Το Ισραήλ ως μοντέλο υπέρβασης της κρίσης
Βρισκόμαστε στον όγδοο χρόνο πλέον μιας διαρκούς υφεσιακής κατάστασης που έχει μεταβάλει ολοσχερώς τα κοινωνικά δεδομένα. Εχει μεταλλάξει τον πολιτικό μας πολιτισμό, εθίζοντάς μας στη βαρβαρότητα της ακροδεξιάς και στη φαιδρότητα του λαϊκισμού. Εχει οδηγήσει το κράτος σε απώλεια του δυτικού πλεονεκτήματος και στη σταδιακή του απορρόφηση από την τριτοκοσμική ρευστότητα της ατελέσφορης στασιμότητας.
Η κρίση δεν είναι ευκαιρία, όπως τείνουν πολλοί να υποστηρίζουν. Είναι η αμετάκλητη ετυμηγορία της Ιστορίας ότι το οικοδόμημα που ανεγέρθη το 1830 με περισσή αστοχία υλικών, αποπνικτικό ιδεαλισμό και ιστορικοφανείς μυθωδίες, είναι πλέον έτοιμο να καταρρεύσει οριστικά. Οσο κι αν το γεγονός αυτό υπόσχεται μόνο πόνο, θυσίες και απογοητεύσεις για τις γενιές, που σήμερα βρίσκονται στην παραγωγική τους περίοδο και η μοναδική προοπτική που ανοίγεται εμπρός σε αυτούς που δεν θα επιλέξουν τη μετανάστευση είναι να εργαστούν ώστε το νέο οικοδόμημα να μπορεί να αντέξει τις προκλήσεις της μετα-μετανεωτερικότητας και του ώριμου συστημικού πολυπολισμού. Το μετα-νεοελληνικό οικοδόμημα οφείλει να μπει γρήγορα σε συνθήκες κανονικότητας. Να δημιουργήσει ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο ως απαραίτητο συστατικό εσωτερικής συνοχής, να αναπτύξει ένα νέο παραγωγικό μοντέλο που θα είναι προσανατολισμένο στον πρωτογενή πλούτο. Να αναπτύξει μια νέα υψηλή στρατηγική που θα του επιτρέπει αφενός να επιβιώνει δημιουργικά σε μια εξαιρετικά δύσκολη γειτονιά και αφετέρου να ενισχύει το κύρος και το γόητρό του ως εργαλείο βελτίωσης της θέσης του στη συστημική κλίμακα ισχύος.
Το έξυπνο κράτος παρατηρεί τη γειτονιά του και αναγνωρίζει τα επιτυχημένα παραδείγματα που μπορεί να υιοθετήσει και το ίδιο ώστε να εξοικονομήσει χρόνο αλλά και πόρους. Στην Ανατολική Μεσόγειο το παράδειγμα που αναδεικνύεται ως το πλέον επιτυχημένο είναι αυτό του Ισραήλ. Ταυτοχρόνως, είναι και ένα μοντέλο κρατικής και κοινωνικής συγκρότησης που έχει ρεαλιστικές προοπτικές εφαρμογής από την αφυδατωμένη εξαιτίας της κρίσης ελληνική κοινωνία. Το Ισραήλ έχει την πολιτική κουλτούρα του αστικού φιλελεύθερου δημοκρατικού κράτους. Διαθέτει επίσης αίσθηση της ιστορικότητάς του, έχοντας επιτύχει σε μεγάλο βαθμό να μη λειτουργεί αυτή ως βαρίδι στην εξέλιξή του. Είναι κράτος που επιθυμεί τη διατήρηση του συστημικού status quo και προνοεί το ίδιο γι’ αυτό με εξελιγμένους αλλά όχι μαξιμαλιστικούς μηχανισμούς αυτοβοήθειας. Εχει ακόμα μια δραστήρια διασπορά και κυρίως τη ρεαλιστική συναίσθηση ότι στη διεθνή πολιτική η επιβίωση επιτυγχάνεται με την εφαρμογή του δόγματος «συν Αθηνά και χείρα κίνει».
Πριν από λίγα χρόνια, ενώ ήδη η Ελλάδα βρισκόταν αντιμέτωπη με το έρεβος των δομικών αστοχιών της, συζητούσα με έναν από τους πλέον πετυχημένους Ισραηλινούς guru των startups επιχειρήσεων σε παγκόσμιο επίπεδο, για τις δυσκολίες του ελληνικού ζητήματος εξαιτίας του αναχρονιστικού παραγωγικού μοντέλου της χώρας. «Τη δεκαετία του ’90 κι εμείς πορτοκάλια εξάγαμε και μέτριο τουριστικό προϊόν», μου είπε. «Σήμερα όμως είμαστε πρωταθλητές σε ζητήματα νέων τεχνολογιών, πράσινης ανάπτυξης, έρευνας και καινοτομίας. Αν το καταφέραμε εμείς, το μπορείτε κι εσείς».
Ηταν τα πιο αισιόδοξα λόγια που έχω ακούσει από το 2010 και μετά. Είναι απαραίτητο να μελετήσουμε το μοντέλο συγκρότησης του Ισραήλ και να το εφαρμόσουμε κι εμείς, υιοθετώντας τον δυναμισμό, την προσαρμοστικότητά του και την ευέλικτη καινοτομία του.
• Ο Στάμος Ζούλας απουσιάζει.