Ο σπουδαίος Κένεθ Αροου

Ο Κένεθ Αροου ήταν συνάδελφος και καλός φίλος του Ανδρέα Παπανδρέου. Ηταν ένας από τους ακαδημαϊκούς Αμερικανούς που συνέβαλαν στο να αποφυλακιστεί ο Ανδρέας, με την πίεση που άσκησαν στον τότε πρόεδρο Λίντον Τζόνσον. Το 2000, ως καλεσμένος του Ιδρύματος Ανδρέα Παπανδρέου, ήρθε στην Αθήνα και τίμησε τον Ανδρέα με μία διάλεξη στη μνήμη του. Δεν ήταν λίγες οι φορές που είχε φιλοξενήσει τον Ανδρέα με τη Μαργαρίτα στο Πάλο Αλτο της Καλιφόρνιας, όπου και άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 95 ετών.

Ο Κένεθ Αροου ήταν κυρίαρχος διαμορφωτής της οικονομικής σκέψης του 20ού αιώνα και οι ιδέες και τα εργαλεία του παραμένουν στον πυρήνα των πιο σύγχρονων οικονομικών. Η πρώτη του μεγάλη τομή στην οικονομική σκέψη ήρθε με τη διατριβή του, που δημοσιεύθηκε το 1951, με τον τίτλο «Κοινωνική επιλογή και ατομικές αξίες». Σε αυτό το έργο προσφέρει μια γενική απόδειξη γιατί οι βασικές αρχές που θεωρούμε προϋπόθεση για τη Δημοκρατία είναι αδύνατον να ικανοποιηθούν μαζί. Ουσιαστικά, προσδιόρισε τα θεωρητικά όρια της Δημοκρατίας, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα την ανάγκη να μελετήσουμε τις δυνατότητες εδραίωσης μιας πραγματικής ή εφικτής Δημοκρατίας. Αυτή η πρόκληση είναι σήμερα πιο επίκαιρη από ποτέ.

Η δεύτερη μεγάλη τομή του Κένεθ Αροου έλαβε χώρα κατά τη δεκαετία του 1950 και του χάρισε το βραβείο Νομπέλ, καθιστώντας τον τον νεότερο σε ηλικία οικονομολόγο που έλαβε αυτήν την ύψιστη τιμητική διάκριση. Το συγκεκριμένο έργο αφορούσε την πρώτη απόδειξη της αφηρημένης ιδέας του «Αόρατου Χεριού» του Ανταμ Σμιθ. Το πώς, δηλαδή, μια ιδεατή αγοραία οικονομία μπορεί να εναρμονίσει τα αντικρουόμενα ατομικά συμφέροντα και κίνητρα με το κοινωνικό συμφέρον ή το συμφέρον όλων. Φαινομενικά αυτό ερχόταν σε αντίθεση με την προηγούμενη απόδειξη περί του αδύνατου της Δημοκρατίας, καθώς το «Αόρατο Χέρι» φάνταζε ως η τέλεια Δημοκρατία. Στην πραγματικότητα, ήταν η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος. Η τέλεια Δημοκρατία και η τέλεια αγοραία οικονομία δεν μπορούν να υπάρξουν, αλλά το ερώτημα είναι πώς μπορούμε να διαφυλάξουμε τις αξίες που διέπουν τη Δημοκρατία (ελευθερία, ισότητα, συνδιαμόρφωση των κοινωνικών επιλογών), οικοδομώντας πραγματικές οικονομίες και δημοκρατίες με όλες τις αδυναμίες που τις διακατέχουν.

Αυτός ο στόχος καθόρισε το τεράστιο έργο σε όλη την πορεία του, είτε αφορούσε τα προβλήματα της αγοράς ασφάλειας, της αγοράς υγείας, τα προβλήματα του «ηθικού κινδύνου», είτε τις προκλήσεις του χρηματοοικονομικού ρίσκου ή του τρόπου με τον οποίο πρέπει να διορθωθεί η οικονομία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Ισχύει, πράγματι, ο χαρακτηρισμός του Πολ Σάμουελσον, του πρώτου Αμερικανού νομπελίστα οικονομολόγου, ότι ο Κένεθ Αροου είναι «ο σημαντικότερος θεωρητικός οικονομολόγος του 20ού αιώνα». Αυτός ο φίλος και σπουδαίος άνθρωπος θα παραμείνει πηγή έμπνευσης για την αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων της εποχής μας.

Ο Κένεθ Αροου ήταν διαμορφωτής της οικονομικής σκέψης του 20ού αιώνα και οι ιδέες του παραμένουν στον πυρήνα των πιο σύγχρονων οικονομικών.