική ή ολική τύφλωση σε ένα νέο λεύκωμα – που εκπλήσσει και συγκινεί
Ο Σλοβένος φιλόσοφος Evgen Bavcar έχασε το ένα του μάτι, έπειτα από τραυματισμό από κλαδί δέντρου, σε ηλικία 13 ετών. Δύο χρόνια μετά, έχασε το άλλο, από πυροκροτητή. Στα 16 του, μαθητής σε σχολείο τυφλών πια, έπιασε για πρώτη φορά στα χέρια του φωτογραφική μηχανή, για να φωτογραφίσει την κοπέλα του. Με το πρώτο «κλικ», ο έρωτας ήταν κεραυνοβόλος. Οχι για την κοπέλα του, για την κάμερα. Εκτοτε, δεν σταμάτησε ποτέ να φωτογραφίζει και δεν τον ενοχλεί, όπως λέει, που δεν μπορεί να δει ο ίδιος τις εικόνες του. Η πρώτη του έκθεση, το 1987, είχε τεράστια επιτυχία. Το 1999, το ισπανικό περιοδικό Fractal του αφιέρωσε ένα ολόκληρο τεύχος.
O Μεξικανός Aaron Ramos είναι ένας από τους πιο γνωστούς φωτογράφους, με ειδίκευση στις συναυλίες, στην πατρίδα του το Μεξικό. Είναι εκ γενετής τυφλός. «Οταν φωτογραφίζω, χρησιμοποιώ όλες τις άλλες αισθήσεις μου», εξηγεί. «Την ακοή, την αφή, τη γεύση, την όσφρηση. Κάθε φορά που κρατώ την κάμερα, δημιουργείται μια “γραμμή”, ένα νοερό νήμα που ενώνει εμένα και ό,τι φωτογραφίζω. Και μια εικόνα γεννιέται στο μυαλό μου – το νιώθω!»
«Ναι, οι περαστικοί πρέπει να απορούν όταν με βλέπουν στον δρόμο με το μπαστούνι μου, τον σκύλο συνοδό μου και τη φωτογραφική μου μηχανή!», παραδέχεται η Βρετανίδα συγγραφέας Tanvir Bush. «Οταν οι γιατροί, στην εφηβεία μου, μου είπαν ότι σύντομα θα έχανα την όρασή μου, ένιωσα σαν να με έκλεισαν σε μια φρικτή φυλακή. Η φωτογραφία με ελευθέρωσε ξανά!».
Η Bush, o Bavcar και ο Ramos έδωσαν εικόνες τους για το λεύκωμα με τίτλο «The Blind Photographer» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Redstone Press, στη Βρετανία. Δεν είναι οι μόνοι: 150 ήταν οι συμμετοχές ανθρώπων με μερική ή ολική τύφλω- ση από όλο τον κόσμο – από τις ΗΠΑ μέχρι την Ινδία και την Κίνα.
«Το καλύτερο που μπορείς να κάνεις με τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις είναι να τα αντιμετωπίζεις», γράφει στον πρόλογο ο Stevie Wonder. «Και το λεύκωμα “The Blind Photographer” κάνει ακριβώς αυτό: καταρρίπτει τα εμπόδια και δείχνει τι μπορείς να πετύχεις αν γυρίσεις την πλάτη σου σε όσους σε αμφισβητούν και ακολουθήσεις τα όνειρά σου. Τα οράματα δεν τα βλέπεις μόνο με τα μάτια σου αλλά και μέσα από την ψυχή σου...».
Τα θέματα των εικόνων ποικίλλουν: από νεκρές φύσεις μέχρι εικόνες δρόμου και πορτρέτα. Πώς τα επέλεξαν άνθρωποι που είτε από το περιβάλλον τους ξεχωρίζουν μόνο τα περιγράμματα είτε ζουν στο απόλυτο σκοτάδι; Πώς κατάφεραν να τα «δουν» μέσα από τον φωτογραφικό φακό; «Δεν χρειάζεται να βλέπω», απαντά η Bush. «Η φωτογραφική μηχανή έχει πια γίνει προέκταση του εαυτού μου. Αντιδρώ αστραπιαία στα εξωτερικά ερεθίσματα – σχεδόν όπως κάνουν οι παπαράτσι!».
Κάποιοι επέλεξαν έναν βοηθό, φίλο ή συγγενή τους, για ευνόητους λόγους. Κάποιοι άλλοι ακολούθησαν απλώς το ένστικτό τους και βασίστηκαν, όπως ο Ramos, στις υπόλοιπες αισθήσεις τους. Μερικοί είχαν τη βοήθεια της τεχνολογίας: το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας έφτιαξε μια πρωτοποριακή εφαρμογή για κάμερα «έξυπνων» τηλεφώνων, μέσω της οποίας ο χρήστης ακούει συγκεκριμένες οδηγίες κατά τη διάρκεια της φωτογράφισης – όπως, για παράδειγμα, την απόσταση που έχει από το αντικείμενο που θέλει να φωτογραφίσει ή πόσα πρόσωπα έχει συμπεριλάβει μέσα στο «κάδρο» του.
Δεν αρκεί η όραση
Το πρότζεκτ πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την μεξικανική οργάνωση «Ojos Que Sienten» (σημαίνει «Μάτια Που Αισθάνονται»), η οποία στόχο έχει να ενθαρρύνει τυφλούς ανθρώπους να «συνδεθούν» με τον κόσμο των μη τυφλών, μέσα από τη φωτογραφία. «Οταν ξεκινήσαμε, πριν από δέκα χρόνια, μας αποκαλούσαν τρελούς. Σήμερα, με αυτό το λεύκωμα αποδεικνύουμε ότι η όραση δεν αρκεί για να “παράξεις” μια καλή φωτογραφία. Η σκέψη, το συναίσθημα, η διαίσθηση, το να θέλεις να αφηγηθείς μια ιστορία είναι πιο σημαντικά από το να βλέπεις αυτό που θα απαθανατίσεις», τονίζει η Gina Badenoch, μία από τους ιδρυτές της οργάνωσης.
Στην έκδοση περιλαμβάνεται και δείγμα της δουλειάς του Μεξικανού Gerardo Nigenda, που έχασε την όρασή του σε ηλικία 25 ετών και συγκαταλέγεται στους πρωτοπόρους της «τυφλής» φωτογραφίας. Μόνο που ο ίδιος δεν μπορεί να το χαρεί. Εφυγε από τη ζωή το 2010, από επιπλοκές διαβήτη. Οι εκδότες επέλεξαν μερικές από τις ασπρόμαυρες εικόνες προσώπων και σωμάτων που είχε τραβήξει με μια Yashica τσέπης. Αυτές που όταν είχαν πρωτοπαρουσιαστεί, πριν από χρόνια, είχαν χαρακτηριστεί «μικρά οπτικά ερωτικά ποιήματα»...
«Η φωτογραφική μηχανή έχει γίνει προέκταση του εαυτού μου. Αντιδρώ αστραπιαία στα εξωτερικά ερεθίσματα – σχεδόν όπως κάνουν οι παπαράτσι!».