Κανένας δεν εμπιστεύεται το κράτος

Τον περασμένο Δεκέμβριο, όταν ανακοινώθηκε το χρονοδιάγραμμα παράδοσης του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος στο κράτος, ένας φίλος μού έγραψε: «Πρέπει να πάω να το δω, να προλάβω».

Ετσι έγραψε. «Να προλάβω». Να προλάβει πριν το πάρει το κράτος. Γιατί το είπε αυτό; Γιατί το λένε όλοι αυτό; Η επίσημη τελετή παράδοσης του πανάκριβου, γιγάντιου έργου έγινε χθες με μια μεγάλη γιορτή, αλλά στην πραγματικότητα έχω την εντύπωση πως οι περισσότεροι χρήστες του έργου –οι πολίτες δηλαδή– δεν γιόρταζαν καθόλου. Αυτή η άποψη στηρίζεται εν μέρει στην εξής λογική: το ίδρυμα είναι ο οργανισμός που σχεδίασε, πλήρωσε και υλοποίησε την κατασκευή του έργου. Ακόμα και τη μεταφορά της Λυρικής Σκηνής και της Εθνικής Βιβλιοθήκης χρηματοδοτεί, επειδή οι δύο κρατικοί φορείς δεν είχαν τη δυνατότητα να μετακομίσουν από μόνοι τους. Το κράτος, που αναλαμβάνει τη λειτουργία και τη διαχείρισή του τώρα, είναι το ίδιο που δεν μπορούσε να μεταφέρει τα βιβλία της Βιβλιοθήκης από το ένα κτίριο στο άλλο. Πώς είναι δυνατόν να περιμένει κανείς ότι δεν θα τα κάνει θάλασσα;

Ο σημαντικότερος λόγος αυτής της ενστικτώδους αρνητικής αντίδρασης είναι ακριβώς αυτός: κανένας δεν εμπιστεύεται το κράτος για τίποτα.

Δεν χρειάζονται πολλά ερεθίσματα για να κλονιστεί αυτή η εμπιστοσύνη, αρκεί να έχει κάποιος μάτια ή/και αυτιά. Μπορεί να πάει στο ΚΠΙΣΝ και μετά να πάει στο Πεδίον του Αρεως. Μπορεί να διαβάσει τι κάνει η Upstream και μετά να διαβάσει τι κάνει η Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης.

Οι Ελληνες δεν εμπιστεύονται το κράτος τους, γι’ αυτό και στις ελληνικές έρευνες εμφανίζεται το σπάνιο φαινόμενο οι πιο φιλοευρωπαίοι, φιλελεύθεροι και διεθνιστές πολίτες να είναι οι γέροι. Αυτοί που θυμούνται πώς ήταν η Ελλάδα μόνη της, πριν από την Ευρωπαϊκή Ενωση και πριν από το ευρώ. Οι νέοι δεν έχουν ιδέα, γεννήθηκαν μέσα στην ευμάρεια των φτηνών δανεικών και των επιδοτήσεων ΕΣΠΑ, αλλά οι μεγαλύτεροι ξέρουν ότι κάποια στιγμή στο παρελθόν η Ελλάδα αντάλλαξε μέρος της εθνικής της κυριαρχίας με οικονομικά οφέλη και μια σειρά από ξενόφερτες ρυθμίσεις και κανονισμούς που άλλαξαν την εικόνα της χώρας τελείως. Θυμούνται ότι αυτή η ανταλλαγή αποδείχθηκε ωφέλιμη. Κατάλαβαν πως όση κυριαρχία παίρνεις από το ελληνικό πολιτικό προσωπικό και τη δίνεις στις Βρυξέλλες τόσο το καλύτερο, όχι επειδή είναι οι Βρυξέλλες καλές, αλλά επειδή το ελληνικό πολιτικό προσωπικό είναι τόσο άχρηστο. Και υπάρχει κι άλλος λόγος που οι Ελληνες δεν το εμπιστεύονται: επειδή κάνουν μπίζνες μαζί του. Επειδή το ξέρουν πολύ καλά, από την ανάποδη. Οχι όλοι, αλλά πολλοί. Επειδή κάθε φορά, αγαπητέ πολίτη (όχι εσείς προσωπικά, αλίμονο), που πας για να σου σβήσουν την κλήση, για να δώσεις φακελάκι στο γιατρό ή να λαδώσεις τον εφοριακό, για να σου περάσει η πολεοδομία τη μικροπαρανομιούλα σου ή για να υποσχεθείς όλες τις ψήφους της οικογένειας στον βουλευτή που θα σου διορίσει την ανιψούλα στο ΙΚΑ, ο σεβασμός σου για το κράτος μειώνεται. Συναλλάσσεσαι με έναν κλέφτη. Πού να τη βρεις την εμπιστοσύνη στο πολιτικό σύστημα μετά; Πώς να μην είσαι σίγουρος για το ότι αυτή η δομή που λέγεται ελληνικό κράτος είναι κατά κανόνα ανίκανη να κάνει σοβαρή δουλειά, οτιδήποτε πέραν της συντήρησης της πελατειακής της φύσης; Δεν είναι μόνο το Πεδίον του Αρεως, οι παράνομες χωματερές, τα γκράφιτι στους τοίχους και οι ουρές των ταλαίπωρων για το επίδομα κοινωνικής αλληλεγγύης που σου αποδεικνύουν ότι το ελληνικό κράτος δεν λειτουργεί. Είναι το ότι έχεις γνωρίσει, νιώσει και ζήσει στο πετσί σου το πόσο ηθικά ασπόνδυλο είναι, πόσο τοξικά ανίκανο.

Κι αυτό το συμπέρασμα δεν έχει κομματικό πρόσημο, δεν αφορά ιδεολογίες ή πολιτική τοποθέτηση, είναι ένας οριζόντιος καρκίνος που ανατροφοδοτείται και μεγαλώνει στο διηνεκές. Η έλλειψη εμπιστοσύνης γεννά κυνισμό που γεννά αδιαφορία που επιτείνει την ανικανότητα που εντείνει την έλλειψη εμπιστοσύνης. Για να σπάσει ο κύκλος χρειάζονται ραγδαίες αλλαγές σε πρόσωπα, αντιλήψεις, πολιτικές και βεβαίως στη συμπεριφορά των πολιτών στις κάλπες και στην κοινωνία. Δεν ξέρω από πού μπορεί να προκύψουν αυτές οι αλλαγές ή ποιος θα μπορούσε να είναι ο θαυματουργός καταλύτης που θα τις διευκόλυνε, αλλά μέχρι να γίνουν, μπορώ να σας πω το εξής:

Το ΚΠΙΣΝ είναι ένα πάρα πολύ ωραίο μέρος για βόλτα. Αν δεν έχετε πάει ακόμη, σας προτείνω να πάτε. Οσο προλαβαίνετε.