Η μεσαία τάξη νιώθει δικαίως πως το σύστημα είναι «στημένο»
Είναι ένας κόσμος που «αλλάζει ταχύτητες», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Γκάρντνερ σχολιάζοντας ότι ο ευρωσκεπτικισμός κερδίζει έδαφος στην Ε.Ε. ενώ ο λαϊκισμός παγκοσμίως. «Βλέπω συμπεριφορές που με σοκάρουν. Παλαιότερα δεν μπορούσα καν να σκεφτώ ότι μπορεί να τεθούν σε κίνδυνο η δημοκρατία, η ειρήνη, ο σεβασμός για τους θεσμούς», λέει. «Το γεγονός ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ αναφέρεται σε δικαστή ως “υποτιθέμενο δικαστή”, επειδή πάγωσε το διάταγμα για την απαγόρευση εισόδου μουσουλμάνων στις ΗΠΑ ή ότι προσβάλλονται μειονότητες, με σοκάρει».
Ο Γκάρντνερ, τρία χρόνια πρέσβης των ΗΠΑ στην Ε.Ε., νιώθει πως οι ευρωπαϊκοί θεσμοί είναι «πολύ ντροπαλοί» και δεν υπερασπίζονται αρκετά τον εαυτό τους. «Τις πρώτες εβδομάδες που έφτασα στις Βρυξέλλες ήμουν καλεσμένος σε ένα τραπέζι και εκεί ο καλός μου φίλος Μαργαρίτης Σχοινάς είπε κάτι που δεν θα ξεχάσω ποτέ. “Τα κράτη-μέλη θα πρέπει να σκεφτούν τους εαυτούς τους σαν μετόχους σε μια κοινή επιχείρηση”», λέει ο κ. Γκάρντνερ, προσθέτοντας ότι αυτό δεν συμβαίνει δυστυχώς.
Τον ρωτάω αν οι «μέτοχοι» έχουν ίδια ισχύ ή βρισκόμαστε σε μια ένωση που τελικά αποφασίζει για όλους η Γερμανία. «Η Ελλάδα δεν θα είναι ποτέ όσο ισχυρή είναι η Γερμανία, αλλά ως μέρος μιας ομάδας έχει πολύ περισσότερη επιρροή, ενώ μερικά πολύ μικρά κράτη-μέλη όπως το Λουξεμβούργο ή η Μάλτα έχουν δυσανάλογα μεγάλη επιρροή, καθώς η ψήφος τους μετράει το ίδιο με της Γαλλίας ή της Γερμανίας».
Ο τρόπος που λειτουργεί η Ε.Ε. μπορεί πολύ εύκολα να ευτελιστεί, λέει, και φέρνει ως παράδειγμα ένα συμβούλιο υπουργών Γεωργίας το 2014, στο οποίο είχε προσκληθεί και η τότε Αμερικανίδα υπουργός για Αγροτικά Θέματα για να συζητηθεί η εμπορική συμφωνία Ε.Ε. - ΗΠΑ. Εκεί, περιγράφει ο πρώην πρέσβης, κάθε υπουργός πήρε τον λόγο για 5-6 λεπτά, με τον Ελληνα υπουργό να ξεκινάει και να μιλάει αποκλειστικά για τη φέτα, με τους υπόλοιπους υπουργούς να ακολουθούν μιλώντας και αυτοί για ένα προϊόν της δικής τους χώρας. «Σκέψου, 28 υπουργοί επί έξι λεπτά ο καθένας, σχεδόν τρεις ώρες για να κάνει ο κάθε υπουργός την αρχική του τοποθέτηση», μου λέει γελών- τας και εκμυστηρεύεται πως η υπουργός των ΗΠΑ ρώτησε με απορία «έτσι περνάς την ώρα σου στις Βρυξέλλες;». Ομως παρά τις καθυστερήσεις και τη γραφειοκρατία, ο κ. Γκάρντνερ επιμένει πως «το σύστημα δουλεύει».
