Βασίλης και Ελίζα Γουλανδρή, ένα ζευγάρι που λάτρευε την τέχνη και είχε όραμα προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο
Ηταν ένα τόσο όμορφο και ταιριαστό ζευγάρι, που όταν έμπαινε στην κατάμεστη αίθουσα του Carnegie Hall στην Νέα Υόρκη, όλοι γύριζαν να δουν τον κύριο με το αριστοκρατικό παρουσιαστικό και τη μεσογειακή καλλονή με τα τεράστια μάτια και το εξαίσιο φόρεμα που τον κρατούσε σφιχτά από το μπράτσο.
Ο Βασίλης και η Ελίζα Γουλανδρή, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στο Μανχάταν το 1950, άφησαν εποχή για τις κομψές εμφανίσεις τους και την αγάπη τους για την τέχνη. Ηταν η χρονιά που ο γόνος της εφοπλιστικής οικογενείας μόλις είχε διαδεχθεί τον πρόωρα χαμένο πρωτότοκο αδελφό του στα ηνία της ναυτιλιακής τους επιχείρησης, έχοντας παντρευτεί τη γυναίκα της ζωής του. Εκείνη θα του έδινε εφεξής την έμπνευση και το κουράγιο όχι μόνο να κάνει τολμηρές επιχειρηματικές κινήσεις (όπως το να κτίσει τα πρώτα ελληνικά καράβια σε ιαπωνικά ναυπηγεία) αλλά και να αποκτήσει μερικά από τα πιο αξιοζήλευτα έργα με την υπογραφή μεγάλων καλλιτεχνών.
Αυτά τοποθετούσαν στα σπίτια τους ανά τον κόσμο: στην avenue Foch του Παρισιού, στη Γενεύη και στο σαλέ τους στο Γκστάαντ, στη Χώρα της Ανδρου, καθώς και στην οδό Αραβαντινού στα Ανάκτορα. Παρά τις συναναστροφές τους με σταρ όπως ο Γκάρι Κούπερ και ο Κερκ Ντάγκλας και τις κρουαζιέρες στο Αιγαίο με το σκάφος τους, στο οποίο φιλοξενήθηκαν η Μαρία Κάλλας, ο Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ, ο Αριστοτέλης Ωνάσης, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Δημήτρης Χορν και άλλες προσωπικότητες, παρέμεναν και οι δύο σεμνοί και προσηνείς, εκπέμποντας αρχοντιά και φυσική ευγένεια. Δεν είδαν ποτέ το χρήμα ως αυτοσκοπό, αλλά ως ευθύνη προσφοράς προς το κοινωνικό σύνολο.
Η συλλογή αυξανόταν μαζί με τον στόλο, μέχρι που το ζευγάρι αποφάσισε πρώτα να φτιάξει το αρχαιολογικό μουσείο στην Ανδρο στα τέλη του ’70 και εν συνεχεία ένα Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, που φιλοξένησε αρχικά τα έργα του γλύπτη Τόμπρου. Ομως αυτό δεν φάνηκε αρκετό ως ευεργέτημα, στον αγαπημένο τόπο καταγωγής των Γουλανδρήδων και έτσι πήραν την απόφαση να δημιουργήσουν τη νέα λαμπρή πτέρυγα. Ανοιξε τις πόρτες της το 1986 με μια εκπληκτική έκθεση του Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν, ο οποίος ήταν φίλος του ζεύγους. Ο Βασίλης και η Ελίζα άλλωστε έκαναν στενή παρέα με τον Μαρκ Σαγκάλ, τον Μπαλτίς και το ανδρόγυνο Φερνάντο Μποτέρο και Σοφία Βάρη, με τους οποίους βρίσκονταν συχνά στην Ελβετία. (Ο Γουλανδρής ήταν δεινός σκιέρ και έπαιζε συχνά γκολφ με τον φίλο του Κωνσταντίνο Καραμανλή.) Το ζευγάρι είχε τεράστιο σεβασμό για τους ζωγράφους και τους γλύπτες, επιδιώκοντας να τους γνωρίσουν προσωπικά όταν ήταν δυνατόν, αλλά και να μαθαίνουν τα πάντα για ένα έργο τέχνης προτού προχωρήσουν σε μια αγορά. Τίποτα δεν γινόταν χωρίς μεθοδική προσέγγιση και έρευνα, ενώ το γεγονός ότι είχαν αισθητική σύμπνοια και κοινό γούστο τούς βοηθούσε να παίρνουν μαζί τις αποφάσεις.
Μία από αυτές ήταν και να γίνει το Μουσείο Γουλανδρή της Αθήνας για να στεγαστεί η συλλογή. Ο αρχιτέκτων που θα έκανε τα σχέδια, ο Ι. Μ. Πέι, ήταν και αυτός γνωστός τους. Τον θαύμαζαν για την απέριττη ομορφιά και την τόλμη των αρχιτεκτονημάτων του, όπως η υπέροχη γυάλινη πυραμίδα στο Λούβρο που τον έκανε παγκοσμίως διάσημο, αν και η Ελίζα πρωτοανακάλυψε το ταλέντο του στο Λος Αντζελες όπου σχεδίασε τους Century Towers. Ομως τα προβλήματα που προέκυψαν με τη χωροθέτηση και τις αντιδράσεις των περιοίκων δεν επέτρεψαν στον Βασίλη, που πέθανε το 1994, αλλά και στην Ελίζα, που έφυγε το 2000, να δουν το όραμά τους να γίνεται πραγματικότητα. Χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια ακόμη και να γίνουν πολλές αλλαγές μέχρι να βρεθεί η λύση της οδού Ερατοσθένους στο Παγκράτι.
Το νέο καύχημα της πρωτεύουσας, του οποίου το κέλυφος είναι σχεδόν έτοιμο, θα ανοίξει μέσα στο 2018 χάρις στις άοκνες προσπάθειες της αγαπημένης ανιψιάς της Ελίζας, Φλερέτ Καραδόντη, η οποία είναι πρόεδρος του Δ.Σ., του διευθυντή του Κυριάκου Κουτσομάλλη, αλλά και των υπολοίπων μελών του, όπως η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, η Νίκη Γουλανδρή και ο Κώστας Γαβράς, που πάντα στάθηκαν με ήθος και ακεραιότητα στον αγώνα για την ανέγερση του μουσείου.
(Περισσότερες ιστορικές φωτογραφίες του ζεύγους στο www.kathimerini.gr)