Η οδήγηση σαν Δείκτης Αντικοινωνικής Συμπεριφοράς
Στις 9 Δεκεμβρίου 2016, παρακολούθησα τις εργασίες του 9ου Ετήσιου Συνεδρίου της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος. Σχεδόν όλες οι ομιλίες ήταν πολύ ενδιαφέρουσες, αλλά η παρουσίαση του ομότιμου καθηγητή ΕΜΠ, κ. Θεοδόση Τάσιου (τον οποίο είχα την τύχη να έχω καθηγητή στο Πολυτεχνείο), ήταν το κάτι άλλο και καταχειροκροτήθηκε από το ακροατήριο. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά το γεγονός ότι το θέμα του Συνεδρίου ήταν «Μεταρρυθμίσεις και Διαφάνεια: τι μαθαίνουμε από την κρίση», δεν είδα κανένα κυβερνητικό στέλεχος στην αίθουσα στις πρωινές ομιλίες. Ο Πρωθυπουργός είχε προσκληθεί να κλείσει τις εργασίες του Συνεδρίου αλλά δεν μπόρεσε να παρευρεθεί. Φαίνεται ότι η Αριστερά που «έχει το ηθικό πλεονέκτημα» δεν έχει ανάγκη από τέτοιες κοινοτοπίες. Τέλος πάντων. Ο κ. Τάσιος στην ομιλία του παρέθεσε 16 «Πειστικούς Δείκτες Αντικοινωνικής Συμπεριφοράς των Συμπολιτών μας». Δεν έχω πρόθεση να τους απαριθμήσω όλους. Οποιος ενδιαφέρεται υπάρχουν στο site της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος στο link http://www.transparency.gr/wpcontent/uploads/2016/12/Tassios.pdf. Θα περιοριστώ μόνο να σας αναφέρω ότι οι δύο πρώτοι δείκτες είναι: 1. Πλαστές Συντάξεις και 2. Ποιος απέλυσε τον Τάσο Γιαννίτση; Για τις πλαστές συντάξεις όλοι έχουμε διαβάσει τι γινόταν αλλά και τι γίνεται ακόμα και σήμερα, αλλά για το ποιος απέλυσε τον Τάσο Γιαννίτση, ο κ. Τάσιος μας είπε: «Τον Γιαννίτση δεν τον απέλυσε ο Σημίτης, αλλά το ένα εκατομμύριο άνθρωποι που κατέβηκαν στους δρόμους»! Γνωστή αλήθεια, αλλά πόσοι είναι έτοιμοι να παραδεχτούν ότι αυτή η διαδήλωση ήταν η απαρχή της καταστροφής ή ακόμα ότι αυτή η διαδήλωση που θεωρήθηκε εξαιρετικά επιτυχημένη είναι ένας «Πειστικός Δείκτης Αντικοινωνικής Συμπεριφοράς»;
Η έκπληξη όμως για πολλούς ήταν ο 7ος δείκτης, με τίτλο: 7. Οδική Αλαζονεία (και φόβοι...). Αυτή η αναφορά μού έκανε «κλικ». Εδώ και πολλά χρόνια έχω πεισθεί ότι η οδική συμπεριφορά μας είναι ο καθρέφτης της νοοτροπίας μας, της παιδείας μας και του πολιτισμού μας. Σήμερα, λοιπόν, θα σας περιγράψω μερικές σκηνές από τη συμπεριφορά μας στην οδήγηση, που αποκαλύπτουν πολλά στοιχεία από τον χαρακτήρα μας και εξηγούν σε μεγάλο βαθμό γιατί η χώρα μας δεν μπορεί να ξεκολλήσει από την κρίση, διότι ο καθένας σκέφτεται μόνο τον εαυτό του και όχι το γενικό συμφέρον.
