Η άλωση μιας εθνικής κιβωτού
Κλονίζεται η θεσμική αυτοτέλεια της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας
Μείζον θέμα θεσμικής ανεξαρτησίας της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος προκύπτει από τις αξιώσεις του προέδρου της Βουλής των Ελλήνων Νίκου Βούτση να «καταλάβει» το ιστορικό μέγαρο της Παλαιάς Βουλής. Στόχος είναι η παραχώρηση του μεγάρου που στεγάζει το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο στη Βουλή. Και άλλες φορές στο παρελθόν έχει ανακινηθεί, χωρίς πρόοδο, θέμα υπαγωγής του κτιρίου στη Βουλή, αλλά αυτήν τη φορά φαίνεται ότι ο κ. Νίκος Βούτσης θέλει να εξαντλήσει κάθε περιθώριο, ακόμη και νομοθετικό. Το θέμα άρ- χισε να ανακινείται την άνοιξη του 2016, όταν (και με συνδρομή των αντιπροέδρων της Βουλής) ετέθη «θέμα κτιρίου». Η πρόθεση αυτή είχε διαρρεύσει και πολλοί είχαν θορυβηθεί, γι’ αυτό και χθες η «Κ» ζήτησε την επιβεβαίωση όσων φημολογούνται από τον γενικό γραμματέα της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος (ΙΕΕΕ) κ. Ιωάννη Μαζαράκη - Αινιάν. «Υπάρχει αυτή η πρόθεση, αλλά πιστεύω ότι δεν θα φθάσουμε σε αυτό το σημείο», λέει με το θετικό πνεύμα που τον διακατέχει.
Ωστόσο, είναι σαφές ότι η ΙΕΕΕ κινδυνεύει να απολέσει το κτίριο διά της σταδιακής μεθόδου της υφαρπαγής, παρότι το μέγαρο έχει παραχωρηθεί με πρωτοβουλία του Ελευθερίου Βενιζέλου το 1932 για να στεγαστούν οι συλλογές του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου. Το κτίριο, που είχε χρήση Κοινοβουλίου έως το 1935, ανήκει στην Κτηματική Εταιρεία Δημοσίου και ουδέποτε αμφισβητήθηκε η νομιμότητα της παραχώρησης και της χρήσης, καθώς υπάρχει νόμος που είναι μη ανακληθείς (Ν. 666/ΦΕΚ 318/Α/25-9-43). Ο κατοχικός νόμος είχε εκδοθεί με την ευκαιρία της προσωρινής τότε εγκατάστασης του υπουργείου Δικαιοσύνης. Στα πρόσφατα χρόνια (2001, 2008) είχαν και πάλι διατυπωθεί διαθέσεις υπαγωγής της Παλαιάς Βουλής στη Βουλή των Ελλήνων, κυρίως για χρήση της λαμπρής αίθουσας συνεδριάσεων (Παλαιό Κοινοβούλιο) και εγκατάσταση εντευκτηρίου. Οι προθέσεις εκείνες δεν ευδοκίμησαν, καθώς δεν είχαν θεσμική βάση. Πάντως και η σύγχρονη ιδέα του προέδρου της Βουλής Ν. Βούτση εστιάζει –αρχικά– στην ανάληψη του ελέγχου της μεγάλης Αίθουσας Συνεδριάσεων και του χώρου περιοδικών εκθέσεων. Η αίθουσα, ούτως ή άλλως, παραχωρείται από την ΙΕΕΕ όταν υπάρχει σχετικό αίτημα από τη Βουλή των Ελλήνων.
Τα κειμήλια και οι συλλογές του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, προφανώς, θα περιορίζονταν χωροταξικά, αλλά, σε περίπτωση που προχωρούσε το σχέδιο του προέδρου της Βουλής, ίσως η υπόστασή τους κατέληγε σε μια μορφή κρατικοποίησης, παρότι πρόκειται για δωρεές αναπαλλοτρίωτες που προστατεύονται από το Σύνταγμα. Πώς το σκέφτεται άραγε ο κ. Βούτσης και οι συνεργάτες του; Θα είναι υπαίτιοι για τον μαρασμό μιας εθνικής προσφοράς, καθώς δεν έχει παρουσιαστεί κανένα σοβαρό σχέδιο θεσμικής συνύπαρξης της Βου- λής των Ελλήνων και της ΙΕΕΕ, που είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου. Κάτι τέτοιο ούτε προβλέπεται ούτε είναι δυνατό λειτουργικά και χωροταξικά. Αλλωστε, στην ακραία αυτή περίπτωση θα μιλούσε κανείς για κατάργηση του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου με ευθύνη της Βουλής. Παγκόσμια πρωτοτυπία.
Εφαλτήριο για την προώθηση του σχεδίου υπαγωγής του μεγάρου της Παλαιάς Βουλής στη Βουλή των Ελλήνων είναι το έργο αποκατάστασης της παρακείμενης Μπενακείου Βιβλιοθήκης, η οποία ανήκει στη Βουλή. Ευρύτερο σχέδιο του προεδρείου της Βουλής είναι η σύνδεση των δύο κτιρίων (που έχουν άλλον ιδιοκτήτη, άλλη χρήση, άλλη διοίκηση και άλλο νομικό καθεστώς), χωρίς να αποσαφηνίζεται το πλήθος των θεσμικών, λειτουργικών, χωροταξικών και νομικών παραμέτρων που προκύπτουν από αυτήν την ακροβασία.
Τεράστια ασάφεια προκύπτει επίσης από την ενδεχόμενη μεικτή χρήση της Παλαιάς Βουλής ως ενός μεγάρου με πολιτική, πλέον, λειτουργία και με παράλληλη λειτουργία ως μουσείου. Θα υπάρχει η διεθνής πρωτοτυπία να υποχρεωθεί αυτό το μουσείο-κιβωτός με την τεράστια εθνική προσφορά να λειτουργεί με τους όρους ασφαλείας και γραφειοκρατίας ενός αυστηρά ελεγχόμενου κτιρίου πολιτικής χρήσης. Η δυσλειτουργία είναι σίγουρη ακόμη και στη χωροταξική διευθέτηση, καθώς όλοι οι χώροι της Παλαιάς Βουλής αξιοποιούνται από τις συλλογές, τα αρχεία, τη βιβλιοθήκη και τα εργαστήρια συντήρησης. Οπως και να προχωρήσει το σχέδιο του προέδρου της Βουλής, εφόσον προχωρήσει, μιλάμε για συρρίκνωση της εθνικής κιβωτού, που είναι το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Προφανώς δεν ενδιαφέρει και τόσο πολύ.
Το γεγονός ότι το μέγαρο της Παλαιάς Βουλής έχει διασωθεί οφείλεται στις ενέργειες της ΙΕΕΕ στη δεκαετία του ’50, όταν το κτίριο, μετά τον πόλεμο, είχε περιέλθει σε κακή κατάσταση. Η κατεδάφιση απεφεύχθη και τα έργα του Αναστασίου Ορλάνδου μας έδωσαν το κτίριο και το περιβάλλον που γνωρίζουμε. Το έργο και η προσφορά του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου είναι πολύ μεγαλύτερα μεγέθη από τους μεγαλοϊδεατισμούς εφήμερων προσώπων.
Το προεδρείο της Βουλής προωθεί σχέδιο ανάληψης ελέγχου στο μέγαρο της Παλαιάς Βουλής, που ανήκει στην Κτηματική Εταιρεία Δημοσίου.