Γαλλία, το κεντρικό ευρωπαϊκό διακύβευμα
Το δημοψήφισμα για παραμονή ή έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ενωση, η εκλογή προέδρου στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι προσεχείς εκλογικές αναμετρήσεις στη Γαλλία και τη Γερμανία, εγκαινιάζουν ένα νέο γεωπολιτικό κεφάλαιο για την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική. Τα διακυβεύματα είναι τεράστια, άρα ανάλογες είναι και οι ανατροπές και οι «εκπλήξεις». Κινητοποιούνται εξωθεσμικές δυνάμεις οι οποίες, με ισχυρά, συχνά αθέμιτα μέσα, επηρεάζουν τις εκλογικές συμπεριφορές. Το εκλογικό marketing, τα big data και οι μέθοδοι του κυβερνοπολέμου χρησιμοποιούνται έσωθεν και έξωθεν για να κατευθύνουν την κρίση των εκλογέων. Η δημοκρατία και η εθνική κυριαρχία αμφισβητούνται εν τοις πράγμασι.
Σε αυτό το θολό τοπίο εκτυλίσσεται η γαλλική εκλογική αντιπαράθεση. Καθώς η παραπληροφόρηση είναι συστατικό στοιχείο της νέας μορφής των εκλογικών ανταγωνισμών, ο αμύητος αδυνατεί να καταλάβει και, ακόμη λιγότερο, να προβλέψει τα τεκταινόμενα. Η γεωπολιτική ανάλυση επιβάλλεται, ως μόνη διέξοδος από τη σύγχυση.
Η Ευρώπη και, γενικότερα, η Δύση συγκροτείται ιστορικά από τη διαλεκτική ανάμεσα στη θαλασσινή και την ηπειρωτική της φύση. Κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, η ηπειρωτική εκδοχή εκφράστηκε με τόση ισχύ στη σοβιετοκρατούμενη Ανατολική Ευρώπη, ώστε οι υπόλοιπες χώρες συντάχθηκαν με τις θαλασσινές δυνάμεις. Κατόπιν, όσο οι Ηνωμένες Πολιτείες ασχολούνταν με την παγκόσμια ηγεμονία, η Γερμανία, με αυξανόμενη επίδραση στην Ευρωπαϊκή Ενωση, ανέλαβε να ανασυγκροτήσει την ηπειρωτική Ευρώπη. Ετσι, τα αγγλοσαξονικά και τα ευρωπαϊκά ηπειρωτικά συμφέροντα άρχισαν βαθμιαία να αποκλίνουν. Η οικονομική κρίση όξυνε τους οικονομικούς ανταγωνισμούς. Κατά το διά- στημα αυτό, η Ρωσία συστηματικά διευρύνει την επιρροή της.
Η πρώτη φάση 2016-2017 απεκάλυψε την έκταση της ρωγμής. Η επικράτηση του Brexit και η εκλογή του αντι-ευρωπαίου Ντόναλντ Τραμπ έδειξαν ότι η θαλασσινή Δύση αποδεσμεύεται από ένα ευρωπαϊκό οικοδόμημα το οποίο τείνει να λάβει τη μορφή μιας γερμανικής Ευρώπης. Οι γεωπολιτικές δομές των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα επιστρέφουν σταδιακά: ασυνεννοησία ανάμεσα στη Γερμανία και τον αγγλοσαξονικό κόσμο, με τη Ρωσία να καιροφυλακτεί και τη Γαλλία σε θέση κριτή.
Χώρα-σταυροδρόμι ανάμεσα στην ατλαντική, τη μεσογειακή και την ηπειρωτική Ευρώπη, η Γαλλία διατρέχεται από το σύνορο το οποίο χωρίζει τη θαλασσινή από την ηπειρωτική ευρωπαϊκή γεωπολιτική και γεωοικονομική παιδεία. Η ιδιαιτερότητα αυτή καθιστά τη θέση της ρευστή και αμφίρροπη: άλλοτε γέφυρα ανάμεσα στους δύο κόσμους, άλλοτε διαιτητής, άλλοτε θύμα των εντάσεων. Τρεις κυρίαρχες τάσεις υποδηλώνουν τη μελλοντική τοποθέτηση της Γαλλίας στη νέα ιστορική καμπή. Η Μαρίν Λεπέν, υποψήφια του Εθνικού Μετώπου, εκφράζει μια βίαιη αμφισβήτηση του ευρωπαϊκού γαλλογερμανικού μοντέλου· ο αντιφιλελευθερισμός της, όμως, την απομακρύνει και από τον αγγλοσαξονικό κόσμο και την προσεγγίζει στον αυταρχικό κρατισμό του Βλαντιμίρ Πούτιν.
