Πόσο απέχει το καλοκαίρι του 2015 από το φετινό;
Ομοιότητες αλλά και διαφορές από το θρίλερ που σημάδεψε τη χώρα πριν από δύο χρόνια
Η20ήΦεβρουαρίου είναι μια σημαδιακή ημερομηνία στα χρονικά των κυβερνήσεων ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Την ημέρα εκείνη το 2015, η νεοσύστατη κυβέρνηση Τσίπρα έκανε την πρώτη μεγάλη συνθηκολόγησή της με τη λογική των μνημονίων. Στις αρχές της περασμένης εβδομάδας, η ελληνική πλευρά κατέληξε σε συμφωνία με τους «θεσμούς» για την επιστροφή τους στην Αθήνα, ώστε να μπει στην τελική ευθεία η διαπραγμάτευση για τη δεύτερη αξιολόγηση. Η απόφαση αυτή ελήφθη, αφού η κυβέρνηση υπέκυψε στη λογική της προληπτικής νομοθέτησης μέτρων για την περίοδο μετά το πέρας του τρίτου μνημονίου.
Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, η κυβερνητική προπαγάνδα περιέγραψε την ήττα της ως νίκη. Πρόπερσι, μετά τη συμφωνία της 20ής Φεβρουαρίου, που ελήφθη υπό το βάρος της διογκούμενης εκροής καταθέσεων από τις ελληνικές τράπεζες, ο Αλέξης Τσίπρας έλεγε στην κοινοβουλευτική του ομάδα ότι η κυβέρνησή του οικοδόμησε συμμαχίες στην Ευρώπη που απέτρεψαν το σενάριο της «αριστερής παρένθεσης» και η «Αυγή» διαλαλούσε το τέλος των μνημονίων και της τρόικας. Ο υπουργός Οικονομικών μιλούσε για τη «δημιουργική ασάφεια», που θα επέτρεπε τη συνεννόηση των δύο πλευρών με μέτρα όπως την αύξηση ΦΠΑ «σε ένα άνευ σημασίας αγαθό για να δείξουμε καλή θέληση».
«Τέλος στη λιτότητα»
Την περασμένη εβδομάδα, η υποχώρηση βαπτίστηκε «τέλος στη λιτότητα» και «δημοσιονομικά ουδέτερο πακέτο». Αυτό, παρότι η Αθήνα δέχθηκε να ψηφίσει νέα μέτρα, τα οποία μόνο αν οδηγήσουν σε υπέρβαση των δημοσιονομικών στόχων (που παραμένουν στο 3,5% του ΑΕΠ για το πρωτογενές πλεόνασμα μετά το 2018), θα επιτρέψουν τη λήψη αντισταθμιστικών μέτρων δημοσιονομικής χαλάρωσης. Η αιώνια λιακάδα του κυβερνητικού αφηγήματος δεν σκιάστηκε ούτε από το γεγονός ότι η υποχώρηση του κ. Τσίπρα δεν διασφαλίζει ότι η ολοκλήρωση της αξιολόγησης είναι πραγματικά κοντά, ούτε συνοδεύθηκε από κάποια θετική εξέλιξη στο θέμα του χρέους.
Η πραγματικά ανελαστική προθεσμία για την εκταμίευση της επόμενης δόσης είναι τον Ιούλιο, όταν πρέπει να αποπληρωθούν 6 δισ. ευρώ σε δάνεια προς ιδιώτες πιστωτές και την ΕΚΤ μέσα σε τρεις μέρες. Κι αυτό παραπέμπει στο 2015 – η συμφωνία της 20ής Φεβρουαρίου τότε είχε παρατείνει το δεύτερο πρόγραμμα σταθεροποίησης κατά τέσσερις μήνες, ώς τις 30 Ιουνίου, ενώ η χώρα έπρεπε να καταβάλει στην ΕΚΤ και στις κεντρικές τράπεζες του ευρωσυστήματος 3,4 δισ. ευρώ στις 20 Ιουλίου. Οπως τότε, έτσι και τώρα, η ανάσα της 20ής Φεβρουαρίου ενδέχεται να αποδειχθεί φευγαλέα.
Με νωπές ακόμα τις μνήμες εκείνου του δραματικού καλοκαιριού και τη φημολογία για νέο δημοψήφισμα – αυτή τη φορά ευθέως σχετικά με την παραμονή στην Ευρωζώνη– να εξαπλώνεται σαν παγερός αέρας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στις συζητήσεις των ανησυχούντων, τίθεται το ερώτημα: πόσο δικαιολογημένη είναι η φοβία να επαναληφθούν τα γεγονότα του 2015;
Για τον Ευάγγελο Βενιζέλο, οι ομοιότητες είναι ανατριχιαστικές. Σε σχόλιό του που δημοσίευσε τη Δευτέρα, ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης είπε ότι «επαναλαμβάνεται ουσιαστικά αυτό που έγινε στο Eurogroup της 20ής Φεβρουαρίου 2015», καθώς συμφωνήθηκε «η παράταση της εκκρεμότητας έως ότου διαμορφωθούν και πάλι δραματικά διλήμματα».
