ΑΕΙ, μετεγγραφές και «κοινωνική ευαισθησία»
Μεγάλος θόρυβος γίνεται φέτος με τις μετεγγραφές φοιτητών στα ΑΕΙ. Κάποια τμήματα πανεπιστημίων και ΤΕΙ «άνοιξαν πόλεμο» με το υπουργείο, και απειλούνται με πειθαρχικές διώξεις. Θεώρησαν ότι η απαίτηση του υπουργείου να δεχθούν μεγαλύτερο αριθμό φοιτητών δημιουργούσε ασφυξία στην ήδη επιβαρυμένη κατάστασή τους. Επιπλέον, υπήρχαν ενδείξεις πολλών περιπτώσεων που εξυπηρετούσαν μικροπολιτικές σκοπιμότητες. Και άλλα όμως τμήματα, που η φωνή τους δεν ακούστηκε δημόσια τόσο δυνατά, διατύπωσαν έντονες αντιδράσεις στις γενικές τους συνελεύσεις και έστειλαν γκρίνια προς τις Συγκλήτους των Ιδρυμάτων. Γκρίνια γιατί πιστεύουν ότι η Σύγκλητος πρέπει να αναλαμβάνει την επικύρωση των αποφάσεων του υπουργείου και να μην μεταθέτει το πρόβλημα στον κάθε καθηγητή. Η διάχυση ευθυνών αποτελεί τον ασφαλέστερο δρόμο για την κατάλυση κάθε υπεύθυνης διοίκησης, το γνωρίζουμε καλά στα «ΑΕΙ της συνδιοίκησης». Οι συνάδελφοι που αντέδρασαν έχουν δίκιο, διότι θεώρησαν ότι κινδυνεύει σοβαρά η ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου. Υπάρχουν, όμως, πολλές παράμετροι που καθορίζουν την ελληνική πραγματικότητα. Ας δούμε το ζήτημα λίγο γενικότερα.
Γιατί έχουμε κάθε χρόνο αυτό το βάσανο με τις μετεγγραφές; Θεωρούμε τόσο δεδομένη τη διαδικασία, που δεν αντιληφθήκαμε ότι αποτελεί άλλο ένα ελληνικό παράδοξο; Οι ενιαίες εισαγωγικές εξετάσεις και η έλλειψη εναλλακτικών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (μη κρατικά ΑΕΙ) στηρίζουν τη διαδικασία των μετεγγραφών, μια διαδικασία που πάνω σε μια πραγματική κοινωνική ανάγκη, τη στήριξη κάποιων φοιτητών, μπορεί να μετατρέπεται στο μεγαλύτερο πανηγύρι μικρο-εξυπηρετήσεων.
Οι εισαγωγικές εξετάσεις αποσκοπούν στην αξιοκρατική και αδιάβλητη κατανομή των φοιτητές στις σχολές. Τι κρατάμε όμως εν τέλει από αυτή τη διαδικασία αξιοκρατίας; Η ελληνική κοινωνία συνειδητοποίησε την έκταση «παραποίησης» του αποτελέσματος; Διάφορες κατηγορίες υποψηφίων (απόρων, αρρώστων, ειδικών περιπτώσεων) βρίσκονται τελικά στα τμήματα, ανεβάζοντας υπερβολικά τον αριθμό των εισαγομένων. Μπορεί και να τον διπλασιάζουν! Και μάλιστα, με διασπορά βαθμολογίας εντυπωσιακά μακριά από τη βάση της σχολής υποδοχής. Πόσο μπορεί να πιεσθεί η αξιοκρατία με επίκληση την «κοινωνική ευαισθησία»;
Τι γίνεται στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια; Ναι μεν δεν υπάρχουν γενικευμένες εισαγωγικές εξετάσεις, υπάρχουν όμως σε σχολές πολύ υψηλής ζήτησης. Το αποτέλεσμα εισαγωγής είναι πάντα δεσμευτικό και καμία μετακίνηση για «κοινωνικούς λόγους» δεν θεσμοθετείται πουθενά. Ατοκα δάνεια, εστίες, σίτιση, διευκολύνσεις μετακίνησης, όλα μπορούν να βοηθήσουν τον ικανό φοιτητή που χρειάζεται στήριξη, αλλά οι κανόνες εισαγωγής στις σχολές δεν θα θιγούν.
Η Ελλάδα, θα πείτε, διέρχεται μια σοβαρή οικονομική κρίση. Ναι, αλλά έζησε και εποχή «παχειών αγελάδων» και ήταν ακριβώς η ίδια Ελλάδα, με τα δικά της παράδοξα, τις αγκυλώσεις και τις εμμονές. Εξάλλου, δεν χαρακτηρίζονται όλα τα ευρωπαϊκά κράτη από ιδιαίτερο πλούτο αλλά προσπαθούν να ακολουθούν γενικούς κανόνες ακαδημαϊκότητας και αυτονομίας.
Το πρόβλημα, λοιπόν, βρίσκεται στην έλλειψη αυτονομίας των ελλη- νικών ΑΕΙ να ρυθμίζουν τα του οίκου τους. Η υπερβολική ανάμειξη της πολιτείας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση πνίγει την αυτοτέλεια των ιδρυμάτων. Τρανταχτό παράδειγμα, το άνοιγμα και το κλείσιμο τμημάτων με μόνο κριτήριο τις πολιτικές σκοπιμότητες, όπως δείχνει η επαναφορά της πρότασης για ίδρυση Αρχιτεκτονικής στην Καστοριά – θα είναι η όγδοη Αρχιτεκτονική στην Ελλάδα.
Η ανάμειξη της πολιτείας απορρέει, βεβαίως, από τις εμμονές μας για δημόσια, δωρεάν, ομοιόμορφα, ισοπεδωμένα και υπερ-προστατευμένα ΑΕΙ, χωρίς την παραμικρή διαφοροποίηση μεταξύ τους, χωρίς ευγενή άμιλλα στις λειτουργίες και τους στόχους τους. Η διοίκηση των ΑΕΙ περνάει μέσα από τις άτυπες αλλά συχνότατες πρυτανικές συνόδους με το υπουργείο. Συμβαίνει σε καμιά άλλη χώρα αυτό; Γι’ αυτό και οι διοικήσεις μας, πρυτάνεις και Σύγκλητος, δεν ακούγονται στο θέμα των μετεγγραφών. Κρατούν ισορροπίες για να διατηρηθεί το καλό κλίμα με το υπουργείο.
Οσο τη στρατηγική των ΑΕΙ δεν τη χαράζουμε και δεν την υποστηρίζουμε με οικονομική αυτονομία μόνοι μας, δεν θα έχουμε την «πολυτέλεια» υποστήριξης της ακαδημαϊκής μας γνώμης. Η ακαδημαϊκή κοινότητα πρέπει να αποφασίσει. Επιθυμεί πραγματική ακαδημαϊκή αυτονομία; Ή είναι βολική η σφιχτή αγκαλιά του υπουργείου; Σποραδικές εξάρσεις αντιδράσεων, αν και δικαιολογημένες, θα «διώκονται». Χαλούν την ατμόσφαιρα της «ελληνικής κοινωνικής ευαισθησίας», που βολεύει ακόμη τις πολιτικές ηγεσίες.