Για τον ίδιο, τα κράτη-μέλη που θέλουν να έχουν επιρροή στην ευρωπαϊκή σκακιέρα πρέπει να είναι καλά προετοιμασμένα στα θέματά τους και ακόμα πιο σημαντικό να έχουν μια στρατηγική. «Οι Σκανδιναβοί είναι εξαιρετικοί σε αυτό, όπως και οι Γάλλοι, οι Γερμανοί και οι Ισπανοί, οι οποίοι στέλνουν στις Βρυξέλλες τους καλύτερους διπλωμάτες τους και προωθούν τις πολιτικές τους με στρατηγική. Η ιδεολογία και η δημαγωγία έχουν σημαντικό κόστος και αυτό φαίνεται σε όλη την Ευρώπη σήμερα», τονίζει, ενώ φέρνει ως παράδειγμα τον πρώην υπουργό Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη. «Παρόλο που μερικά από τα επιχειρήματά του ήταν ενδιαφέροντα και θεμιτά, η επίθεσή του στους θεσμούς και στις ηγεσίες τους είχε κόστος», τονίζει ο πρώην πρέσβης. «Η ειρωνεία είναι ότι το κόστος αυτής της δημαγωγίας το πλήρωσαν οι πιο αδύ- ναμοι», και αυτό προβλέπει πως θα συμβεί και στις ΗΠΑ με την ηγεσία του Ντόναλντ Τραμπ...
«Η “ήσυχη διπλωματία” είναι αναγκαία και αποτελεσματική· δεν χρειάζεται να είσαι αστέρας των μίντια ούτε ιδεολόγος ή δημαγωγός, πρέπει να κάνεις σοβαρά τη δουλειά σου και μετά να εξηγείς εσωτερικά γιατί χρειάστηκε να πάρεις δύσκολες αποφάσεις», λέει και αποκαλύπτει ότι παρόλο που τον διόρισε ο Μπαράκ Ομπάμα, ο ίδιος είναι δηλωμένος «ανεξάρτητος» και ότι θα ψήφιζε και για το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα – για ανθρώπους που κάνουν τη δουλειά, «do the homework».
Οι εκλογές στην Ευρώπη
Ο ίδιος έχει τελειώσει τη μηλόπιτα με το παγωτό που έχει παραγγείλει και εγώ, για να τον προλάβω με την ποικιλία ψητών ψαριών που έχω πάρει, τρώω πολύ γρήγορα. Το εστιατόριο έχει σχεδόν αδειάσει, αλλά κανείς δεν μας ενοχλεί· άλλωστε μας έχουν δώσει το καλύτερο τραπέζι, δίπλα στο παράθυρο που κοιτάει σε έναν κήπο, καθώς ο κ. Γκάρντνερ είναι τακτικός επισκέπτης.
Η συζήτηση πάει στις εκλογές. Παρόλο που η Ολλανδία και η Γερ- μανία είναι σε ιδιαίτερα καλή οικονομική κατάσταση, οι επικείμενες εκλογές ανησυχούν πολύ τις Βρυξέλλες. «Βλέπεις τις μετρήσεις και καταλαβαίνει ότι ο κόσμος ανησυχεί πάρα πολύ. Ο παράγων “άγχος” εξαιτίας της τρομοκρατίας έχει εκτοξευτεί», λέει ο Τόνι Γκάρντνερ, τονίζοντας ότι είναι πολύ παραπάνω από το 2008, που ήταν η αρχή της οικονομικής κρίσης. «Για πρώτη φορά ο κόσμος νιώθει πως η αιτία της ανησυχίας του είναι κάποιος που μπορεί να ζει στη γειτονιά του, ένας μετανάστης ή οποιοσδήποτε».
Επίσης, άλλος λόγος ανησυχίας σήμερα για τον πρώην πρέσβη είναι το κατά πόσον οι κοινωνίες μας είναι δίκαιες. «Πώς έχουν μοιραστεί οι καρποί της παγκοσμιοποίησης», λέει και προσθέτει ότι «δεν υπάρχει αμφιβολία πως η μεσαία τάξη νιώθει ότι οι μισθοί της πέφτουν, η αγοραστική της δύναμη μειώνεται και το χάσμα με το 0,1% του πληθυσμού είναι πλέον τεράστιο», τονίζει. «Η μεσαία τάξη νιώθει δικαίως πως το σύστημα είναι “στημένο” και αυτό είναι ένα επιχείρημα που βρίσκει ευήκοα ώτα παντού, και εμείς πρέπει να το αντιμετωπίσουμε».