Κατά δήλωσή του outsider του πολιτικού συστήματος, ο Εμανουέλ Μακρόν αναμφίβολα οφείλει την ταχύτατη άνοδό του στην υποστήριξη ισχυρών οικονομικών κύκλων. Μοιάζει, τελικά, η λιγότερο ανατρεπτική λύση, καθώς εκφράζει τη σοσιαλδημοκρατική συνέχεια και την ενίσχυση του γαλλογερμανικού άξονα. Η εκλογή του θα εξισορροπούσε τις εντυπώσεις και τις επιδράσεις από το Brexit και τον Τραμπ και θα ενδυνάμωνε την ευρωπαϊκή συνοχή· θα επιδείνωνε, όμως, ενδεχομένως, το ρήγμα της Ευρώπης με την Αγγλία και την Αμερική.
Ο Φρανσουά Φιγιόν, υποψήφιος της Δεξιάς και του Κέντρου, ενσαρκώνει μια μετριοπαθή αγγλόφιλη προοπτική: οικονομικά φιλελεύθερος και πολιτισμικά αντιτιθέμενος στην κεντροευρωπαϊκή εκδοχή της πολιτικής ορθότητας, αντιμετωπίζεται με ανησυχία από το οικονομικό κατεστημένο, που είναι συνδεδεμένο με το γερμανικό κεφάλαιο. Κρίνοντας από την άνετη επικράτησή του στις προκριματικές εκλογές, φαίνεται ότι οι αξίες και οι προσανατολισμοί τους οποίους εκφράζει αντιστοιχούν σε κάποιο βαθύτερο, μέχρι πρότινος απαξιωμένο, πατριωτικό συναίσθημα – από όπου αντλεί ψήφους και η Μαρίν Λεπέν.
Διαγράφονται, επομένως, τρία διαφορετικά γεωπολιτικά σενάρια, ανάλογα με την έκβαση της αναμέτρησης ανάμεσα στους επικρατέστερους διεκδικητές της γαλλικής προεδρίας. Ο Μακρόν θα συμβάλει στην ενδυνάμωση της ευρωπαϊκής οικοδόμησης, με κίνδυνο όμως την περαιτέρω πόλωση των δυτικών δυνάμεων. Η Λεπέν θα τη δυναμιτίσει, ανοίγοντας το κουτί της Πανδώρας στην ευρωπαϊκή γεωπολιτική. Ο Φιγιόν μπορεί να εκφράσει τον εξισορροπητικό και γεφυροποιητικό ρόλο στη Γαλλία. Στις περισσότερες δημοσκοπήσεις προπορεύεται ο Μακρόν. Δεν πρέπει, όμως, να υποτιμηθεί η προσωπικότητα και η, έστω τρωθείσα, επιρροή του Φιγιόν. Τέλος, μολονότι η εκλογική αριθμητική δεν ευνοεί τη Λεπέν στον δεύτερο γύρο, ο άνευ ορίων ανταγωνισμός ανάμεσα στις άλλες δύο υποψηφιότητες τής παρέχει ελπίδες – κυρίως αν ισχύουν οι «ψίθυροι» περί ρωσικής υποστήριξης.
Αν επιβεβαιωθεί το απαισιόδοξο σενάριο, θα αποδειχθεί ότι η Δύση έχει λησμονήσει τα διδάγματα του Μεσοπολέμου: η απόκλιση Γης και Θάλασσας μόνον τη μεγάλη ευρασιατική δύναμη ευνοεί. Για την Ελλάδα μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν και πάλι καταστροφική· και όχι πλέον μόνον οικονομικά.