Ρεαλισμός
Κυβερνητικές πηγές, μιλώντας στην «Κ», αναφέρουν σειρά λόγων που κάνουν την τρέχουσα συγκυρία πολύ διαφορετική από την αντίστοιχη προ διετίας. Οπως σημειώνουν, υπάρχει μεγαλύτερος ρεαλισμός στην κυβέρνηση και στην κοινοβουλευτική ομάδα. Παράλληλα, είναι πολύ διαφορετικές οι γεωπολιτικές συνθήκες, με την άνοδο του εθνικισμού σε Ευρώπη και ΗΠΑ, που περιορίζει στο ελάχιστο τις αντοχές για μία νέα ανάφλεξη στην Ευρωζώνη. «Κανείς δεν θέλει νέα κρίση», υπογραμμίζουν.
Ο Πάνος Τσακλόγλου του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, που ως πρόεδρος του ΣΟΕ μεταξύ 2012-4 είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαπραγμάτευση με τους εταίρους, πιστεύει κι αυτός ότι οι διαφορές είναι σημαντικότερες από τις «φαινομενικά πολλές ομοιότητες». Οπως εξηγεί στην «Κ», «το 2015 ακολουθήσαμε μία πραγματικά αλλοπρόσαλλη τακτική. Πλέον, παρότι και αυτή τη φορά δεν έλειψαν τα πυροτεχνήματα, οι όντως άσκοπα μακρόσυρτες διαπραγματεύσεις φαίνεται να κινούνται μέσα σε πιο λογικά πλαίσια».
Νέο δημοψήφισμα
Επιπροσθέτως, «η κυβέρνηση πιθανότατα αντιλαμβάνεται ότι ένα νέο δημοψήφισμα είτε θα έχει ως αντικείμενο τη θέση μας στην Ευρωζώνη και, ίσως, στην ίδια την Ε.Ε. –το οποίο θεωρώ τρομακτικά ριψοκίνδυνο για τους ίδιους– είτε θα γίνει πάνω σε κάποιο σχέδιο πρότασης, με κίνδυνο να γελοιοποιηθεί εντελώς». Επομένως, ο κ. Τσακλόγλου θεωρεί ότι, παρά τους λεονταρισμούς που αναμένονται και από τις δύο πλευρές, «το αμέσως επό- μενο χρονικό διάστημα θα καταλήξουμε σε συμφωνία».
«Ιδιαίτερα απίθανη» θεωρεί μια επανάληψη του 2015 και ο Βολφάνγκο Πικολί, επικεφαλής της Teneo Intelligence. «Ο εκλογικός κύκλος σε μία σειρά χωρών της Ευρωζώνης σημαίνει ότι κανείς δεν επιθυμεί τα πράγματα να φτάσουν πάλι στο όριο», ενώ ο κ. Τσίπρας «δεν διαθέτει αρκετό πολιτικό κεφάλαιο για να παρατείνει τις συνομιλίες ώς το καλοκαίρι», δηλώνει στην «Κ». Επιπλέον, υπενθυμίζει ότι το 2015 το ζήτημα υπό διαπραγμάτευση ήταν πολύ πιο περίπλοκο –«ένα νέο πρόγραμμα, με την εξασφάλιση νέων πόρων»– ενώ τώρα αφορά «απλά την ολοκλήρωση μιας αξιολόγησης».
Στελέχη των διεθνών αγορών, πάντως, μεταφέρουν στην «Κ» την εκτίμηση ότι η αξιολόγηση δεν θα κλείσει πριν από τα τέλη Μαΐου. Το θρίλερ θα αποφευχθεί, σημειώνουν, αλλά η καθυστέρηση θα προκαλέσει μεγάλη ζημιά – ίσως και την αναβολή του QE ώς το 2018 (υπό τον όρο ότι θα συνεχιστεί ώς τότε). Ο κ. Τσακλόγλου, εν τω μεταξύ, αναδεικνύει την εξής δυσοίωνη διαφορά: «Το 2017 η ελληνική οικονομία είναι σε ακόμα πιο αδύναμη θέση απ’ ό,τι το 2015». Παρά την ανάκαμψη που αναμένεται φέτος, «η δυναμική του 2014 έχει χαθεί εντελώς και κανείς δεν πιστεύει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να προσελκύσει τις επενδύσεις που απαιτούνται για να επιστρέψουμε σε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης».
Στελέχη των αγορών εκτιμούν ότι η αξιολόγηση δεν θα κλείσει πριν από το τέλος Μαΐου. Το θρίλερ θα αποφευχθεί, σημειώνουν, αλλά θα προκληθεί ζημιά.