Σκηνή Πρώτη. Διασταύρωση δύο δρόμων όπου η κυκλοφορία ρυθμίζεται με φωτεινούς σηματοδότες. Ανάβει το πράσινο, αλλά είναι αδύνατο να προχωρήσεις γιατί η διασταύρωση είναι γεμάτη από αυτοκίνητα, τα οποία δεν πρόλαβαν να περάσουν τη διασταύρωση στη δική τους φάση. Καθημερινό φαινόμενο. Ούτε που το προσέχουμε πλέον. Το θεωρούμε εντελώς φυσικό. Γιατί όμως; Γιατί δεν έχουμε μάθει ότι αυτό απαγορεύεται και γιατί δεν γνωρίζω κανένα ο οποίος να πλήρωσε πρόστιμο γιατί κακώς βρέθηκε ακινητοποιημένος στη διασταύρωση. Είναι πολύ πιθανόν ακόμα και οι Αστυνομικοί της Τροχαίας να μην γνωρίζουν ότι πρόκειται για παράβαση. Εχω δει πολλές φορές τροχονόμους να ρυθμίζουν την κίνηση σε διασταυρώσεις και να «μπλοκάρουν» τη διασταύρωση, αντί να εμποδίζουν τα αυτοκίνητα να μπαίνουν στη διασταύρωση! Στις πολιτισμένες χώρες (ζητώ συγγνώμη αλλά στο θέμα της οδήγησης δεν περιλαμβάνω την Ελλάδα στις πολιτισμένες χώρες), το πρόστιμο για την περίπτωση αυτή είναι πολύ μεγάλο, γιατί θεωρείται πολύ σοβαρή παράβαση η οποία παρεμποδίζει την ομαλή κίνηση των οχημάτων. Αλίμονο αν βρεθείς ακινητοποιημένος μέσα στο «box», όπως το λένε οι Αγγλοσάξονες. Φυσικά, εκεί δουλεύουν οι κάμερες και είναι βέβαιο ότι το πρόστιμο θα έλθει... ταχυδρομικά. Στη Χώρα μας φυσικά δεν θέλουμε τις κάμερες γιατί παραβιάζουν την προσωπική μας ζωή.
Ο δικός μας Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας περιγράφει την περίπτωση ξεκάθαρα: «Πλέγμα κίτρινων γραμμών, oι oπoίες σχηματίζουν παραλληλόγραμμα, σε ισόπεδoυς oδικoύς κόμβoυς, τo oπoίo σημαίνει περιoχή μέσα στην oπoία δεν μπoρεί να εισέλθει όχημα και αν ακόμη oι φωτεινoί σηματoδότες επιτρέπoυν αυτό, όταν η πυκνότητα της κυκλoφoρίας είναι τέτoια ώστε, αν εισέλθει, να υπoχρεωθεί πιθανώς να παραμείνει στη διασταύρωση. Oι διατάξεις τoυ άρθρoυ 26 παράγραφος 2 εξακoλoυθoύν να ισχύoυν και αν ακόμη δεν υπάρχει η πιo πάνω διαγράμμιση». Φυσικά εγώ δεν έχω δει πουθενά αυτή την κίτρινη διαγράμμιση, αλλά η απαγόρευση ισχύει και χωρίς τη διαγράμμιση.
Προβληματιστήκατε ποτέ γιατί συμπεριφερόμαστε με αυτό τον τρόπο; Μου φαίνεται αυτονόητο και δεν θα χρειαζόταν να μας το απαγορεύσει ο ΚΟΚ, ότι δηλαδή δεν πρέπει να μπαίνουμε στη διασταύρωση αν η έξοδος δεν είναι εξασφαλισμένη. Και όμως, κάθε μέρα βλέπουμε ακόμα και τους επαγγελματίες οδηγούς λεωφορείων και ταξί αλλά και συμπολίτες μας να κλείνουν τις διασταυρώσεις, αδιαφορώντας πλήρως για την ταλαιπωρία που προκαλούν σε άλλους οδηγούς. Μήπως είναι ένδειξη για έλλειψη οδηγικής αγωγής; Πιθανότατα. Πάντως, προσωπικά το αποδίδω στη γενικότερη έλλειψη ευγενικής συμπεριφοράς (courtesy) που μας διακρίνει. Μια χειρότερη εξήγηση αποδίδεται με το γνωστό ανέκδοτο «να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα». Δηλαδή, αφού εγώ δεν μπορώ να περάσω, να μην περάσει κανένας. Με άλλα λόγια «όχι μόνο να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα αλλά και όλων των άλλων, έκτος από τη δική μου».
