Ειρηνιστές κατά συνθήκη

Καιόμως είναι υποψήφιοι για το Νομπέλ Ειρήνης ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ και ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν. Στη λίστα με τα 215 υποψήφια πρόσωπα εμφανίζονται επίσης ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας Ζακ Σιράκ και ο Πάπας Φραγκίσκος, επειδή, κατά τον Νορβηγό βουλευτή που τον πρότεινε, «είναι από τους ελάχιστους που αψήφησαν τον Ντόναλντ Τραμπ». Ενώ ο Αμερικανός πρόεδρος προτάθηκε από συμπατριώτη του, για να αναγνωριστεί ως θετική η «ιδεολογία της ειρήνης διά της ισχύος».

Τα βραβεία Νομπέλ Ειρήνης έχουν υποκύψει από καταβολής στην αίγλη των αρχηγών κρατών. Πλήθος ηγέτες –ή και πρώην– (μεταξύ των οποίων τέσσερις Αμερικανοί πρόεδροι) έχουν λάβει το βραβείο: Θίοντορ Ρούζβελτ (1906), Κάρελ Ασερ (1911), Γούντροου Ουίλσον (1919), Γιάλμαρ Μπράντινγκ (1921), Βίλι Μπραντ (1971), Εϊσάκου Σάτο (1974), Ανουάρ Σαντάτ και Μεναχέμ Μπέγκιν (1978), Οσκαρ Αρίας (1987), Μιχαήλ Γκορμπατσόφ (1990), Νέλσον Μαντέλα - Φρεντερίκ ντε Κλερκ (1993), Γιασέρ Αραφάτ - Σιμόν Πέρες - Γιτζάκ Ράμπιν (1994), Κιμ ντε Τζουνγκ (2000), Τζίμι Κάρτερ (2002), Μάρτι Αχτισάαρι (2008), Μπαράκ Ομπάμα (2009), Χουάν Μανουέλ Σάντος (2016). Ενώ υποψήφιοι έχουν υπάρξει ακόμη και ο Χίτλερ (1939), ο Μουσολίνι και ο Στάλιν. Πολλοί υποστηρίζουν (οι αντιδράσεις είναι συχνά σφοδρές) ότι δεν θα έπρεπε το βραβείο να απονέμεται σε αρχηγούς κρατών που έχουν προωθήσει τη βία ως μέσο επίλυσης των διαφορών.

Ομως οι ηγέτες θαμπώνουν με τη λάμψη που προσδίδει σε αυτούς το αξίωμα. Ενας «θρόνος» δεν είναι απλά ένας πάγκος καλυμμένος με βελούδο. Η εξουσία, μολονότι είναι η «διασφάλιση προμελετημένων αποτελεσμάτων» (Μπέρτραντ Ράσελ), κάνει τον ηγέτη υπεράνθρωπο, μυστηριώδη, θεϊκό (ή σατανικό) ακόμη κι αν αυτός δανείζεται μορφές δημοκρατικές ή καταφεύγει σε συνήθειες πεζές. Λίγα θα μπορούσαν να πλήξουν την «ακατάλυτη» φύση της κυριαρχίας του. Ο ηγεμόνας (δηλαδή ο κατέχων την τέχνη να κάνει τους ανθρώπους να πράττουν «ιδία βουλήσει» εκείνο που αυτός επιθυμεί, όπως έλεγε ο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ) υψώνεται μέσα σε αιθέριες μυθοποιήσεις. Ομως ο μύθος αδειάζει την πραγματικότητα από ιστορικά δεδομένα. Δεν αρνείται τα πράγματα, αντίθετα μιλάει γι’ αυτά· απλώς τα εξαγνίζει, τα αθωώνει, τα θεμελιώνει στην αιωνιότητα, τα ντύνει με τη σαφήνεια της διαπίστωσης – αν διαπιστώνουμε την αυθεντία της εξουσίας χωρίς να την εξηγούμε, τότε τη βρίσκουμε σχεδόν φυσική, δίκαιη. Αυτό ίσως εξηγεί έως ένα σημείο τους κρουνούς δακρύων εκατομμυρίων ψυχών στην απώλεια του αιματοβαμμένου δικτάτορα «πατερούλη». Ο μύθος απο-πολιτικοποιεί.

Ολα τα παραπάνω κάθε άλλο παρά αθωώνουν, με τη σειρά τους, την επιλογή προσώπων που χαρακτηρίζονται ελάχιστα από κατορθώματα ειρήνης. Απλά συμβαδίζουν με την κατά συνθήκη περιγραφή του ειρηνιστή, με την επίτευξη της κάθε άλλο παρά αναίμακτης, πλέον επωφελούς για τους ισχυρούς, παγκόσμιας ισορροπίας.

«Ο χωρίς σκέψη σεβασμός προς την εξουσία είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της αλήθειας», πρέσβευε ο Αλμπερτ Αϊνστάιν. Ομως τα φωτοστέφανα προβιβάζουν συνεχώς τα επιφαινόμενα σε αλήθειες.

Ισως, λοιπόν, Τραμπ ή Πούτιν με Νομπέλ Ειρήνης; Ευτυχώς, τα πράγματα ρέουν... «Να θυμάσαι», προειδοποιούσε ο Μακιαβέλι, «ότι πάντα οι άνθρωποι θα επιδιώκουν να βελτιώσουν τη ζωή τους αλλάζοντας αρχηγό».

Πολλοί υποστηρίζουν ότι το Νομπέλ Ειρήνης δεν θα έπρεπε να απονέμεται σε αρχηγούς κρατών.