Σκηνή Δεύτερη. Ο οδηγός Α από αδεξιότητα εμποδίζει για μερικά δευτερόλεπτα τον οδηγό Β να συνεχίσει την πορεία του. Ο οδηγός Β, ο οποίος πράγματι έχασε μερικά δευτερόλεπτα περιμένοντας τον Α να διορθώσει την κατάσταση, σταματά και αρχίζει να βρίζει και να «νουθετεί» τον Α, χάνοντας όχι μόνο μερικά επιπλέον δευτερόλεπτα, αλλά και ολόκληρα λεπτά. Πολλές φορές υπάρχει και εξέλιξη ώστε δεν παραμένουν στο λεκτικό bullying αλλά μπορεί και να κατέβουν από τα αυ- τοκίνητά τους και να έλθουν στα χέρια «για μια χούφτα δευτερόλεπτα». Είμαι βέβαιος ότι θα έχετε δει την παραπάνω σκηνή πολλές φορές. Εγώ τη βλέπω σχεδόν καθημερινά έξω από το σπίτι μου λόγω της ιδιομορφίας των δρόμων.
Και διερωτώμαι. Είναι λογική η συμπεριφορά του οδηγού Β; Βεβαίως όχι. Είναι σαν να ξοδεύει 100 ευρώ γιατί κάποιος του «έκλεψε» 5 ευρώ, τα οποία φυσικά δεν υπάρχει τρόπος να ανακτήσει. Τι όμως τεκμηριώνει αυτή η συμπεριφορά του οδηγού Β; Τον απόλυτο εγωισμό του στην οδήγηση. Εχει δίκαιο, αλλά θέλει να αναγνωριστεί από τον άλλο, να του δείξει του βλάκα ή σωστότερα του μ....α, αλλά και των ακούσιων θεατών και ακροατών, ποιος είναι το αφεντικό στον δρόμο. Γι’ αυτό και τσακωνόμαστε για «ψύλλου πήδημα» και τα Πρωτοδικεία κατακλύζονται από καταγγελίες και προσφυγές.
Σκηνή Τρίτη. Οποιος οδηγεί στην Αθήνα αντιμετωπίζει τη σκηνή αυτή πολλές φορές καθημερινά. Πιθανότατα το φαινόμενο να παρατηρείται και σε άλλες πόλεις. Αναφέρομαι φυσικά στην de facto κατάργηση των μονοδρόμων από τα δίτροχα οχήματα. Στην Ελλάδα οι μονόδρομοι ισχύουν μόνο για τα τετράτροχα οχήματα. Τα δίτροχα, σύμφωνα με τους οδηγούς τους, δεν έχουν όγκο και κατά συνέπεια δεν καταλαμβάνουν χώρο. Ετσι λοιπόν μπορούν να παραβιάζουν τους μονοδρόμους, έστω και αν έτσι παρεμποδίζουν τα τετράτροχα οχήματα τα οποία κινούνται στη σωστή κατεύθυνση. Ακόμα χειρότερα, η παραβίαση των μονοδρόμων εγκυμονεί κινδύνους διότι απλούστατα οι οδηγοί των οχημάτων που κινούνται νόμιμα δεν περιμένουν να συναντήσουν κάποιον ο οποίος κινείται ανάποδα ή να βγαίνει από στενά που δεν το περιμένεις. Ακόμα, τα δίτροχα οχήματα χρησιμοποιούν τους πεζόδρομους και τα πεζοδρόμια για τη μετακίνησή τους, χωρίς να τους εμποδίζει κάνεις. Πριν από μερικές μέρες παρατήρησα δύο μοτοσικλέτες της Ελληνικής Αστυνομίας να τρέχουν στον πεζόδρομο της Τσακάλωφ χωρίς να κυνηγάνε κάποιον. Ετσι τους βόλευε.
Θα μπορούσα να γράψω πολλά για την αλαζονεία που χαρακτηρίζει τη συμπεριφορά μας στην οδήγηση. Οι τρεις παραπάνω περιπτώσεις είναι ενδεικτικές και τεκμηριώνουν το φαινόμενο. Το ερώτημα πάντως παραμένει. Ποιος φταίει για αυτή την κατάντια μας; Το σπίτι, το σχολείο, η τηλεόραση, οι πολιτικοί, οι θεσμοί, το ευρώ, η παγκοσμιοποίηση ή ο φούφουτος;
Εδώ και πολλά χρόνια έχω πεισθεί ότι η οδική συμπεριφορά μας είναι ο καθρέφτης της νοοτροπίας μας, της παιδείας μας και του πολιτισμού μας.